Βενεζουέλα: Τι είναι το Cartel de los Soles που έβαλαν στο στόχαστρο οι ΗΠΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτήρισαν το Cartel de los Soles (στα ισπανικά, «Καρτέλ των Ήλιων»), μια ομάδα που, όπως ισχυρίζονται, καθοδηγείται από τον πρόεδρο της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, και ανώτατα στελέχη της κυβέρνησής του, ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση.

Ο χαρακτηρισμός μιας οργάνωσης ως τρομοκρατικής δίνει στις αμερικανικές διωκτικές και στρατιωτικές αρχές ευρύτερες εξουσίες να την θέσουν στο στόχαστρο και έπειτα να τη διαλύσουν.

Τους τελευταίους μήνες, άλλωστε, οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει την πίεση προς τον Μαδούρο, λέγοντας ότι η κυβέρνησή του είναι παράνομη μετά τις περσινές εκλογές, οι οποίες ευρέως απορρίφθηκαν ως νοθευμένες.

Ο πρόσφατος χαρακτηρισμός του Cartel de los Soles ως τρομοκρατική οργάνωση αποτελεί νέα κλιμάκωση, αν και έχουν εκφραστεί αμφιβολίες ακόμα και για το αν το καρτέλ υπάρχει.

Πάντως το υπουργείο Εξωτερικών της Βενεζουέλας δήλωσε πως “το έχει κατηγορηματικά, σθεναρά και απόλυτα απορρίψει ως έναν νέο και γελοίο ψευδή ισχυρισμό” ενώ ο υπουργός Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της χώρας, Ντιοσδάδο Καμπέγιο, το έχει αποκαλεί εδώ και καιρό “εφεύρεση“. Ο Καμπέγιο, ένας από τους αξιωματούχους που φέρονται ως υψηλόβαθμα στελέχη του καρτέλ, έχει κατηγορήσει Αμερικανούς αξιωματούχους ότι το χρησιμοποιούν ως πρόσχημα για να στοχοποιούν όσους δεν τους είναι αρεστοί.

«Όποτε κάποιος τους ενοχλεί, τον ονομάζουν αρχηγό του Cartel de los Soles», είπε τον Αύγουστο.

Ο πρόεδρος της Κολομβίας, Γκουστάβο Πέτρο, έχει επίσης αρνηθεί την ύπαρξη του καρτέλ. «Είναι το φανταστικό πρόσχημα της άκρας δεξιάς για να ρίχνει κυβερνήσεις που δεν την υπακούουν», έγραψε στο X τον Αύγουστο.

Αλλά το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών επιμένει ότι το Cartel de los Soles όχι μόνο υπάρχει, αλλά έχει «διαφθείρει τον στρατό, τις υπηρεσίες πληροφοριών, το νομοθετικό και το δικαστικό σύστημα της Βενεζουέλας».

Τι ισχύει

Ειδικοί που μίλησαν στο BBC λένε ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.

Ο όρος Cartel de los Soles εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Τον επινόησαν πρώτα τα βενεζουελάνικα μέσα ενημέρωσης, μετά από κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών σε βάρος ενός κατά ενός υψηλόβαθμου στρατηγού της χώρας, υπεύθυνου για τις επιχειρήσεις κατά των ναρκωτικών στην Εθνοφρουρά της Βενεζουέλας. Τα ΜΜΕ της χώρας “εμπνεύστηκαν” από τα εμβλήματα με τον ήλιο, που φορούν οι στρατηγοί στις επωμίδες τους για να δηλώνουν τον βαθμό τους.

Ο Μάικ ΛαΣούσα, ειδικός στο οργανωμένο έγκλημα στην αμερικανική ήπειρο και αναπληρωτής διευθυντής περιεχομένου στο Insight Crime, λέει ότι ο όρος σύντομα άρχισε να χρησιμοποιείται για όλους τους Βενεζουελάνους αξιωματούχους, που φέρονταν να συνδεόνται με τη διακίνηση ναρκωτικών, ανεξάρτητα από το αν ανήκαν στην ίδια ομάδα.

Ο Ραούλ Μπενίτες-Μαναού, ειδικός στο οργανωμένο έγκλημα στο Πανεπιστήμιο UNAM του Μεξικού, υποστηρίζει ότι οι δραστηριότητες της ομάδας ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ως απάντηση στις εξελίξεις στην Κολομβία, τη μεγαλύτερη παραγωγό κοκαΐνης στον κόσμο.

Την εποχή εκείνη, το ισχυρό “Καρτέλ του Μεντεγίν”, που ιδρύθηκε και ηγήθηκε από τον ΠάμπλοΕσκομπάρ με έδρα την ομώνυμη πόλη της Κολομβίας, διαλυόταν και μια μεγάλη επιχείρηση καταπολέμησης των ναρκωτικών στη χώρα “απέδιδε καρπούς”.

Καθώς οι καθιερωμένες διαδρομές λαθρεμπορίου βρέθηκαν υπόπίεση, ο Μπενίτες-Μαναού υποστηρίζει ότι το Cartel de los Soles άρχισε να παρέχει εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς κοκαΐνης από την Κολομβία. Στη συνέχεια, ενισχύθηκε κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του Ούγκο Τσάβες, του αριστερού προέδρου που κυβέρνησε τη Βενεζουέλα από το 1999 μέχρι τον θάνατό του το 2013, όπως λέει.

«Ο Τσάβες ήθελε να προκαλεί τις ΗΠΑ και διέκοψε όλους τους δεσμούς στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ του βενεζουελάνικου στρατού και των ΗΠΑ», εξηγεί.

Χωρίς την επίβλεψη της αμερικανικής Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών (DEA), «κάποιοι Βενεζουελάνοι αξιωματικοί αισθάνθηκαν ελεύθεροι να κάνουν δουλειές με εγκληματίες», αναφέρει ο Μπενίτες-Μαναού.

Οι συμπάθειες του Τσάβες προς τους αριστερούς αντάρτες των FARC της Κολομβίας, που χρηματοδοτούνταν κυρίως μέσω της διακίνησης κοκαΐνης, ήταν ένας ακόμη παράγοντας που συνέβαλε στην ανακατεύθυνση μέρους του εμπορίου ναρκωτικών μέσω της Βενεζουέλας, επισημαίνει, σύμφωνα με το BBC.

Αντιμετωπίζοντας στρατιωτική πίεση στην πατρίδα τους, η ομάδα ανταρτών μετέφερε ορισμένες επιχειρήσεις στη Βενεζουέλα, γνωρίζοντας ότι ο πρόεδρος της Βενεζουέλας «τους θεωρούσε ιδεολογικούς συμμάχους», προσθέτει ο κ. Μπενίτες-Μαναού.

Ο Γουέσλεϊ Τέιμπορ, πρώην πράκτορας της DEA που εργάστηκε στη Βενεζουέλα, δήλωσε ότι οι FARC όχι μόνο βρήκαν ένα «ασφαλές καταφύγιο» στη Βενεζουέλα, αλλά πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, «από απλούς αστυνομικούς μέχρι την αεροπορία», έγιναν γρήγορα συνεργοί τους στη διακίνηση ναρκωτικών. Μαζί, «άρχισαν να πλημμυρίζουν τις ΗΠΑ με εκατοντάδες τόνους κοκαΐνης», ανέφερε.

Κατά τον Μάικ ΛαΣούσα, το Cartel de los Soles διαφέρει από άλλα δίκτυα ναρκωτικών στο ότι δεν έχει επίσημη δομή. Δεν είναι πραγματικά μια οργάνωση, αλλά «ένα σύστημα εκτεταμένης διαφθοράς».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι αυτό έχει επιδεινωθεί από την οικονομική κρίση που έχει πλήξει τη Βενεζουέλα υπό τον διάδοχο του προέδρου Τσάβες, Νικολά Μαδούρο.

«Το καθεστώς Μαδούρο δεν μπορεί να προσφέρει αξιοπρεπείς μισθούς στις δυνάμεις ασφαλείας και, για να διατηρήσει την πίστη τους, τους επιτρέπει να δέχονται δωροδοκίες από διακινητές ναρκωτικών», εξήγησε.

Αξιωματικοί μεσαίας και χαμηλής βαθμίδας που ελέγχουν βασικά σημεία εισόδου και εξόδου της Βενεζουέλας συγκροτούν το Cartel de los Soles, προσθέτει από την πλευρά του ο Μπενίτες-Μαναού, εξηγώντας πως επιλέγονται “καθώς είναι σε θέση να διευκολύνουν τη διακίνηση”.

Ωστόσο, Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι “τα πλοκάμια” του καρτέλ φτάνουν στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης Μαδούρο, μεταξύ αυτών και τον ίδιο τον πρόεδρο.

Το 2020, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε τον Μαδούρο και άλλους 14 αξιωματούχους ότι συνωμότησαν με ένοπλες κολομβιάνικες ομάδες για τη διακίνηση κοκαΐνης στις ΗΠΑ.

Μεταξύ των υψηλόβαθμων αναφερόμενων αξιωματούχους ήταν ο υπουργός Άμυνας Βλαντιμίρ Παντρίνο και ο πρώην επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου της Βενεζουέλας, Μάικελ Μορένο.

Στο κατηγορητήριο, οι Αμερικανοί εισαγγελείς ισχυρίστηκαν επίσης ότι από το 1999 τουλάχιστον, το Cartel de los Soles καθοδηγούνταν και διοικούνταν από τον Μαδούρο, τον υπουργό Εσωτερικών Ντιοσδάδο Καμπέγιο, τον πρώην επικεφαλής στρατιωτικών πληροφοριών Ούγκο Καρβαχάλ και τον πρώην στρατηγό Κλίβερ Αλκαλά.

Υποστήριξαν ότι πληροφορίες από πρώην υψηλόβαθμους Βενεζουελάνους αξιωματικούς, μεταξύ αυτών και οι Καρβαχάλ και Αλκαλά, επιβεβαιώνουν αυτά τα στοιχεία.

Ο Λεάμσι Σαλαζάρ, πρώην υπεύθυνος ασφαλείας του Ούγκο Τσάβες, παρείχε πληροφορίες στους Αμερικανούς για το Cartel de los Soles ήδη από το 2014. Ο Σαλαζάρ, που είχε φύγει από τη Βενεζουέλα με τη βοήθεια της DEA, είπε ότι ο υπουργός Εσωτερικών Καμπέγιο ηγούνταν του καρτέλ. Ο Καμπέγιο αρνήθηκε την κατηγορία, υποστηρίζοντας ότι ήταν μέρος μιας «διεθνούς συνωμοσίας». Αλλά οι κατηγορίες από πρώην Βενεζουελάνους αξιωματούχους συνεχίστηκαν.

Το 2020, ο στρατηγός Αλκαλά παραδόθηκε στη DEA μετά από ρήξη με την κυβέρνηση Μαδούρο και δήλωσε ένοχος, ότι παρείχε υποστήριξη στις FARC και τις επιχειρήσεις διακίνησης κοκαΐνης.

Νωρίτερα φέτος, ο πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Καρβαχάλ, που επίσης έφυγε από τη Βενεζουέλα λόγω διαφωνιών με τον Μαδούρο, δήλωσε ένοχος σε αμερικανικό δικαστήριο για κατηγορίες διακίνησης ναρκωτικών και ναρκοτρομοκρατίας.

“Για χρόνια, εκείνος και άλλοι αξιωματούχοι του Cartel de los Soles χρησιμοποίησαν την κοκαΐνη ως όπλο, πλημμυρίζοντας τη Νέα Υόρκη και άλλες αμερικανικές πόλεις με δηλητήριο“, είπε ομοσπονδιακός εισαγγελέας για τον Καρβαχάλ, γνωστό ως “El Pollo” (Το Κοτόπουλο), κατά τη διάρκεια της δίκης.

Ο Μαδούρο και ο υπουργός Εσωτερικών Καμπέγιο παραμένουν στη Βενεζουέλα, αλλά οι ΗΠΑ αύξησαν πρόσφατα τις αμοιβές για πληροφορίες, που θα οδηγήσουν στη σύλληψή τους σε 50 εκατομμύρια δολάρια (38 εκατομμύρια λίρες) και 25 εκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα.

Το BBC επικοινώνησε με την κυβέρνηση της Βενεζουέλας για να σχολιάσει τις κατηγορίες των ΗΠΑ, αλλά δεν έλαβε απάντηση πριν από τη δημοσίευση.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Μαδούρο έχει απορρίψει από καιρό τις κατηγορίες περί διακίνησης ναρκωτικών, ως μια προσπάθεια των ΗΠΑ να δικαιολογήσουν την ανατροπή του Μαδούρο.

Σε ανακοίνωση που εκδόθηκε τη Δευτέρα, το υπουργείο Εξωτερικών της Βενεζουέλας χαρακτήρισε τον χαρακτηρισμό του Cartel de los Soles ως τρομοκρατικής οργάνωσης «γελοία επινόηση». Τόνισε ότι το Cartel de los Soles είναι «ανύπαρκτο» και ότι η κίνηση αυτή αποτελεί «άθλιο ψέμα για να δικαιολογηθεί μια παράνομη και παράτυπη επέμβαση κατά της Βενεζουέλας».