Βαίνουμε προς Ορμπανοποίηση της ΕΕ;

Ασυνήθιστη για την Ευρωβουλή ένταση σημειώθηκε στην πρώτη συνεδρίαση της «ειδικής ομάδα εργασίας για τον έλεγχο των ΜΚΟ» στις 26/11/2025. Οι πολιτικές ομάδες των Σοσιαλιστών & Δημοκρατών (S&D), του Renew, των Πρασίνων και της Αριστεράς αποχώρησαν από την αίθουσα καταγγέλλοντας «κυνήγι μαγισσών». Η εν λόγω ομάδα εργασίας δημιουργήθηκε από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Ευρωβουλής με πλειοψηφία που σχηματίστηκε από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και τις τρεις πολιτικές ομάδες της Ακροδεξιάς.

Οι αποχωρήσαντες ευρωβουλευτές δήλωσαν ότι η διαδικασία δεν διέθετε σαφές αντικείμενο, διαφάνεια ως προς τη μεθοδολογία της και συγκεκριμένο θεσμικό σκοπό. Το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ, αλλά και η Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού της Ευρωβουλής (CONT) είχαν ήδη ελέγξει τις συμβάσεις χρηματοδότησης ΜΚΟ από την ΕΕ χωρίς να βρουν την παραμικρή ατασθαλία. Κοινή επιστολή οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών που ζητά μποϊκοτάζ της εν λόγω «ομάδας εργασίας ελέγχου των ΜΚΟ» υποβλήθηκε στις ευρω-ομάδες που αντιτίθενται σε αυτήν, εκφράζοντας τις σοβαρές ανησυχίες τους.

Παρά την πλήρη έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων, το ΕΛΚ και η Ακροδεξιά συνεχίζουν όμως να βάζουν τις ΜΚΟ στο στόχαστρο – κυρίως τις περιβαλλοντικές αλλά κι αυτές που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας – έχοντας ήδη καταφέρει να τους κόψουν μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής τους από τα προγράμματα LIFE και EU4Health και οδηγώντας τις σε δεκάδες απολύσεις. Δεν κάλεσαν μάλιστα καν τον αρμόδιο επίτροπο Προϋπολογισμού και Δημόσιας Διοίκησης για την εξεταζόμενη περίοδο 2019-2024, Johannes Hahn, να καταθέσει, προφανέστατα επειδή είναι μέλος του ΕΛΚ. Αντί γι’ αυτόν, κάλεσαν διάφορους Επιτρόπους και Γενικούς Διευθυντές τους οποίους θεωρούν υπερβολικά… οικολόγους για τα γούστα τους (Timmermans, Sinkevičius, Vandenberghe).

Με τις πολυεθνικές εταιρείες να έχουν ήδη τη μερίδα του λέοντος της συμμετοχής σε γραπτές διαβουλεύσεις, κατ’ ιδίαν συναντήσεις και συμβουλευτικές ομάδες με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, η από-χρηματοδότηση των ΜΚΟ, μόνο σε λιγότερη πολυφωνία μπορεί να οδηγήσει. Τη στιγμή μάλιστα που το ΕΛΚ και η Ακροδεξιά έχουν ήδη αρχίσει την αποδόμηση των βασικών πυλώνων της Πράσινης Συμφωνίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αλλά και την κατεδάφιση του ρυθμιστικού πλαισίου που θεσπίστηκε στις προηγούμενες ευρω-κοινοβουλευτικές περιόδους μεταξύ άλλων για το κλίμα, , τη γεωργία και την ασφάλεια των χημικών προϊόντων (REACH).

Μετά από πιέσεις που δέχτηκε από βιομηχανικά λόμπι που συνασπίστηκαν στη «Διακήρυξη της Αμβέρσας» το Φλεβάρη του 2024, η Κομισιόν Φον Ντερ Λάιεν ΙΙ χρησιμοποιεί μαζικά τη νομοθετική μέθοδο «Omnibus» κατά την οποία κάθε νομοθετική της πρόταση τροποποιεί πολλαπλούς ισχύοντες νόμους της ΕΕ σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής (περιβάλλον, προστασία προσωπικών δεδομένων, εταιρική ευθύνη κ.α.), στο όνομα της «απλούστευσης των κανονισμών» και της «μείωσης του διοικητικού φόρτου». Πρόκειται για ένα είδος νομοθέτησης που θυμίζει τους μνημονιακούς νόμους της περιόδου 2010-2018 στην Ελλάδα. Μετά από προσφυγή οκτώ ΜΚΟ, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια έκρινε, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν τήρησε τους κανόνες για τη διαφάνεια, τη διαβούλευση και τις μελέτες επιπτώσεων κατά την προετοιμασία των νομοθετικών της προτάσεων omnibus. Παρ’ όλ’ αυτά, στο επόμενο διάστημα, η Κομισιόν είναι πιθανό να φέρει πολλές ακόμα νέες προτάσεις omnibus, για τη διατροφική ασφάλεια, τους ψηφιακούς κανόνες, την ενέργεια, τη φορολογία, την άμυνα και την αυτοκινητοβιομηχανία, ξηλώνοντας κι άλλες ρυθμίσεις προστασίας των πολιτών και τους περιβάλλοντος.

Η ιδέα της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς πίσω από τις περικοπές χρηματοδότησης των ΜΚΟ είναι ότι το έργο της με εταιρικής Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ) είναι περιττό κι επιβαρυντικό. Η χωρίς προηγούμενο στοχοποίηση της οργανωμένης ΚτΠ συγχρονίζεται με τη συντεταγμένη αυταρχική επίθεση της διοίκησης Τραμπ ΙΙ στις αντίστοιχες οργανώσεις. Βέβαια στις ΗΠΑ, η ανασύνταξη δυνάμεων στο κοινωνικό πεδίο είναι και ήδη ορατή με το κίνημα No Kings να βρίσκεται σε εξέλιξη. Στην ΕΕ, αυτή η εξέλιξη αποτελεί κακό προάγγελο για τον κίνδυνο ραγδαίας υποχώρησης των πολιτικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων διαμαρτυρίας. Πρόκειται για σκόπιμη στρατηγική απονομιμοποίησης της ΚτΠ σε όλη την Ευρώπη στοχοποιώντας ομάδες υπεράσπισης του δημοσίου συμφέροντος με κοινωνικό ή και συμπεριληπτικό σκοπό. Μάλιστα η εκτράχυνση αυτής της τάσης δημιουργεί και διαθεσμικούς τριγμούς αφού το ΕΛΚ κατηγόρησε σ’ένα παιχνίδι εντυπώσεων μέλη της Ευρ. Επιτροπής ότι «πληρώνουν ΜΚΟ για να ασκούν πιέσεις σε άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ εκ μέρους της για την προώθηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας».

Οι πολιτικές δυνάμεις που είτε έχουν καταδικαστεί για διασπάθιση ευρωπαϊκού χρήματος (όπως η Μαρίν Λεπέν και πολλοί ευρωβουλευτές της), είτε ερευνώνται για μεγάλης έκτασης ατασθαλίες (πχ. ΟΠΕΚΕΠΕ) πετυχαίνουν έτσι μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια : και στήνουν μια τεράστια επιχείρηση αντιπερισπασμού από τα δικά τους σκάνδαλα και αποψιλώνουν τη δυνατότητα της ΚτΠ να αρθρώνει λόγο με επιχειρήματα ενάντια σε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές τους.

Δεν πρόκειται για τίποτα λιγότερο από μια επιχείρηση επιβολής πολιτικού ελέγχου στις ευρωπαϊκές ΜΚΟ. Αυτά δηλαδή που η ΕΕ κριτίκαρε όταν γίνονταν στην Ουγγαρία ή τη Γεωργία, το ΕΛΚ και η Ακροδεξιά θέλουν να τα κάνει η ίδια η ΕΕ στις Βρυξέλλες. Το ΕΛΚ υιοθετεί την ατζέντα της ακροδεξιάς, κανονικοποιεί τον πολιτικό εξτρεμισμό της και διευκολύνει περαιτέρω την έρπουσα ενσωμάτωση της στον πολιτικό συνασπισμό που κυβερνά την ΕΕ.

Την ίδια στιγμή, οι δυνάμεις αυτές στηρίζουν πρωτοβουλίες omnibus και για την άμυνα κι υπερθεματίζουν στην ανάγκη να εξοπλιστούμε σαν αστακοί, «ενάντια στον Πούτιν που θέλει να καταστρέψει τη δημοκρατία μας». Πέρα από το ότι η αίσθηση επείγοντος με την οποία παρουσιάζεται αυτή η απειλή δεν συνάδει καθόλου με τα πραγματικά οικονομικο-στρατιωτικά δεδομένα, οφείλουμε να αναρωτηθούμε: τι ακριβώς φοβόμαστε ότι θα καταστρέψει ο Πούτιν, που δεν έχουμε ήδη βαλθεί να καταστρέψουμε μόνοι μας;

Ο Γιώργος Βασάλος είναι Διδάσκων Ευρωπαϊκών σπουδών, Ελεύθερο Παν/μιο των Βρυξελλών και η Φιλίππα Χατζησταύρου, Επικ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ.