Κι όμως, τα βιντεοπαιχνίδια έχουν σημαντικά οφέλη για τον εγκέφαλο

Τα βιντεοπαιχνίδια συχνά κατηγορούνται ότι «χαζεύουν» τον εγκέφαλο ή ότι σπαταλούν πολύτιμο χρόνο. Ωστόσο, σύγχρονες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν όχι μόνο να μην είναι επιβλαβή, αλλά και να ενισχύουν σημαντικά τη γνωστική λειτουργία. Το κλειδί, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, βρίσκεται στο είδος του παιχνιδιού και στη συχνότητα ενασχόλησης.

Σύμφωνα με τον Aaron Seitz, καθηγητή ψυχολογίας και διευθυντή του Brain Game Center for Mental Fitness and Well-being στο Northeastern University, τα βιντεοπαιχνίδια επιτρέπουν στους παίκτες να εξασκούν σύνθετες δεξιότητες μέσα σε προσομοιωμένα περιβάλλοντα υψηλών απαιτήσεων. Αυτό τα διαφοροποιεί από τα παραδοσιακά «παιχνίδια εγκεφάλου», τα οποία συχνά σχεδιάζονται ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο απλά και περιορισμένα.

Μάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια μπορεί να συμβάλει στην επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παιχνίδια δράσης, τα οποία φαίνεται να ενισχύουν ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων, όπως η οπτική προσοχή, η ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών και η ικανότητα μάθησης.

Ο C. Shawn Green, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin–Madison, εξηγεί ότι τα περισσότερα προγράμματα γνωστικής εξάσκησης βελτιώνουν κυρίως δεξιότητες που σχετίζονται άμεσα με την άσκηση που εκτελείται. Αντίθετα, τα παιχνίδια δράσης φαίνεται να έχουν πιο γενικευμένα οφέλη, επηρεάζοντας πολλαπλές γνωστικές λειτουργίες.

Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολή μπορεί να αναιρέσει τα πιθανά οφέλη. Ο Carlos Coronel, ερευνητής στο Trinity College Dublin και στο Universidad Adolfo Ibáñez στη Χιλή, τονίζει ότι η πολύωρη, ανεξέλεγκτη ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια δεν εγγυάται καλύτερη εγκεφαλική υγεία. «Απαιτείται ισορροπία», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Η σημασία της ενασχόλησης με νέα παιχνίδια

Η γνωστική ενεργοποίηση —μέσω της εκπαίδευσης, των σταυρόλεξων, της κοινωνικής δραστηριότητας ή της πνευματικής άσκησης— θεωρείται ευεργετική για την υγεία του εγκεφάλου. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να προστεθούν σε αυτή τη λίστα.

Σε μελέτη του 2024 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό NeuroImage, ερευνητές εξέτασαν την εγκεφαλική συνδεσιμότητα ατόμων που παίζουν συστηματικά το στρατηγικό παιχνίδι «StarCraft II». Σε σύγκριση με μη παίκτες, οι έμπειροι παίκτες εμφάνιζαν μεγαλύτερη αποδοτικότητα στην επεξεργασία πληροφοριών, καθώς και αυξημένη συνδεσιμότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την οπτική προσοχή και τις εκτελεστικές λειτουργίες.

Ακόμη πιο εντυπωσιακά ήταν τα ευρήματα μελέτης του 2025 στο Nature Communications, σύμφωνα με την οποία η εμπειρία στα βιντεοπαιχνίδια συσχετίστηκε με βραδύτερη εγκεφαλική γήρανση. Οι εγκέφαλοι έμπειρων παικτών έμοιαζαν, κατά μέσο όρο, έως και τέσσερα χρόνια νεότεροι.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οφέλη καταγράφηκαν ακόμη και σε άτομα που έπαιξαν σχετικά λίγο. Όταν μη παίκτες αφιέρωσαν περίπου 30 ώρες σε «StarCraft II» μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων, παρουσίασαν καλύτερους δείκτες εγκεφαλικής υγείας σε σχέση με άτομα που έπαιξαν πιο αργά, βασισμένα σε κανόνες παιχνίδια.

Τα παιχνίδια δράσης και η ταχύτερη μάθηση

Για να βελτιωθούν οι γνωστικές δεξιότητες, απαιτείται γνωστική πρόκληση. Όμως το τι θεωρείται πρόκληση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πολλές δραστηριότητες αποτυγχάνουν να προσφέρουν γενικευμένα οφέλη λόγω της λεγόμενης «κατάρας της εξειδίκευσης», δηλαδή της αδυναμίας μεταφοράς των δεξιοτήτων σε άλλους τομείς.

Τα παιχνίδια δράσης —κυρίως πρώτου και τρίτου προσώπου— φαίνεται να αποτελούν εξαίρεση. Απαιτούν γρήγορες αποφάσεις σε χαοτικά οπτικά περιβάλλοντα, γεγονός που ενισχύει την οπτική προσοχή, τη χωρική αντίληψη και τη μνήμη εργασίας.

Σε μελέτη του Communications Biology, ενήλικες που έπαιξαν παιχνίδια δράσης για τρεις μήνες παρουσίασαν ταχύτερη μάθηση και μεγαλύτερη βελτίωση σε γνωστικά τεστ, παρότι αυτά δεν σχετίζονταν άμεσα με το περιεχόμενο των παιχνιδιών.

Πώς να αξιοποιηθούν τα βιντεοπαιχνίδια γνωστικά

Οι ειδικοί προτείνουν:

• Μέτρο και ισορροπία: Οι περισσότερες έρευνες βασίζονται σε συνεδρίες 30–60 λεπτών.
• Ποικιλία και καινοτομία: Η εναλλαγή παιχνιδιών κρατά τον εγκέφαλο σε εγρήγορση.
• Αποφυγή παθολογικής χρήσης: Η υπερβολή μπορεί να οδηγήσει σε λειτουργική έκπτωση.
• Συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες: Κανένα εργαλείο δεν αποτελεί πανάκεια για τη γνωστική υγεία.

Οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα βιντεοπαιχνίδια, όταν χρησιμοποιούνται με σύνεση και σωστή επιλογή, μπορούν να αποτελέσουν ένα ακόμα εργαλείο διατήρησης και ενίσχυσης της πνευματικής λειτουργίας μέσα σε έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής.