Η αυταρχική παραζάλη του Μακρόν και η ισλαμική “σταυροφορία” του Ερντογάν

Η ανασκόπηση του 2020 περιλαμβάνει την πανδημία αλλά και την επαναφορά της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, στην καρδιά της Ευρώπης.

Στις 16 Οκτωβρίου είχαμε τη δολοφονία του Σαμουέλ Πατί στο προάστιο του Παρισιού Κονφλἀνς-Σαιντ-Ονορἰν, από έναν 18χρονο Ισλαμιστή Τσετσενικής καταγωγής. Ο Πατί αποκεφαλίστηκε γιατί παρουσίαζε στους μαθητές του καρικατούρες που απεικόνιζαν τον Μωάμεθ από το Charlie Hebdo, στα πλαίσια του μαθήματος για την ελευθερία της έκφρασης.

Ακολούθησαν οι δηλώσεις του Μακρόν για τα νέα μέτρα κατά του φονταμενταλισμού, και οι εμπρηστικές δηλώσεις του Ερντογάν εναντίον του Γάλλου Προέδρου σε μια διελκυστίνδα εκατέρωθεν επίρριψης ευθυνών. Στο επίκεντρο της σκληρής κόντρας βρέθηκε η θρησκεία και τα σκίτσα του περιοδικού που είχε δεχθεί τρομοκρατική επίθεση στις 7 Ιανουαρίου του 2015.

Την Πέμπτη 29 Οκτωβρίου, λίγες ημέρες πριν τον αποκεφαλισμό του Πατί, ένας ακόμη δράστης επιτέθηκε με θρησκευτικά-τρομοκρατικά κίνητρα, εναντίον πολιτών στον Καθεδρικό ναό της Νίκαιας. Μιας πόλης που και αυτή με τη σειρά της είχε γίνει στόχος τρομοκρατών στις 14 Ιουλίου του 2016. Στη νέα επίθεση ακόμη μια γυναίκα αποκεφαλίστηκε, ενώ δολοφονήθηκε και ο νεωκόρος της εκκλησίας. Μετά την επίιθεση ακολούθησε έκτακτη σύσκεψη στο υπουργείο Εσωτερικών της Γαλλίας υπό τον πρόεδρο Μακρόν, ο οποίος μετέβη στη Νίκαια.

Την ίδια μέρα, σημειώθηκε απόπειρα τρομοκρατικής ενέργειας στην Αβινιόν της Γαλλίας, με ένοπλο να φωνάζει “Αλλάχου Άκμπαρ” πριν πέσει νεκρός από τα πυρά της αστυνομίας. Παράλληλα, επίθεση έλαβε χώρα και στην πόλη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, όταν ένας άντρας επιτέθηκε με αιχμηρό αντικείμενο στον φρουρό του προξενείου της Γαλλίας.

Την ώρα που ο Μακρόν επιμένει στην προάσπιση του “laïcité”, πολλοί είναι εκείνοι που τον επικρίνουν, αναφέροντας πως έχει αργήσει παραδειγματικά πολύ να λάβει μέτρα πρόληψης και μέριμνας απέναντι στον μουσουλμανικό κόσμο της χώρας του. Οι επικριτές του εστιάζουν στα νέα μέτρα καταστολής, που όπως λένε έρχονται τώρα που η Λεπέν ανεβαίνει δημοσκοπικά, ενώ είναι δεδομένο πως θα προσπαθήσει να καρπωθεί τις επιθέσεις υπέρ των επιχειρημάτων της, τα οποία φέρνουν σε πρώτο επίπεδο την φαινομενική “προστασία του δυτικού τρόπου ζωής”. Βασικό επιχείρημα της Λεπέν είναι πως ο Μακρόν δεν έχει κάνει αρκετά για τον περιορισμό του Ισλάμ.

Θυμίζουμε πως με αφορμή τη δολοφονία Πατί, ο Μακρόν μίλησε για για το συντηρητικό Ισλάμ, χρησιμοποιώντας τον όρο “separatism”, που θα μπορούσε να αποδοθεί ως “αυτονομισμός”. Εν συνεχεία υποσχέθηκε πως θα εξαρθρώσει “ύποπτα” ισλαμικά δίκτυα και οργανώσεις, πως θα απελάσει πολίτες που συνδέονται με “ριζοσπαστικά δίκτυα”, ενώ έκλεισε τζαμί στο Παρίσι.

Όπως έγραψε η Deutsche Welle, το “κοσμικό κράτος” μπήκε και σαν τίτλος στο νέο νόμο Μακρόν. Μάλιστα ο Μακρόν αποφάσισε να δημοσιοποιήσει σατιρικά σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ (καθώς και σκίτσα που αφορούσαν άλλα θρησκευτικά δόγματα) σε κυβερνητικά κτήρια, προσπαθώντας να αναδείξει με αυτό τον τρόπο τη “πυγμή” με την οποία θα δώσει μάχη για την ελευθερία της έκφρασης και το κοσμικό κράτος. Διεμήνυσε δε προς τους μουσουλμάνους, να εγκαταλείψουν τη Γαλλία αν δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις γαλλικές αξίες ζωής.

Ο Ερντογάν ως εκπρόσωπος των Μουσουλμάνων

Απέναντι στον Μακρόν βρέθηκε ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προσπαθεί να γίνει κύριος “εκπρόσωπος” του μουσουλμανικού κόσμου, προωθώντας όμως εντός της χώρας του ένα βαθύτατα θρησκευτικό κράτος. Ο ίδιος καταδικάζει τις τρομοκρατικές επιθέσεις, ωστόσο καταφέρεται εναντίον της Δύσης με τον πλέον σκληρό λόγο.

Το σίγουρο είναι πως πίσω από την κόντρα των δύο ηγετών υπάρχουν γεωπολιτικά αίτια που σχετίζονται με τη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο. Και το σίγουρο είναι πως ο Μακρόν έχει “μπλέξει” σε μια πολύ δύσκολη εξίσωση την ώρα που η τρομοκρατία έκανε και πάλι την εμφάνισή της στη Γαλλία, με τον χειρότερο τρόπο. Και όπως είπαμε, μη ξεχνάμε πως οι ακροδεξιοί της Λεπέν – και όχι μόνο – καραδοκούν.

Η δε τρομοκρατική επίθεση στη Βιέννη στις 3 Νοεμβρίου, μας υπενθύμισε πως τίποτα δεν έχει τελειώσει.

Η αυταρχική παραζάλη του Μακρόν και οι προθέσεις του Ερντογάν

Για όλα τα παραπάνω το News 24/7 συνομίλησε με τον Καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κ. Γιώργο Μαργαρίτη, προσπαθώντας να ανιχνεύσει τα αίτια της φονταμενταλιστικής βίας αλλά και το τί πραγματικά θέλει ο Ερντογάν.

-Τι οπλίζει τελικά το χέρι των ανθρώπων που προκαλούν τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δύση; Είναι ο θρησκευτικός φανατισμός, είναι η κοινωνική περιθωριοποίηση;

Θα μπορούσαμε χωρίς κίνδυνο να υποστηρίξουμε ότι οφείλεται και στα δύο. Δεν πρόκειται για διαφορετικά πράγματα, για συμπληρωματικά πρόκειται. Ο κοινωνικός αποκλεισμός των ολοένα και πιο σημαντικών αριθμητικά φτωχών στρωμάτων στα δυτικά κράτη τροφοδοτεί τον ριζοσπαστισμό. Οι «υβριδικές» επεμβάσεις των δυτικών κρατών, τύπου «Αραβικής Άνοιξης», που αποδομούν κράτη και τα μετατρέπουν σε ζώνες χάους και διαρκούς πολέμου τροφοδοτούν τον ριζοσπαστισμό. Ο τρόπος έκφρασης αυτού του ριζοσπαστισμού διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Αλλιώς εκφράζεται από τις κοινότητες των ανέργων ή των πτωχευμένων στρωμάτων, αλλιώς στις κοινότητες των μουσουλμάνων που εκτός από την πίεση της φτώχειας και της μιζέριας γίνονται στόχος και ενός πολιτιστικού, θα λέγαμε, αποκλεισμού.

Αυτό το δυναμικό υπόστρωμα συναντά στον δρόμο του ένα άλλο φαινόμενο. Την περιθωριοποίηση ως και την απαξίωση των απελευθερωτικών ιδεολογιών δυτικής προέλευσης, εκείνων που έχουν τις γενέθλιές τους ρίζες στον Διαφωτισμό και που οδήγησαν τις επαναστάσεις των απόκληρων στον 19 και στον 20 αιώνα.

Το κενό αυτό έρχεται να το καλύψει ο ισλαμικός φανατισμός. Φανατισμός, καθώς πρόκειται για πίστη και όχι για κοσμική ιδεολογία. Η πίστη τοποθετείται απέναντι στην πολιτική σε τρόπο ώστε ο θάνατος -του πιστού ή των γύρω του απίστως- να είναι η μόνη διέξοδος, η μόνη δυνατή επιλογή.

Η απαγόρευση των συμβόλων σπρώχνει κάτω από το χαλί το πρόβλημα

-Πώς κρίνετε τη στάση του Μακρόν απέναντι στον ισλαμισμό; Είναι μια στάση που μπορεί να κατευνάσει τα πνεύματα σε βάθος χρόνου ή εν τέλει να τα οξύνει; Κοινώς, η απαγόρευση των θρησκευτικών συμβόλων μπορεί να αποφέρει καρπούς ή θα οξύνει τις κοινωνικές αντιθέσεις;

Στο επιφανειακό επίπεδο της πολιτικής η αυταρχική παραζάλη του Μακρόν -μέρος της οποίας είναι η απόδοση σε σύμβολα των αιτιών της κοινωνικής βίας- μπορεί να ερμηνευθεί με μικροπολιτικό μέτρο. Στόχος του είναι ο προσεταιρισμός ψηφοφόρων της Λεπέν, της γαλλικής ακροδεξιάς. Σε βαθύτερο επίπεδο πρόκειται για την συνήθη στην ιστορία αντίδραση των εκάστοτε κυβερνώντων όταν διαπιστώνουν ότι η σοβούσα οικονομική κρίση μετατρέπεται σε κοινωνική και συνακόλουθα σε πολιτική. Η απαγόρευση των συμβόλων σπρώχνει κάτω από το χαλί το πρόβλημα, δεν το επιλύει. Αντίθετα προσδιορίζει σύνορα, μέτωπα δηλαδή αυριανών αναμετρήσεων.

-Τι ρόλο προσπαθεί να επωμιστεί ο Ερντογάν ως προς το Ισλάμ, έναντι της Δύσης; Είναι ένας “σημαιοφόρος του ισλαμισμού” όπως διατείνεται και αν ναι σε τι αποσκοπεί; Ανησυχείτε πως η Τουρκία μπορεί να διολισθήσει σε φονταμενταλιστικούς δρόμους;

Ως πολιτικός ο Ερντογάν διακρίνεται από την ικανότητά του να εργαλειοποιεί δυνατότητες και καταστάσεις. Δεν θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες στους σχεδιασμούς του οι δυνατότητες που ισλαμικού φονταμενταλισμού. Για την ακρίβεια, δεν ήταν αυτός που ανέδειξε το δυναμικό αυτού του κινήματος. Οι δυτικές δυνάμεις συνεργάστηκαν με τέτοιας μορφής κινήματα είτε στο Αφγανιστάν (στη σοβιετική εποχή) είτε στις διαδοχικές φάσεις της «αραβικής άνοιξης». Η Τουρκία απλά παρακολούθησε προσεκτικά τις εξελίξεις και έσπευσε να επωφεληθεί από αυτές.

Η Τουρκία είναι περιφερειακή δύναμη με δικό της πρόγραμμα και επιδιώξεις. Στο γεωπολιτικό πεδίο είναι χώρα κλειδί τόσο για το δυτικό σχέδιο «περίσφυξης» της Ρωσίας, όσο και για την δημιουργία μιας σφήνας στην πρώην σοβιετική κεντρική Ασία απέναντι σε Κίνα και Ρωσία. Οι διαστάσεις της και η σημασία της μάλλον της απαγορεύουν την διολίσθηση σε κάποιου είδους ισλαμικό φονταμενταλισμό. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί τον ισλαμισμό. Δεν είναι ο ισλαμισμός που χρησιμοποιεί την Άγκυρα.

Το καταναλωτικό πρότυπο δεν είναι χαρακτηριστικό των Ευρωπαίων πολιτών

-Πώς σας ακούγεται ο όρος “ευρωπαϊκός τρόπος ζωής” και ιδεολογικά που εκτιμάτε πως παραπέμπει; Είναι μια ιμπεριαλιστική διατύπωση της Ευρώπης έναντι του υπόλοιπου κόσμου;

Ποιος είναι ο «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής»; Παλιά, στον καιρό της ευρωπαϊκής αποικιακής εξάπλωσης, το ευρωπαϊκό πρότυπο, στην βικτωριανή του κυρίως εκδοχή, ήταν το καλούπι μέσα από το οποίο θα προσαρμόζονταν οι λαοί όλου του κόσμου στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής και, διαμέσου αυτού, στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Πραγματικά, δια πυρός και σιδήρου, εκεί όπου χρειαζόταν, επιβλήθηκε αυτός ο τρόπος ζωής. Τι θα μπορούσε σήμερα να είναι «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής».

Το καταναλωτικό πρότυπο δεν είναι χαρακτηριστικό των Ευρωπαίων. Ήρθε σε αυτούς από την Αμερική και πολύ γρήγορα -μέσα σε λίγες δεκαετίες- τους προσπέρασε. Στα επόμενα λίγα χρόνια το 70-80% των καταναλωτικών μεσοστρωμάτων -της κοινωνικής ομάδας που καθορίζει τον «τρόπο ζωής»- θα βρίσκονται στην Ασία, μαζί με τις δικές τους -πάντοτε- καταναλωτικές συνήθειες.

Εάν πάλι με τον όρο αυτό εννοούμε κάποιου είδους άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και την κοινωνική πρόνοια, πράγματι, υπήρξαν εποχές που αυτά ξεχώριζαν την Ευρώπη. Αυτό συνέβαινε σε καιρούς που το ευρωπαϊκό σύστημα δυνάμεων κλυδωνιζόταν από εσωτερικούς ανταγωνισμούς και, συνακόλουθους πολέμους. Για να μπορέσεις να οδηγήσεις εξήντα ή εκατό εκατομμύρια ανθρώπους στα πεδία των μαχών -όχι για τα δικά τους συμφέροντα- όφειλες να τους δώσεις κάτι σε αντάλλαγμα. Σήμερα, που η προοπτική πολέμου αυτής της μορφής έχει απομακρυνθεί, πολύ απλά, αφαιρείς από τους πολλούς τις άλλοτε αναγκαίες παροχές. Σήμερα το ποσοστό των οικογενειών κάτω από το όριο της φτώχειας στην Ευρώπη δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα από το αντίστοιχο πολλών χωρών της Ασίας ειδικά. Σε πολλές δε ευρωπαϊκές χώρες ο δείκτης είναι σαφώς πιο αρνητικός από τον αντίστοιχο χθεσινών αποικιών ή στερημένων κρατών. Η δε ανεργία και η φτώχεια δεν είναι πειστικές αρετές ενός «τρόπου ζωής».

Η διολίσθηση σε μια περίοδο τυφλής τρομοκρατίας είναι ένα ενδεχόμενο

 

-Φοβάστε πως θα μπορούσαμε να δούμε μια νέα αποσταθεροποίηση στην ανατολική Μεσόγειο η οποία θα διασυνδεόταν με νέο μεταναστευτικό πρόβλημα και ενδεχόμενη έξαρση τρομοκρατικών επεισοδίων;

Υπάρχουν τόσες εστίες και αιτίες αναταραχής στην ανατολική Μεσόγειο ώστε γίνεται πολύ επισφαλές να προφητεύσει κανείς για το ποια από αυτές θα εκδηλωθεί πρώτη. Υπάρχουν σενάρια εφιαλτικά: μια αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου των 100.000.000 κατοίκων, λόγου χάρη. Μια αποσταθεροποίηση του Ιράν των 90.000.000 κατοίκων.

Η διολίσθηση σε μια περίοδο τυφλής τρομοκρατίας είναι επίσης ένα ενδεχόμενο. Αν και η τρομοκρατία όπως σήμερα εκδηλώνεται έχει ορατό πολιτικό υπόστρωμα, δηλαδή ορατούς πολιτικούς στόχους.

Θα μπορούσε, υποθέσεις κάνουμε, να χρησιμοποιηθεί ως όπλο υβριδικού πολέμου στις πολυάριθμες αντιθέσεις που εκδηλώνονται σε αυτήν την περιορισμένη γεωγραφικά ζώνη. Όσο αφορά τη χώρα μας, προς το παρόν, δεν φαίνεται να χρειάζεται. Η εκ των πραγμάτων δημιουργία συμπαγών προσφυγικών κοινοτήτων σε κατάσταση μάλιστα εγκλεισμού, άθλιας ζωής και στερήσεων, αποτελεί από μόνη της κοινωνική και πολιτική απειλή και δεν έχει ανάγκη από καμία τρομοκρατική ενέργεια για να οδηγήσει σε πολιτικό αποτέλεσμα. Να θυμίσουμε ότι ο παγιδευμένος προσφυγικός πληθυσμός αποτελεί ίσως το 10% του συνολικού πληθυσμού σε στρατηγικά νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος.

Να πάμε στη Χάγη, αν έτσι γλυτώσουμε τον πόλεμο. Το πρόβλημα είναι ότι στην Χάγη πηγαίνεις με την παρέα σου, δεν πας μόνος. Και με την παρέα αυτή πρέπει να έχεις συμφωνήσει το τι θα θέσεις στην κρίση των δικαστών. Εάν πας στην Χάγη με τον κατάλογο αιτημάτων του γείτονα τότε είσαι σίγουρος ότι ίσως κερδίσεις τη δίκη, σίγουρα όμως θα χάσεις την υπόθεση. Τι θα κρίνει τελικά ο δικαστής; Εάν μερικές δεκάδες νησιά στο ελληνικό αρχιπέλαγος είναι «τουρκικά νησιά κάτω από ελληνική κατοχή»; Ή εάν έξι μίλια ανατολική της Κρήτης αρχίζει η τουρκική ζώνη κυριαρχίας. Για το δεύτερο μάλλον δεν θα χρειαστεί δικαστής. Υπάρχει σχετική «νομολογία» – την «ντε φάκτο» παγιωμένη κατάσταση με το «Ορούτς Ρέϊς» υπαινίσσομαι.

Όσο για το τί «έχουμε μάθει»; Τις σημερινές χώρες όπως και τις εταιρείες δεν τις κυβερνά η γνώση, τις κυβερνούν τα συμφέροντα. Στο ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν είναι η γνώση που λείπει, ούτε οι δεξιότητες. Αυτά που θέλει να πετύχει – την κατεδάφιση της κοινωνικής πρόνοιας, της δημόσιας παιδείας, της δημόσιας υγείας, την καταστολή – τα πετυχαίνει με αξιοσημείωτα αποτελεσματικό τρόπο. Εκεί που δεν θέλει να πετύχει -λόγου χάρη στα εθνικά θέματα στο βαθμό που αυτά διαταράσσουν συμμαχίες και ισορροπίες, παρουσιάζεται ασύλληπτα διστακτικό, αδέξιο και ανίκανο. Θέμα επιλογών και προτεραιοτήτων είναι.

*Το νέο βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη, “Ενάντια σε φρούρια και τείχη – Μια μικρή εισαγωγή για την ελληνική επανάσταση”, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Το βιβλίο αποπειράται να ρίξει φως στο παρασκήνιο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ρίχνοντας φως στο παρασκήνιο, και αναδεικνύοντας άγνωστους ήρωες και κρυφούς πρωταγωνιστές. Ο Γιώργος Μαργαρίτης (γεν. Αθήνα, 1954) είναι από το 2004 Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δίδαξε ιστορία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης (1985-2004). Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο και έντονη δημοσιογραφική δραστηριό­τητα. Από τα πιο γνωστά έργα του: Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (2000-2001), Προαγγελία Θυελλωδών Ανέμων: Ο Πόλεμος της Αλβανίας και η Πρώτη Περίοδος της Κατοχής (2009), Ανεπιθύμητοι Συμπατριώ­τες (2005). Επιμελήθηκε τον τόμο Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 – Ιστορία των Ελλήνων (2003) και άλλα συλλογικά έργα. Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορεί το βιβλίο του Ενάντια σε φρούρια και τείχη – Μια μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr