ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΝΑΣΙΟΣ: “Η ΜΕΛΙΝΑ ΕΠΕΜΕΝΕ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΩ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΕ”

“Ο καθένας ξέρει το ποιος είναι, δεν περιμένει να τον κρίνει ο άλλος“.  Είναι μία από τις φράσεις που ξεχώρισε στην τηλεφωνική μας επικοινωνία με τον σπουδαίο Έλληνα συνθέτη Γιώργο Χατζηνάσιο. Μια τόσο απλή αλλά δύσκολη συνάμα στάση ζωής, εμπεριέχει έναν από τους βασικούς λόγους της θρυλικής 50χρονης πορείας του στο ελληνικό μουσικό στερέωμα.

Το όνομά του φέρνει στη σκέψη μας ένα αυθόρμητο “έχω ακούσει”. Ο Γιώργος Χατζηνάσιος είναι χαραγμένος στο μυαλό μας, πάντα καθισμένος στο ολόλευκο πιάνο του να παίζει τραγούδια αφιερωμένα στον έρωτα. Το “καύσιμο” που δίνει ενέργεια στη μηχανή της ψυχής.

Τα Γαλάζια σου Γράμματα (Γαλάνη), ο Ανθρωπάκος (Τσανακλίδου), Με Λένε Γιώργο (Μητσιάς), Ξενύχτησα στην πόρτα σου (Μοσχολιού),  η Ενδεκάτη Εντολή (Μούσχουρη), Αφιλότιμη (Διονυσίου), Συγγνώμη που σ’αγάπησα πολύ (Πάριος) και τόσα άλλα κομμάτια που έχουμε χιλιοτραγουδήσει. Η λίστα είναι ατελείωτη.

Ορχήστρες, κινηματογράφος (38 ταινίες), τηλεόραση, διαχρονικά τραγούδια και σαρανταπέντε δίσκοι. Ένας συνθέτης που τα έχει γευτεί όλα, και ως σολίστας πιάνου φτάνοντας ακόμα και στο Carnegie Hall, στο Concert House της Βιέννης και στο White House του Λονδίνου. Πρόσφατα γιόρτασε τα 50 χρόνια μουσικής ιστορίας με μία συναυλία στο Ηρώδειο όπου αποθεώθηκε.

Στην αρχή του 2024 που αναμένεται να είναι πολύ συναρπαστικό έτος για τον 82χρονο συνθέτη, μιλήσαμε για κάτι που είχε πάρα πολλά χρόνια στα σκαριά και επιτέλους το υλοποιεί στο Μέγαρο Μουσικής τον ερχόμενο Φεβρουάριο. Την όπερα “Ελ Γκρέκο”!

Η φωνή του στο τηλέφωνο ήρεμη και σταθερή μας πάει πολλά χρόνια πίσω, στην όμορφη Θεσσαλονίκη όπου γεννήθηκε. Μεγάλωσε σε ένα μουσικό περιβάλλον καθώς ο πατέρας του ήταν κορυφαίος σαξοφωνίστας της εποχής του και καθηγητής μουσικής στο Ωδείο. Τα πράγματα ήταν λίγο πολύ καθορισμένα για τον μικρό Γιώργο, που ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία 6 ετών και στα 14 ήταν πια ένας αξιόλογος πιανίστας με ιδιαίτερη κλήση στην τζαζ, αυτή την “αιρετική” μουσική.

“Αν δεν ήταν ο πατέρας μου ίσως δεν θα είχα ασχοληθεί με τη μουσική. Έπαιζε συμφωνική τζαζ και μάλιστα θυμάμαι εκείνα τα χρόνια στη Θεσσαλονίκη υπήρχε μεγάλη ακμή και μουσικός πλούτος. Στις ΗΠΑ τον Μεσοπόλεμο ζούσαν στον ρυθμό της τζαζ, με τις μεγάλες ορχήστρες, τις Big Bands. Και στη Θεσσαλονίκη γινόταν κάτι πανομοιότυπο. Έπαιζαν κανονικά με τα σμόκιν όπως ήταν οι μεγάλες ορχήστρες στην Αμερική. Ο πατέρας μου ήταν ένας σπουδαίος σαξοφωνίστας, πρωτοπόρος στην τζαζ, οπότε ήταν πολύ φυσικό το παιδί του -το οποίο προόριζε να γίνει μουσικός- να το “εμβολιάσει” με αυτό το μικρόβιο.

Από μικρό παιδάκι, ενώ πήγαινα στο Ωδείο και μάθαινα τους κλασικούς συνθέτες – Σοπέν, Μπετόβεν, Μπαχ – όσα δηλαδή κάνει ένας μαθητής του Ωδείου, παράλληλα σαν σε “κρυφό σχολειό” έπαιζα τζαζ. Και το λέω κρυφό, γιατί οι καθηγητές στο ωδείο δεν επέτρεπαν στους μαθητές να παίζουν αυτή την “αιρετική μουσική”. Έτσι θεωρούνταν και θεωρείται ακόμα η τζαζ για τους κλασικούς.

Βέβαια ο πατέρας μου δεν με προόριζε να γίνω πιανίστας ή σολίστας της τζαζ ή συνθέτης. Με προόριζε να παίζω πιάνο για να βγάζω ένα μεροκάματο. Για να γίνεις σολίστας εκείνη την εποχή έπρεπε να πας στη Βιέννη να σπουδάσεις και χρήματα δεν είχε ο πατέρας μου να με στείλει για σπουδές. Ούτε τις κατάλληλες γνωριμίες για να πάω στο εξωτερικό. Πιάνο έπαιζα και βιοποριζόμουν, μετά όμως για οικογενειακούς λόγους έπρεπε να μην ξενυχτάω και έτσι βρήκα μια άλλη εκδοχή της μουσικής. Αφιερώθηκα και εξελίχθηκα στη σύνθεση.” [Σπούδασε στο Παρίσι σύνθεση και ενορχήστρωση, θεωρητικά φούγκα-αντίστιξη, και διεύθυνση ορχήστρας.]

Σας αποκαλούν τον πιο ερωτικό Έλληνα συνθέτη. Σας αρέσει όταν το ακούτε;

“Φυσικά! Έχω υμνήσει τον έρωτα μέσα από τη μουσική μου. Αν το καλοσκεφτείτε οι μεγάλοι συνθέτες και ποιητές άλλων εποχών – πέρα από την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν – για τον έρωτα έγραφαν. Είναι φοβερές οι συνθέσεις που έχουν αφιερώσει στον έρωτα. Έτσι άρχισα να γράφω και εγώ θέματα ερωτικά, βέβαια με μέτρο, δεν μιλάμε για “καψούρα”.

Όμως τα τρία μεγάλα έργα που έχω γράψει: “Η Ωδή στον Μέγα Αλέξανδρο”, “Το Χρονικό της Αλώσεως” και ο “EL GRECO”  είναι επικά έργα. Στα μεγάλα έργα η σκέψη μου είναι επαναστατική με τη μουσική. Ενώ σε αυτά που θέλω να απευθυνθώ, να συνομιλήσω και να συντραγουδήσω με τους φίλους μου και τους ανθρώπους που με αγαπάνε, είναι ερωτικά. Δεν ήμουν ένα πρόσωπο πολιτικοποιημένο για να γράφω τραγούδια διαμαρτυρίας. Δεν πήγαινε στον χαρακτήρα μου και έχω κατηγορηθεί γι αυτό.”

Αποκλείεται όμως να μην σας έχουν κάνει πρόταση να ασχοληθείτε με την πολιτική.

“Όλοι, μα όλοι, μου έχουν κάνει τέτοια πρόταση. Και ιδιαίτερα η Μελίνα Μερκούρη. Αλλά εγώ δεν είμαι άνθρωπος που μπορεί να πάρει εντολή και να πει κάτι συγκεκριμένο. Αν προσπαθήσω να πω ψέματα, δηλαδή αν μου δώσει εντολή ο τάδε αρχηγός του κόμματος που εκπροσωπώ να πω κάτι για λόγους σκοπιμότητας… θα υπάρχει πρόβλημα. Δεν μπορώ να το κάνω με τίποτα. Ο καθένας συνομιλεί με τον εαυτό του και γνωρίζεται με τον εαυτό του και έτσι παίρνει τις αποφάσεις του.

Δεν κάνω για την πολιτική, και δεν κάνουμε όλοι για όλα τα πράγματα. Αν ήμουν ένας μουσικός που δεν έχει μελετήσει τόσο πολύ, έχει αδυναμίες μουσικές και θέλει ένα δεκανίκι για να μπορεί να βγει στο προσκήνιο, μπορεί να το έκανα και εγώ. Αλλά δεν είχα καμία ανάγκη να συνεργαστώ με κανένα κόμμα. Ο καθένας ξέρει το ποιος είναι δεν περιμένει να τον κρίνει ο άλλος.”

Αναφέρατε την Ωδή στο Μέγα Αλέξανδρο, ένα έργο που αφού παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής με ερμηνευτές τον Πέτρο Γαϊτάνο και τον Γρηγόρη Βαλτινό έφτασε μέχρι τις  Πυραμίδες της Αιγύπτου – ένα από τα ελάχιστα ελληνικά έργα που έχουν κάνει διεθνή αίσθηση.

“Δεν υπάρχει αυτή η εμπειρία! Αν με ρωτήσει κανείς ποιος ήταν ο σταθμός ο κορυφαίος στη ζωή μου θα πω αυτή η συναυλία μου κάτω από τις πυραμίδες του Χέοπα στην Αίγυπτο. Είναι τρομερό το συναίσθημα να ακούς μια συμφωνική ορχήστρα να ερμηνεύει συνθέσεις σου, και να είναι κάτω από τις φωτισμένες πυραμίδες, ένα από τα θαύματα του κόσμου. Και εκεί να είχε περπατήσει ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος. Να νιώθεις ότι έχει περάσει από το ίδιο μέρος και εσύ να παίζεις έναν μεγαλειώδη ύμνο αφιερωμένο σε εκείνον.

Τότε μάλιστα το γεγονός είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις στον διεθνή Τύπο και θυμάμαι το είχε καλύψει το  CNN και έκανε τεράστια διαφήμιση στο έργο. Είναι σημαντικό – και σπάνιο – έργα Ελλήνων συνθετών να κάνουν ντόρο στο εξωτερικό. Μην ξεχνάτε δε ότι τα έργα αυτά είναι πολύ ακριβό σπορ. Πρέπει να στηριχθούν με χορηγίες, γιατί οι συμφωνικές ορχήστρες είναι πολυπληθείς χορωδίες, είναι κοστούμια, είναι ταξίδια, ξενοδοχεία. Και όταν κανείς ζει από τη μουσική του δεν είναι εύκολο. Ούτε και είναι πολλοί εκείνοι που ενδιαφέρονται να στηρίξουν οικονομικά τέτοιες πρωτοβουλίες. Τα έργα αυτά μάλλον θα πιάσουν τόπο περισσότερο όταν σας αφήσω από το μάταιο τούτο κόσμο.’

Σκέφτεστε και την υστεροφημία σας λιγάκι.

“Υπάρχει κανείς που δεν τη σκέφτεται; Οι μόνοι που είναι αδικημένοι στην υστεροφημία είναι οι σολίστες. Αυτοί που παίζουν πολύ ωραίο πιάνο, βιολί αλλά ξεχνιούνται, γιατί δεν έχουμε κάποιο έργο τους να αντέχει στο χρόνο.”

Έχετε δηλώσει παλαιότερα ότι σας φοβήθηκαν κιόλας και η επιτυχία σας δημιούργησε φθόνο.

“Ισχύει αυτό. Δηλαδή μου το έλεγε και ο κόσμος. Υπάρχει αυτό στον τόπο μας, δυστυχώς. Μόλις κάνει κάτι και “πετάξεις” προς τον ουρανό, σε τραβάνε προς τα κάτω. Στη χώρα μας συμβαίνει αυτό με την κατσίκα του γείτονα. Η κατσίκα του γείτονα είναι ένα “ανέκδοτο” που το λανσάρισε η γυναίκα μου. Είχαμε πάει για μια αιγίδα στον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο για το “Χρονικό της Αλώσεως” και συζητούσε με τη γυναίκα μου πως υπάρχει ζήλια και φθόνος σε αυτή τη χώρα και εκεί η Μαρία του είπε το ανέκδοτο με την κατσίκα.

Εγώ ήμουν έξω γιατί αν ήμουν μέσα δεν θα παίρναμε αιγίδα, θα παίρναμε καταιγίδα. Της είχα πει τότε, “μα τι κάνεις, τι λες”; Την άλλη μέρα ο Χριστόδουλος πήγε σε ένα σχολείο να μιλήσει δημόσια και είπε την παραβολή με την κατσίκα του γείτονα. “Είδες;” μου λέει η Μαρία! Τι να πω κι εγώ. Δεν λέω ωραία τα ανέκδοτα όπως η γυναίκα μου. Εμένα βάλε με στο πιάνο να σου πάρω την ψυχούλα με τα χεράκια μου.”

Είναι μύθος ότι στο Μάθημα Σολφέζ (Eurovision 1977,Μαριάννα Τόλη, Ρόμπερτ Ουίλιαμς, Μπέσσυ Αργυράκη, Πασχάλης) είχε δημιουργηθεί ολόκληρο κίνημα και ότι κάθε μουσικός προσπαθούσε να επιβεβαιώσει τη μελωδία, να δει αν οι νότες είναι σωστές.

“Είναι αλήθεια! Καταρχήν και εγώ να ήμουν αν το κομμάτι το είχε γράψει κάποιος Ιταλός και άξιζε τον κόπο – ήταν δηλαδή ωραίο τραγούδι – θα πήγαινα στο πιάνο να δω είναι οι νότες αντίστοιχες με τα πλήκτρα. Να καταλάβω τι είναι ντο-φα-φα-φα. Πήγαν όλοι στα οργανάκια τους – μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους – [τώρα θα ήταν βάιραλ του λέω και γελάει] και όλη η Ευρώπη τραγουδούσε. Δεν είχα κάποιον στόχο να πάω στο διαγωνισμό. Πήγα γιατί βρήκα τον “κώδικα” περισσότερο και θα παίρναμε μια καλή θέση. Τις προηγούμενες χρονιές βγαίναμε τελευταίοι και πίστευα ότι βρήκα μια ιδέα, ένα τραγούδι για να πάμε πολύ καλά. Ήμουν ήδη αναγνωρισμένος συνθέτης δεν πήγα εκεί για να γίνω γνωστός.”

50 χρόνια Χατζηνάσιος. Μια ολόκληρη ζωή και στη συναυλία παίξατε με την κόρη σας. Η οικογένεια φαίνεται ότι είναι είναι ένας σημαντικός πυλώνας ισορροπίας στη ζωή σας

“Το συνώνυμο της αγάπης που έχεις με τον άνθρωπό σου. Παντρευόμαστε και εκτός από αγάπη και έρωτα, ο σκοπός μας είναι να αποκτήσουμε οικογένεια. Αυτό ήταν το κίνητρο. Και δικαιώνομαι που μου κάνετε αυτή την ερώτηση τώρα. Γιατί ήμουν και είμαι άνθρωπος της οικογένειας. Γι αυτό και όταν τα παιδιά μου διαπρέπουν, όπως και κάθε γονιός, νιώθω υπερήφανος. Και πολύ περισσότερο όταν ένας πατέρας παίζει με την κόρη του, στον ναό της μουσικής στην Ελλάδα, το Ηρώδειο, ενώπιον 5.00 χιλιάδων κόσμου. Ο μπαμπάς και η κόρη να ερμηνεύουν τα κομμάτια του πατέρα.

Η Μαργαρίτα είναι μια δεξιοτέχνης πιανίστρια, ζει και διαπρέπει στο εξωτερικό. Έχει κάνει και δύο δίσκους, τους οποίους έχει ηχογραφήσει στην Αμερική και έχει και μία σπουδαία οικογένεια. Αυτό το διάστημα (Ιανουάριος 2024) βρίσκεται εδώ στην Ελλάδα. Εγώ και οι δύο κόρες μου γεννηθήκαμε την ίδια ημέρα 19/1 και γιορτάζουμε όλοι μαζί τα γενέθλιά μας. Είναι μία μεγάλη γιορτή της οικογένειας. Σε μία πενταμελή οικογένεια τα 3 άτομα να έχουν την ίδια ημέρα γενέθλια. Ούτε ρεκόρ Γκίνες!”

EL GRECO – ΜΙΑ ΟΠΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Άλλος ένας σημαντικός σταθμός στην μουσική καριέρα του Γιώργου Χατζηνάσιου είναι η όπερα “El Greco”. Διαβάζοντας το δελτίο Τύπου είχαμε την εντύπωση ότι παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Κι όμως – όπως διαβάζουμε και στον επίσημο ιστότοπο του Χατζηνάσιου την όπερα που αναφέρεται στη ζωή και το έργο του ζωγράφου Δομίνικου Θεοτοκόπουλου συνέθεσε το 1985 και παρουσιάσθηκε σε μορφή κοντσέρτου για πιάνο στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παρουσιάστηκε δε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση στην Ελλάδα την άνοιξη του 2015. Συμμετείχαν Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες διεθνούς αναγνώρισης.

Πώς προέκυψε η σκέψη για τον Ελ Γκρέκο και τι σημαίνει για εκείνον η “συνάντηση” του Καζαντζάκη με τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο στο κύκνειο συγγραφικό άσμα του ποιητή της Οδύσσειας;

“Η σύνθεση αυτή προέκυψε από μία συζήτηση με τη γυναίκα μου για ζώδια. Εμένα οι καλύτεροί μου φίλοι είναι Σκορπιοί – γνωστοί καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, φίλοι είναι Σκορπιοί. Η Μαρία η γυναίκα μου μου λέει κάποια στιγμή: “ξέρεις ποιος άλλος είναι Σκορπιός, ο μεγάλος Κρητικός ζωγράφος, ο Ελ Γκρέκο”. Εκεί ένα φλας άναψε στο μυαλό μου και λέω αξίζει να το ερευνήσω το θέμα, να κοιτάξω, να διαβάσω για αυτό με στόχο να κάνω ένα έργο μουσικό αφιερωματικό και να αναφέρεται στον Ελ Γκρέκο. Μέσα από τη μελέτη μου είδα ότι υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον σε αυτό το πρόσωπο.

Ανακάλυψα την προοδευτικότητα της σκέψης του όσον αφορά τη ζωγραφική για την εποχή του, κάτι που με συγκίνησε πολύ. Και έτσι άρχισα να γράφω σιγά σιγά θέματα, τα οποία ήταν μόνο μουσική χωρίς στίχους. Μάζευα λοιπόν μελωδίες και μουσικά θέματα που ήθελα για να εντάξω κάποια στιγμή στο γενικό σύνολο μιας όπερας. Έγραφα και συμπλήρωνα. Μπορεί να έγραφα θέματα για κάποιο πρότζεκτ και έλεγα ‘αυτό θα το κρατήσω για να το βάλω στην όπερα’.

Και έτσι χτίστηκε βήμα βήμα το μουσικό κομμάτι της σύνθεσης και ήταν έτοιμη, όταν κάποια στιγμή βρήκα τον συνεργάτη μου στο λιμπρέτο τον Ηλία Λιαμή, ο οποίος ενθουσιάστηκε. Καθίσαμε μαζί και συνταιριάξαμε τον λόγο με τη μουσική. Αυτή είναι όλη η ιστορία πίσω από την όπερα Ελ Γκρέκο.

Τώρα να σας απαντήσω στην ερώτηση αν είναι η πρώτη ή η δεύτερη φορά. Τι γίνεται στην Αμερική; Όταν ανεβάζουν ένα έργο στο Μπρόντγουεϊ, συχνά δεν το ανεβάζουν κατευθείαν. Το ανεβάζουν off Broadway, δηλαδή το ανεβάζουν σε άλλα μέρη όχι στην πρωτεύουσα ας πούμε και το δοκιμάζουν. Έτσι στην πράξη βλέπουν τις αδυναμίες, τις ελλείψεις και συμπληρώνουν. Και μετά γίνεται η πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ.

Ας πούμε ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει και εδώ με το Ελ Γκρέκο. Παίχτηκε ας πούμε δοκιμαστικά. Τώρα διορθώσαμε ορισμένα πράγματα και το τελειοποιήσαμε ενορχηστρωτικά. Βάλαμε και τον Καζαντζάκη που δεν υπήρχε στο αρχικό. Μας έλειπε ένα πρόσωπο για να ολοκληρωθεί η πλοκή. Το έργο έχει τελειοποιηθεί και αυτή θα είναι η πραγματική πρεμιέρα της όπερας El Greco.

Θα υπάρχουν όπως διαβάζουμε και βιντεοπροβολές με πίνακες του Θεοτοκόπουλου; Μια ιδιαίτερη σηνοθεσία!

“Δεν γνωρίζω ακριβώς ακόμα τη σκηνοθεσία, ο συνθέτης τη μαθαίνει τελευταίος, αλλά σίγουρα θα υπάρχουν και προβολές από κάποιους πίνακες τους Ελ Γκρέκο, που αγαπάει ο κόσμος και θα δώσουν μία ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Βέβαια δεν κάνουμε μουσειακή έκθεση, με νύξεις περισσότερο. Θα γίνονται οι δράσεις με φόντο κάποιους πίνακες, όπως ας πούμε όταν πηγαίνει στην Ιταλία και “τα βάζει” με τον Τιτσιάνο και έχουν έντονη διαμάχη γιατί τον αμφισβητεί κατάφορα ο Γκρέκο που ήταν τέτοιος τύπος. Επαναστάτης. Εκεί μέσα στο περιβάλλον που είναι και μαθητές του Τιτσιάνο, ζωγράφοι και άλλα πρόσωπα, εκεί θα υπάρχουν και κάποια έργα.

Σαν προσωπικότητες – Καζαντζάκης και Θεοτοκόπουλος – είναι μεγαλειώδεις. Εγώ δεν έχω καμία σχέση με το επίπεδο της διανόησης αυτών των ανθρώπων. Τους θαυμάζω απεριόριστα. Ο Καζαντζάκης ιδιαίτερα με την Αναφορά στον Γκρέκο έχει κάνει ένα σπουδαίο έργο. Το έργο πραγματεύεται την εσωτερική σκέψη του Ελ Γκρέκο. Στο χωροχρονικό γίγνεσθαι δεν υπάρχει τρόπος να συναντηθούν. Δεν υπάρχει σκηνή που να είναι μαζί, αφού ο πραγματικός χρόνος δεν το επιτρέπει. Το κυριότερο σημείο του έργου είναι η αναζήτηση του Ελ Γκρέκο προς την ελευθερία – όπως ο Ίκαρος αναζητά διακαώς το εσωτερικό φως και την ελευθερία. “Η τραγωδία του ανθρώπου να μένει καρφωμένος στη γη, ενώ η ψυχή του ποθεί να πετάξει”.

Είχα πολλά χρόνια στο μυαλό μου τον στόχο να το ολοκληρώσω, και δούλεψα εντατικά πάνω σε αυτό. Το έργο αυτό έχει προοπτικές να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Είναι στην ιταλική γλώσσα γιατί οι βασικοί ερμηνευτές είναι ξένοι – αν και φυσικά συμμετέχουν και αξιόλογοι Έλληνες καλλιτέχνες. Ο λόγος που έχει γραφτεί σε άλλη γλώσσα είναι γιατί οι ξένοι τραγουδιστές δεν μπορούν να τραγουδήσουν ελληνικά με τίποτα. Ακούγονται αστείοι. Ήδη έχουμε προτάσεις να παιχτεί στην Ιταλία και την Ισπανία. Και οι ξένοι ερμηνευτές έχουν γίνει ήδη πρεσβευτές του έργου κάτι που είναι καλό για να ακουστεί η χώρα μας.

Δύσκολα μπορούν να ακουστούν ελληνικά τραγούδια μας στο εξωτερικό – αυτά που ξέρουμε εμείς και τραγουδάμε. Μόνο δύο τρία τραγούδια μας έχουν καταφέρει να γίνουν παγκοσμίως γνωστά, τα “Παιδιά του Πειραιά” του Χατζιδάκι, “Τι ‘ναι αυτό που το λένε αγάπη” του Τάκη Μωράκη (που επέλεξε η Σοφία Λόρεν να τραγουδήσει στα ελληνικά), ο Ζορμπάς του Θεοδωράκη. Η μόνη περίπτωση να παιχτεί ελληνική μουσική διεθνώς είναι η όπερα. Ένα τέτοιο έργο το EL GRECO μπορεί να κάνει γνωστή προς τα έξω την ελληνική μουσική.

Άλλος ένα πυλώνας της ζωής σας είναι και οι φιλίες και οι συνεργασίες. Πρόσφατα σας είδαμε και με την κυρία Μούσχουρη και με τον κύριο Πλέσσα σε παρουσίαση της ΕΡΤ. Πώς νιώθετε έτσι όταν έρχεστε πάλι κοντά με ανθρώπους που έχετε περάσει ολόκληρες εποχές μαζί…

“Άλλες εποχές.  Συνήθως οι συνθέτες και οι τραγουδιστές δεν πολύ κάνουν παρέα μεταξύ τους. Τι συμβαίνει όμως με τον Μίμη. Κολλήσαμε σαν παρέα οικογενειακή γιατί η Λουκίλα, η γυναίκα του, ήταν φίλη με τη δική μου πριν παντρευτούμε. Και άμα οι γυναίκες είναι φίλες, κάπου τα ταιριάζουν και οι άνδρες. Έτσι και με τους συμμαθητές μου από το 5ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης που βρεθήκαμε στην Αθήνα, 5-6 που ήμασταν στην ίδια τάξη. Μόλις άρχισαν να κάνουν παρέα οι γυναίκες μας αρχίσαμε να βρισκόμαστε οι παλιοί συμμαθητές κάθε Κυριακή. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με τον Μίμη.

Με την Νάνα Μούσχουρη  ήμουν 18 χρόνων όταν παίξαμε μαζί στην Κύπρο. Παιδάκι ήμουν και είχα ορχήστρα που την έλεγα “Οι 5 φίλοι”- “Five Friends”. Ήρθε τότε η Μούσχουρη – καλοκαίρι για μια εβδομάδα – και τραγούδησε στο Λήδρα Πάλας και τη συνόδευσα στο πιάνο. Και από τότε είχαμε μεγάλη συμπάθεια μεταξύ μας. “Γιωργάκη μου τι κάνεις” και λοιπά, μέχρι τη στιγμή που μας πάντρεψε καλλιτεχνικά η Philips και κάναμε το δίσκο «Η ενδεκάτη εντολή» σε στίχους του αγαπημένου φίλου της Μούσχουρη, Νίκου Γκάτσου, που είχε τεράστια επιτυχία.”

Άλλοι άνθρωποι που ξεχωρίζετε στην πορεία στο καλλιτεχνικό στερέωμα;

Από σκηνοθέτες ξεχωρίζω τον Αλέκο Σακελλάριο που συνεργαστήκαμε, ήταν σπουδαίος άνθρωπος, τον Νίκο Νικολαΐδη με τη “Γλυκιά Συμμορία” που έγραψα τη μουσική. Ο παραγωγός Κλέαρχος Κονιτσιώτης, ο Ερρίκος Ανδρέου που κάναμε τηλεοπτικά, ο φίλος μου ο Μανούσος Μανουσάκης.

Η καρδιά σας χτυπάει πιο πολύ, ας πούμε λίγο προς τον κινηματογράφο ή προτιμάτε τις μεγάλες live ορχήστρες ή την τηλεόραση; Πού θα λέγατε ότι έτσι νιώθετε πιο οικεία;

“Το τραγούδι είναι μια εύκολη υπόθεση, πολύ εύκολη υπόθεση. Και έχουμε και τραγούδια παραδοσιακά που αυτοί που τα συνέθεσαν δεν είχαν ιδέα πού είναι το ντο. Επίσης, βλέπετε ότι τη σήμερον ημέρα έρχονται και κάποιοι τραγουδιστές, χωρίς να είναι μουσικοί ή συνθέτες, και γράφουν τραγούδια. Οπότε το τραγούδι είναι εύκολο. Ο κινηματογράφος είναι όλη η ιστορία και εκεί ο συνθέτης είναι μοναδικός. Διότι βλέπει την εικόνα και τη μετουσιώνει σε μουσική. Δεν βλέπει ούτε στίχο, ούτε ερμηνεία. Είναι ο ίδιος ο συνθέτης, ο οποίος κάνει ένα μικρό μουσικό έργο για κάθε σκηνή, διαδοχικά. Και, προσωπικά μιλώντας, είναι η καλύτερη περίπτωση έμπνευσης για να δημιουργώ. Σε δεύτερη μοίρα είναι η τηλεόραση. Αλλά πρώτα είναι ο κινηματογραφος για μένα.”

Σύγχρονο ελληνικό τραγούδι, Σύγχρονη ελληνική σύνθεση, Νέοι δημιουργοί, Νέοι Έλληνες συνθέτες. Πώς βλέπετε αυτό το τοπίο να διαμορφώνεται.

“Υπάρχει πρόβλημα γι αυτούς, όχι για τη μουσική. Υπάρχουν συνθέτες, νέα παιδιά, τα οποία γράφουν πάρα πολύ ωραία τραγούδια. Και πραγματικά μια πνοή διαφορετική υπάρχει σε σχέση με πριν από 20-30 χρόνια. Ακούω και παρακολουθώ. Αυτό που δεν μου αρέσει είναι όταν μιλάνε πάνω και βάζουν ένα ρυθμό χωρίς μελωδία και χωρίς εναρμόνιση, χωρίς αρμονία δηλαδή. Αυτό θεωρώ ότι είναι κάτι περιστασιακό, από το οποίο δεν θα μείνει και τίποτα στο μέλλον. Βεβαια εντάξει, το ραπ είναι της μόδας και κάθε γενιά εκπροσωπείται από το στυλ που επιδιώκει να υπάρχει.”

Πριν από λίγες μέρες ακούσαμε και ραπ στο Μέγαρο με τη συνοδεία ορχήστρας

“Δεν είναι κακό, αφού υπήρχε και ορχήστρα. Αλλά αν δεν υπάρχει μελωδία στο στίχο, τι θα μείνει; Οι τέχνες γεννήθηκαν για να μένουν.”

Άρα θα πρέπει να υπάρχει και κάποια στήριξη από το κράτος.

“Δεν νομίζω ότι το κράτος ενδιαφέρεται για τέτοια πράγματα. Και δεν είναι εύκολο να γίνει. Μόνο σε πιο ανήσυχες φόρμες μουσικής μπορεί να επενδύσει το κράτος. Όχι στο τραγούδι. Το τραγούδι είναι και θέμα εταιρειών, οι οποίες κι αυτές εκλείπουν, είναι πλέον ανύπαρκτες. Όταν λέω ανήσυχες φόρμες, εννοώ για παράδειγμα την όπερα. Η όπερα είναι ένα συμφωνικό έργο, μια σουίτα. Κάτι που ξεφεύγει από το τραγούδι.

Εμείς πέρα από τον Σκαλκώτα, δεν έχουμε εθνική κλασική μουσική – γιατί ήμασταν 400 χρόνια σκλάβοι στους Τούρκους και δεν δημιουργήσαμε ένα υπόβαθρο κλασικό, όπως έχουν οι Ιταλοί, οι Ισπανοί. Πρέπει κάποια στιγμή να αποκτήσουμε και είναι και αυτός ένας λόγος που προσπαθώ να κάνω κάποια έργα όπως το El Greco. Ώστε να υπάρχει ένα πιο ολοκληρωμένο όραμα στο οποίο θα ενταχθούν πολλοί δημιουργοί. Να υπάρξει ένα υπόβαθρο ώστε να πηγαίνουμε και για Έλληνες συνθέτες στο Μέγαρο Αθηνών όχι μόνο οι ξένοι.”