ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΨΑΧΝΟΥΝ GOLDEN VISA ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ

Πριν τρεις Κυριακές, οι δρόμοι του Μεταξουργείου γέμισαν με μαυροφορεμένες γυναίκες κι άνδρες, μαντήλια, στεφάνια κι ένα φέρετρο που περιφερόταν από στενό σε στενό. Δεν ήμασταν στη Νέα Ορλεάνη, δεν ήταν πραγματική κηδεία, ούτε έφτασε νωρίτερα το δημοφιλές καρναβάλι της περιοχής. Μετά από πρωτοβουλία τοπικής συνέλευσης, οι κάτοικοι (και μαζεύτηκαν πολλοί, σχεδόν 500) διαμαρτυρήθηκαν για το gentrification που αλλάζει τη γειτονιά τους – το Μεταξουργείο ήταν που είχε τοποθετηθεί συμβολικά στην κάσα. Μια περιοχή – χαρακτηριστικό δείγμα τους εξευγενισμού που επιχειρήθηκε στη μεταολυμπιακή Αθήνα με το γνωστό τρίπτυχο: υποβάθμιση/ η τέχνη ως δούρειος ίππος της «άλωσης»/ ανακαινίσεις κι ακριβά ενοίκια. Η Κρίση πάγωσε τα σχέδια των εκκολαπτόμενων βαρώνων του Κεραμεικού, αλλά η συνθήκη του υπερτουρισμού τα τελευταία χρόνια επανέφερε, αν όχι διόγκωσε, το πρόβλημα. Ποιο είναι το πρόβλημα; Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Άγγελου Κλάδη στο Oneman, αυτήν τη στιγμή στον Κεραμεικό είναι διαθέσιμες 352 βραχυχρόνιες μισθώσεις έναντι 36 διαμερισμάτων για μακροχρόνια ενοικίαση που έχουν μάλιστα μέσο ενοίκιο στα 1.166 €.

Τις ίδιες μέρες είχαμε και το στοπ στην ανάπλαση του λόφου του Στρέφη. Ένα έργο που είχε ξεκινήσει μέσω του προγράμματος «υιοθέτησε την πόλη σου», με δωρεά ύψους 1.15 εκ ευρώ από την κτηματομεσιτική εταιρεία PRODEA Investments, και είχε προκαλέσει μεγάλη ένταση με τους κατοίκους της περιοχής να διαμαρτύρονται και την αστυνομία να επεμβαίνει με τον τυπικό υπερβάλλοντα ζήλο. Ακολούθησε αντιπαράθεση Μπακογιάννη – Δούκα, ο πρώην δήμαρχος κατηγόρησε τη νέα δημοτική αρχή ότι «πετάει τη δωρεά στα σκουπίδια», ο νέος δήμαρχος απάντησε ότι θα το ξαναπιάσουν από την αρχή για «να είναι ο λόφος προσβάσιμος σε όλους τους Αθηναίους κι όλες τις Αθηναίες, κάτι που δε συμβαίνει σήμερα». (Ήμασταν άραγε έτοιμοι γι’ αυτό το Avenger ύφος που έχει υιοθετήσει τελευταία ο Χάρης Δούκας έχοντας δει το μειλίχιο προεκλογικό προφίλ του;) Ανάμεσά τους, το ΣτΕ που τον περασμένο Δεκέμβριο είχε δώσει εντολή να σταματήσουν τα έργα, βάζοντας φρένο στην τοποθέτηση μεταλλικών κατασκευών στην κορυφογραμμή του λόφου.

Μόλις την περασμένη Κυριακή, την αλκυονίδα ραστώνη των Αθηναίων διέκοψε η είδηση του βανδαλισμού του καταστήματος Polyamorous στη Μαυρομιχάλη στα Εξάρχεια. Οι δράστες έσπασαν μπουκάλια με κρασί, κατέστρεψαν λουλούδια (το κατάστημα διαθέτει και sex toys με τα οποία δεν έγινε γνωστό αν ασχολήθηκαν οι διαμαρτυρόμενοι) και πέταξαν τρικάκια «ενάντια στον εξευγενισμό της γειτονιάς μας». Αυτή η επίθεση έγινε viral, αλλά δεν ήταν η μόνη. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας υπήρξαν τουλάχιστον άλλες δύο, ενώ τον τελευταίο χρόνο ανάλογες «δράσεις» έχουν γίνει και σε άλλα μαγαζιά.

Ας ξεκινήσουμε από αυτό το τελευταίο. Το πρόβλημα του «εξευγενισμού» στην Αθήνα είναι προφανές, η φάση με τα ενοίκια είναι πια παρανοϊκή. Τα Εξάρχεια είναι από τις γειτονιές που το νιώθουν παραπάνω. Να είμαστε σοβαροί όμως. Υπάρχει μια άβυσσος που χωρίζει την εύλογη ανησυχία και τον ουσιαστικό ακτιβισμό (ακόμα, αν θέλετε, και την αισθητική διαφωνία με την επιτήδευση του χίψτερ αλγόριθμου – «όλα τα καφέ είναι πια ίδια», συμπέρανε πρόσφατα ο Guardian) από την ύπαρξη ενός διευθυντηρίου που αποφασίζει ποιο μαγαζί ταιριάζει και ποιο όχι στη γειτονιά. Και τα βάζει ακόμα και με βιβλιοπωλεία όπως συνέβη, επίσης πρόσφατα, με το Κομπραί. Ή ακυρώνει μια (ακόμα βαρετή) συναυλία των Tiger Lillies στην πλατεία Εξαρχείων επειδή ο Μάρτιν Ζακ είναι υπέρ των Ουκρανών. Εδώ υπάρχει ένα πολιτισμικό μπραβιλίκι που αργά ή γρήγορα θα δώσει τη θέση του και στο κανονικό (με το οποίο φυσικά η ιδέα «Εξάρχεια» συνυπάρχει εδώ και πολλά πολλά χρόνια).

Σχεδόν κάθε μέρα πια στήνονται «μικρά Πολυτεχνεία». Με πιο χαρακτηριστικό την άσκηση ηγεμονίας πάνω στον σταθμό μετρό της πλατείας Εξαρχείων που κατέληξε στην πιο αφοσιωμένη φύλαξη λαμαρίνων στην ιστορία. Από τη μία έχουμε την αγριεμένη κοινωνία που έχει παραλύσει από την πόλωση κι από την άλλη συνεχείς κρίσεις. Αν πάρουμε λίγη απόσταση, θα δούμε όμως ότι η μεγάλη εικόνα είναι άλλη.

Η Αθήνα χάνει τον εαυτό της.

Για πολλά χρόνια το brand «Αθήνα» σήμαινε «αρχαία κληρονομιά» – «τη μια μας παίζουν ροκ, την άλλη τσιφτετέλι, παιδιά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη». Ένα transit Ανατολής προς Δύση αλλά και κανονικό transit λίγων ωρών/ημερών προς τα νησιά και το μεγάλο «ελληνικό καλοκαίρι». Τα πρώτα άγρια χρόνια της κρίσης έγινε riot city – όλα τα μάτια στραμμένα πάνω μας, τα στερεότυπα και οι φαντασιώσεις μιας ολόκληρης ηπείρου συμπυκνώθηκαν στα μπάχαλα της πλατείας Συντάγματος. Μετά, η Αθήνα έγινε «το νέο Βερολίνο» – documenta, ήλιος και συμπάθεια. Στην πορεία, βαδίζοντας προς την «κανονικότητα», πουλήσαμε την Αθήνα ως γη της επαγγελίας για τους «ψηφιακούς νομάδες». Μέχρι που μερικές εβδομάδες πριν, είδαμε έρευνα που κατέτασσε την Αθήνα ως χειρότερη πόλη της Ευρώπης για digital nomads κι από την ταραχή χύθηκε το λάτε μας πάνω στο αβοκάντο τοστ.

Η Αθήνα ψάχνει να βρει την τρέχουσα αφήγησή της. Αν και, μέσα μας ή έξω μας, ξέρουμε ότι αυτή υπαγορεύεται από τον υπερτουρισμό. Παθαίνουμε αυτό που λίγο πολύ συνέβη στις περισσότερες μητροπόλεις τον 21ο αιώνα, οι οποίες μετέτρεψαν την ταυτότητά τους σε τουριστικό προϊόν. Η «πόλη που δεν κοιμάται ποτέ» έγινε «πόλη που κοιμάσαι παντού» με ένα μπουτίκ χοτέλ σε κάθε γωνιά του ιστορικού κέντρου.

Ξαναγυρνάμε στο ζήτημα της στέγασης. Δύο ειδήσεις που εξηγούν καλύτερα το πρόβλημα από τυχόν μαγαζιά που δε μας κάνουν κέφι: Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας Πειραιώς από την ελληνική αγορά ακινήτων λείπουν 212.000 κατοικίες, (γι’ αυτό οι τιμές είναι 14% πάνω από εκεί που θα έπρεπε να βρίσκονται) – βασικός λόγος, η διάθεση 170.000 κατοικιών σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης. Κι επίσης, το 2023 υποβλήθηκαν συνολικά 8.516 αιτήσεις πολιτών ξένων χωρών για απόκτηση Golden Visa, δηλαδή αγοράς ακινήτων που εξασφαλίζουν άδεια παραμονής στην Ελλάδα. (Τέσσερις φορές πάνω από τον αντίστοιχο αριθμό του 2021 που ήταν 1997.) Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την αύξηση του ορίου της Golden Visa από 250.000 σε 800.000 ευρώ για κάποιες περιοχές, κάτι που μάλλον θα έπρεπε να είχε γίνει χθες. Τέτοιες είναι οι κινήσεις που χρειάζονται, όπως και γενναιότερες ρυθμίσεις για το AirBnB με ετήσιο χρονικό όριο μίσθωσης, αλλά και προγράμματα κοινωνικής στέγασης (η ευρωπαϊκή εμπειρία μπορεί να δώσει λύσεις).

Η κουβέντα για το gentrification είναι κλασική περίπτωση «το αβγό έκανε την κότα ή η κότα το αβγό». Λίγοι το καταλαβαίνουν όσο συμβαίνει κι όταν μετά παραπονιούνται, δε συνειδητοποιούν ότι έχουν υπάρξει (ή είναι ακόμα) μέρος της διαδικασίας, άρα και του προβλήματος. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι δραστικές παρεμβάσεις, η κουβέντα αν «ο φασαίος φέρνει το ακριβό ενοίκιο ή το ακριβό ενοίκιο φέρνει τον φασαίο» δεν βγάζει πουθενά…