Λιόσια: Από πού πήραν το όνομά τους;

Εάν πει κάποιος σήμερα πως ζει στα Λιόσια, θα του ζητηθούν διευκρινίσεις. Σε ποια Λιόσια; Τα Άνω Λιόσια, μαζί με τους δήμους Φυλής και Ζεφυρίου ανήκουν στο Δήμο Φυλής. Τα Νέα Λιόσια ανήκουν στο Δήμο Ιλίου. Αλλά από πού προέρχεται το όνομα «Λιόσια»; Επ’ αυτού όλοι οι μελετητές συμφωνούν: τα Λιόσια πήραν το όνομά τους από τον Αρβανίτη αρχηγό πατριάς Πέτρο και το γιο του Ιωάννη Λιόσα.

Η αρβανίτικη φάρα των Λιοσαίων κατέβηκε στην Αττική από την Ήπειρο τον 14ο αιώνα και εγκαταστάθηκε στην περιοχή που πήρε από αυτούς το όνομά της, όπως ακριβώς η άλλη μεγάλη φατρία των Αρβανιτών, των Σπάτα, που ίδρυσαν τον ομώνυμο οικισμό. Τώρα, τί σημαίνει «Λιόσας» ή «Λιόσης»; Ο φιλόλογος και συγγραφέας Γιάννης Πέππας ετυμολογεί το Λιόσα από το γυναικείο όνομα… Μαρία. Η Μαρία στα αρβανίτικα είναι Μαρδίτσα, αλλά και Μαλιώ και Λαλώ.

Η Μαλιώ, με έκταση της δεύτερης συλλαβής, όπως συμβαίνει στα αρβανίτικα υποκοριστικά, γίνεται Λιόσα ή Λιότσα. Τώρα, τα παιδιά των Αρβανιτών προσδιορίζονται με βάση το όνομα της μάνας, όταν έχει πεθάνει ο πατέρας, συνεπώς ο Λιόσης ή ο Λιόσας είναι ο γιος της χήρας Μαρίας, όπως ο Σίνας, που είναι ο γιος της Φρόσως, της Σίνας στα αρβανίτικα, και ο Τσεβάς, δηλαδή ο γιος της χήρας Παρασκευής, που στα αρβανίτικα λέγεται Τσεβί.

Στο ερώτημα κατά πόσον οι Αρβανίτες είναι ελληνικής καταγωγής, αυτή είναι μια πελώρια ιστορία, που δεν θα τη πιάσουμε τώρα. Ο Πέππας λέει πως οι Αρβανίτες είναι οι Ηπειρώτες απόγονοι των αρχαίων Χαόνων – χαοτική η κατάσταση λοιπόν, κι όχι μόνο στα Λιόσια.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.