MΙΑ ΕΙΚΟΝΑ 1000 ΛΕΞΕΙΣ: HAM, O 1ΟΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ

H σταδιακή κατάκτηση του διαστήματος στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου είχε αρχικά πρωταγωνιστές τα ζώα. Καμία από τις δύο υπερδυνάμεις δεν ρίσκαρε ανθρώπινες ζωές μέχρι να επιβεβαιώσουν ότι στις υψηλές βαρυτικές δυνάμεις και στο περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας μπορεί να επιβιώσει ένας ζωικός οργανισμός.

Η αρχή έγινε το 1957 με την θρυλική Λάικα, η οποία ήταν ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που ταξίδεψε στο διάστημα. Οι Σοβιετικοί ήθελαν να ελέγξουν τις επιπτώσεις ενός ταξιδιού σε περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας και δεν μπορούσαν να θυσιάσουν – στην κυριολεξία – κάποιον άνθρωπο καθώς δεν είχαν ακόμη τελειοποιήσει το δεύτερο σκέλους της αποστολής, κοινώς το πως θα επέστρεφε το σκάφος – κάψουλα ξανά στην ατμόσφαιρα της Γης. Ο λόγος ήταν ότι ο Νικίτα Χρουτσόφ είχε απαιτήσει η εκτόξευση του Σπούτνικ 2 να γίνει στις 3 Νοεμβρίου του 1957 για να συμπέσει με την 40η επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης.

Όντως το Σπούτνικ 2, που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μέσα σε ένα μήνα, εκτοξεύθηκε και μπήκε σε τροχιά στην συγκεκριμένη ημερομηνία όμως λίγο αργότερα παρουσιάστηκε μία βλάβη στο σύστημα θερμομόνωσης και εξαερισμού με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στον χώρο που βρίσκονταν η Λάικα να ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου και το αδέσποτο, που είχαν μαζέψει από τους δρόμους της Μόσχας ώστε να είναι ποιο ανθεκτικό σε πιθανές χαμηλές θερμοκρασίες, να πεθάνει τελικά από θερμοπληξία. Το πρώτο πειραματόζωο και το πρώτο θύμα στην εξερεύνηση του διαστήματος απέδειξε, σε ένα βαθμό, ότι ζωντανοί οργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν από μία εκτόξευση και από τις συνθήκες που επικρατούν σε τροχιά. Πλέον ήταν στο χέρι των επιστημόνων να τελειοποιήσουν τις κατασκευές τους.

Οι Αμερικανοί της NASA έπρεπε να πάνε ένα βήμα πιο πέρα. Να στείλουν ένα ζώο το οποίο όμως να κατάφερνε να επιστρέψει ζωντανό στην Γη. Ο τυχερός που πέρασε στην ιστορία ως ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που ταξίδευσε και επέστρεψε από το διάστημα ήταν ο χιμπατζής ΗΑΜ. Το όνομα του – ακρωνύμιο από το Holloman Aerospace Medical center, που βρίσκονταν στην στρατιωτική βάση όπου εκπεδεύτηκε – το πήρε αφού επέστρεψε σώος και υγιής στην Γη. Η NASA δεν ήθελε περαιτέρω αρνητική δημοσιότητα στην περίπτωση που κάτι θα πήγαινε στραβά. Στο αρνητικό σενάριο θα είχαν και αυτή την απώλεια τους όπως αυτή των Σοβιετικών, στο θετικό θα ήταν ο HAM o χιμπατζής που εκπαιδεύτηκε στην NASA και άνοιξε τον δρόμο στους ανθρώπους να κατακτήσουν το διάστημα. Μέχρι λοιπόν την επιστροφή ο HAM δεν ήταν παρά ένας αριθμός ανάμεσα στους άλλους χιμπατζήδες που βρίσκονταν στην βάση εκπαίδευσης.

Και όταν μιλάμε για εκπαίδευση εννοούμε την κανονική εκπαίδευση που περνούσαν και οι υπόλοιποι αστροναύτες της NASA και τις ίδιες ιατρικές εξετάσεις. Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ο HAM o οποίος είχε γεννηθεί πέντε χρόνια πριν από την αποστολή, τον Ιούλιο του ΄56 στο Καμερούν, και στην συνέχεια βρέθηκε σε ζωολογικό κήπο του Μαϊάμι ήταν ένας από τους 40 χιμπατζήδες που είχαν βρεθεί στις εγκαταστάσεις της NASA για το πρόγραμμα. Σε μία πορεία τριών ετών από τους 40 πιθήκους επελέγησαν 18, στην συνέχεια 6 για να καταλήξουν τελικά στον HAM. Σε αντίθεση με τους Ρώσους που επέμεναν στα σκυλιά οι Αμερικάνοι προτίμησαν τους χιμπατζήδες καθώς είναι ο πιο κοντινός «συγγενής» του ανθρώπου, τόσο στην μορφή όσο και στην συμπεριφορά και στην ψυχολογία. Μέσα από μία εκπαίδευσης με επιβραβεύσεις (τροφή) ή τιμωρία (ρεύμα χαμηλής τάσης στα πόδια) ο HAM κατάφερε να αντιδρά σωστά στις συνθήκες που είχε να αντιμετωπίσει και έτσι στις 31 Ιανουαρίου του 1961 βρέθηκε να είναι ο πρωταγωνιστής στην επιχείρηση Ερμής (Mercury). Εκείνο το πρωί αφού έφαγε το γάλα με τα δημητριακά, μισό αυγό και τις βιταμίνες του, τοποθετήθηκε στην διαστημική κάψουλα -ταυτόσημη με αυτή που θα χρησιμοποιούσαν σύντομα στους ανθρώπους, εξοπλισμένη με τα ίδια συστήματα υποστήριξης – και εκτοξεύθηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ 157 μίλια πάνω από την Γη, κατά πολύ περισσότερο από τα 115 μίλια που ήταν το αρχικό σχέδιο.

Μέσα από μία κάμερα που είχε τοποθετηθεί στην κάψουλα οι άνθρωποι της NASA παρακολουθούσαν τις αντιδράσεις του HAM στο ταξίδι του στον ουρανό που κράτησε περίπου έξι λεπτά με ταχύτητα που άγγιξε τα 5.000 μίλια την ώρα. Ο ΗΑΜ πέρασε στην ιστορία καθώς 16 λεπτά και 39 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση του κατάφερε να επιστρέψει ζωντανός και να φάει ξανά μία από τις αγαπημένες του μπανάνες και μισό πορτοκάλι όταν οι άνδρες της ομάδες περισυλλογής άνοιξαν το σκάφανδρο που είχε προσθαλασσωθεί στα ανοιχτά του Κανάβεραλ στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Οι Αμερικάνοι ήδη βρίσκονταν πλέον ένα βήμα πιο μπροστά αλλά οι Σοβιετικοί δεν παραδέχτηκαν την επιτυχία τους θεωρώντας ότι «δεν μετράει» καθώς ο HAM δεν μπήκε σε τροχιά. Όπως και να έχει επισπεύσανε τις διαδικασίες αποστολής ανθρώπου στο διάστημα καθώς καταλάβαιναν ότι το αντίπαλο στρατόπεδο ήταν πολύ κοντά σε αυτό το εγχείρημα. O Γιούρι Γκαγκάριν θα γίνει ο πρώτος άνθρωπος που επιστρέφει από το διάστημα 72 ημέρες μετά το ταξίδι του ΗΑΜ, στις 12 Απριλίου 1961 αφήνοντας πίσω τον Αμερικανό Άλαν Σέπαρντ ο οποίος έκανε και αυτός το δι αστημικό ταξίδι στις 5 Μαΐου της ίδιας χρονιάς.

Ο ΗΑΜ έζησε τα 17 επόμενα χρόνια της ζωής του στον εθνικό ζωολογικό κήπο της Ουάσιγκτον και άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 25 χρονών στο στο ζωολογικό κήπο της Βόρειας Καρολίνας στις 19 Ιανουαρίου του 1983. Ο τάφος του βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας του Διαστήματος στο Αλαμογκόρντο του Νέου Μεξικού. 

-Με πληροφορίες από το time.com και dailymail.co.uk