ΠΩΣ Ο ΜΙΣΟΓΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ… ΜΟΔΑ

Τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε ολοένα και περισσότερο μάρτυρες μιας ανησυχητικής πολιτισμικής μετάβασης: Ο μισογυνισμός, αυτή η ακραία και περιθωριακή στάση, έχει μετατραπεί σε ένα mainstream αφήγημα που εντοπίζεται καθημερινά στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και στην ευρύτερη διαδικτυακή κουλτούρα.

Η κανονικοποίηση της εχθρότητας απέναντι στις γυναίκες δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα στοχευμένων ιδεολογικών αφηγήσεων που “φιλτράρονται” μέσα από ψευδο-εκπαιδευτικά προγράμματα “ανδρικής αυτοβελτίωσης”, με τραγικά αποτελέσματα για την κοινωνική συνοχή και την έμφυλη ισότητα.

Πώς ο αλγόριθμος ενισχύει τη μισογυνιστική κουλτούρα

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Center for Countering Digital Hate (CCDH), περίπου το 45% των νέων ανδρών ηλικίας 16-24 ετών εκτίθενται συστηματικά σε μισογυνιστικό περιεχόμενο μέσα από TikTok, YouTube, Instagram και gaming forums. Οι αλγόριθμοι αυτών των πλατφορμών, σχεδιασμένοι να προωθούν περιεχόμενο που προκαλεί έντονη αλληλεπίδραση (engagement-driven design), ενισχύουν αναπόφευκτα ακραίες ιδεολογίες, καθώς τέτοιου είδους αναρτήσεις τείνουν να προκαλούν έντονες αντιδράσεις και συνεπώς περισσότερα κλικ.

Η περίπτωση του Andrew Tate είναι χαρακτηριστική. Ο πρώην kickboxer και “self-help” influencer έχει αξιοποιήσει το προσωπικό του brand, προωθώντας έναν λόγο που συνδυάζει οικονομική επιτυχία, “αρσενική κυριαρχία” και περιφρόνηση προς τις γυναίκες, παρουσιάζοντας τα όλα αυτά ως μέρος μιας «αναγκαίας αφύπνισης» των νέων ανδρών. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια καμουφλαρισμένη εισαγωγή στη ρητορική της τοξικής αρρενωπότητας.

Ο Andrew Tate αποτελεί μια ηγετική φιγούρα της λεγόμενης “ανδρόσφαιρας” -ενός δικτύου διαδικτυακών κοινοτήτων και δημιουργών περιεχομένου που προωθούν αναχρονιστικές αντιλήψεις για την αρρενωπότητα, τους έμφυλους ρόλους και την ανδρική ταυτότητα.

Ο Tate προσφέρει σε πολλά αγόρια και νεαρούς άνδρες ένα πρότυπο για να κατανοήσουν τη θέση τους στον κόσμο, προβάλλοντας την ιδέα ότι οι άνδρες χάνουν προνόμια και δικαιώματα λόγω κοινωνικών, οικονομικών ή πολιτισμικών αλλαγών. Αυτή η αφήγηση λειτουργεί ως συναισθηματικό αγκίστρι, παρέχοντας στα νεαρά ακροατήρια αίσθηση του ανήκειν και απλοϊκές απαντήσεις σε έναν κόσμο που, όπως ισχυρίζεται, είναι στραμμένος εναντίον τους.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η συνεχής έκθεση των αγοριών σε αυτό το υλικό έχει συμβάλει στην επαναφορά αντιλήψεων ανδρικής υπεροχής μέσα στις σχολικές τάξεις, ενισχύοντας τον σεξισμό και την εχθρικότητα απέναντι στις γυναίκες εκπαιδευτικούς και τις συνομήλικές τους.

Μέσα από αυτή τη στρατηγική, ο Tate έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στο να μετατοπιστεί η πιο ακραία και βίαιη μορφή μισογυνισμού από το περιθώριο στο προσκήνιο, νομιμοποιώντας την ως μια ανησυχητικά «κανονική» πτυχή της σύγχρονης δημόσιας συζήτησης.

Η manosphere ως πατριαρχική αντεπίθεση

Με περισσότερους από 5,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους συνδεδεμένους στο διαδίκτυο και σχεδόν ισάριθμους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι ψηφιακοί χώροι έχουν καταστεί κεντρικό πεδίο για το πώς μαθαίνουμε και επικοινωνούμε. Ωστόσο, παρά τα οφέλη του, το διαδίκτυο χρησιμοποιείται επίσης για τη διάδοση μίσους, κακοποίησης και μισογυνισμού.

Ένα από τα ταχέως αναπτυσσόμενα τμήματα του ψηφιακού κόσμου είναι η λεγόμενη “ανδρόσφαιρα” (manosphere): ένα χαλαρό δίκτυο κοινοτήτων που ισχυρίζονται ότι ασχολούνται με τα προβλήματα των ανδρών -όπως οι σχέσεις, η φυσική κατάσταση ή η πατρότητα- αλλά συχνά προωθούν επιβλαβείς συμβουλές και αντιλήψεις. Αυτές οι ομάδες ενώνονται από την αντίθεσή τους στον φεμινισμό και παρουσιάζουν τους άνδρες ως “θύματα” της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας.

Η λεγόμενη “manosphere” –ένα οικοσύστημα από red-pill communities, incel forums και τοξικά podcasts– έχει εξελιχθεί σε σημαντικότατο φορέα διάδοσης μισογυνιστικών ιδεολογιών. Οργανισμοί όπως το UN Women και think tanks όπως το Institute for Strategic Dialogue (ISD) προειδοποιούν ότι η manosphere λειτουργεί ως ένα επικίνδυνο δίκτυο, καλλιεργώντας θεωρίες συνωμοσίας για τη γυναικεία “υπεροχή” και ενισχύοντας την αποξένωση των νέων ανδρών από τις βασικές αξίες της κοινωνικής ισότητας.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο φορέας Ofcom έχει τονίσει ότι η manosphere δεν είναι απλώς “ενοχλητική” αλλά δύναται να χαρακτηριστεί ως μορφή εξτρεμιστικής ιδεολογίας, αντίστοιχη με εκείνες που οδηγούν στη ριζοσπαστικοποίηση ατόμων προς την πολιτική ή θρησκευτική βία.

Το σχολείο ως πεδίο ιδεολογικής μάχης

Η επίδραση αυτών των ιδεών στην εκπαιδευτική κοινότητα είναι βαθιά ανησυχητική. Πρόσφατη έρευνα στη Σκωτία έδειξε ότι 1 στα 3 αγόρια σχολικής ηλικίας πιστεύει πως τα κορίτσια που ντύνονται “προκλητικά” ουσιαστικά “ζητούν” να υποστούν παρενόχληση.

Δάσκαλοι και καθηγητές αναφέρουν ότι ολοένα και περισσότεροι μαθητές επαναλαμβάνουν μισογυνιστικές ρητορικές που έχουν ακούσει από influencers, ιδίως του τύπου Andrew Tate, συχνά για να δικαιολογήσουν ή να εξωραΐσουν σεξιστικές συμπεριφορές.

Παρά τη ραγδαία εξάπλωση του μισογυνισμού μέσω διαδικτύου και τη διαρκώς αυξανόμενη επιρροή ιδεολογικών φυσιογνωμιών όπως ο Andrew Tate, τα εκπαιδευτικά συστήματα εξακολουθούν να υστερούν στην προετοιμασία των μαθητών για την κριτική αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE, μόλις το 30% των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρουν στοχευμένη ενημέρωση σχετικά με την ανάλυση της μισογυνικής ιδεολογίας και της διαδικτυακής ριζοσπαστικοποίησης. Ακόμη χαμηλότερα είναι τα ποσοστά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όπου μόλις το 14% των σχολείων αναπτύσσει προγράμματα για να διδάξει στους μαθητές τα έμφυλα στερεότυπα και τους κινδύνους του ψηφιακού μίσους.

Αυτά τα δεδομένα αναδεικνύουν ένα κρίσιμο κενό στην εκπαιδευτική πολιτική, την ώρα που έρευνες δείχνουν ότι οι νέες γενιές εκτίθενται όλο και πιο συστηματικά σε περιεχόμενο που νομιμοποιεί την έμφυλη βία και καλλιεργεί τοξικά πρότυπα αρρενωπότητας.

Η οπισθοδρόμηση στα δικαιώματα των γυναικών και μια νέα μορφή μισογυνισμού

Το 2025 βρίσκει την παγκόσμια κοινωνία σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών. Παρά τις δεκαετίες προόδου, διεθνείς οργανισμοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μια συστηματική υποχώρηση σε θεμελιώδη ζητήματα ισότητας, αυτοδιάθεσης και προστασίας από τη βία. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ (UN Women Global Gender Equality Report 2025), σε περισσότερες από το 25% των χωρών του κόσμου παρατηρείται αντίστροφη πορεία όσον αφορά την ισότητα των φύλων, με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν αναβίωση περιορισμών στους τομείς των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, της πολιτικής συμμετοχής και της προστασίας από τη βία.

Ο ψηφιακός μισογυνισμός ως πολιτισμικό φαινόμενο οπισθοδρόμησης

Η έκθεση αυτή αναδεικνύει μια σημαντική σύνδεση: η αλγοριθμικά ενισχυόμενη διάδοση μισογυνιστικού περιεχομένου –είτε μέσα από meme-culture είτε μέσα από επιθετική influencer ρητορική– δεν είναι απλώς ζήτημα “κακής online συμπεριφοράς”, αλλά παράγοντας που επηρεάζει απτά τις πολιτικές εξελίξεις και τις κοινωνικές στάσεις απέναντι στις γυναίκες. Οι ιδέες περί «ανδρικής υπεροχής» επηρεάζουν πλέον τις συζητήσεις γύρω από τη νομοθεσία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημόσια πολιτική.

Η απροθυμία κυβερνήσεων και τεχνολογικών κολοσσών να επιβάλουν ουσιαστικούς περιορισμούς στην διάδοση αυτών των ιδεών –είτε για λόγους πολιτικού κόστους είτε για λόγους οικονομικού συμφέροντος (engagement economy) –έχει ως αποτέλεσμα τη νομιμοποίηση και εδραίωση μιας νέας μορφής μισογυνισμού, προσαρμοσμένης στα δεδομένα της ψηφιακής εποχής.

 

Ποια είναι η απάντηση;

Η άνοδος του ψηφιακού μισογυνισμού και η διάχυσή του σε νεανικά ακροατήρια έχει σημάνει συναγερμό στη διεθνή κοινότητα. Ο ΟΗΕ, μέσω της πρωτοβουλίας UN Women και της καμπάνιας HeForShe, μαζί με οργανώσεις όπως η Amnesty International, έχουν συνυπογράψει μία διεθνή έκκληση για άμεση, συλλογική και συστημική δράση σε κυβερνητικό, θεσμικό και εταιρικό επίπεδο.

Πρόκειται για μια από τις πιο αυστηρές προτροπές της τελευταίας δεκαετίας όσον αφορά την ανάγκη ρύθμισης των ψηφιακών χώρων και την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών στην εποχή της αλγοριθμικής διάδοσης.

Οι προτεινόμενοι άξονες δράσης οργανώνονται σε τέσσερις πυλώνες, οι οποίοι αλληλοσυμπληρώνονται και δημιουργούν ένα ενιαίο μέτωπο αντιμετώπισης:

1. Αυστηροί κανονισμοί περιεχομένου

Η ανάγκη για ισχυρότερους κανονισμούς σχετικά με το περιεχόμενο των ψηφιακών πλατφορμών αποτελεί την πρώτη και βασική προτεραιότητα. Οι οργανώσεις ζητούν νομοθετική επιβολή πλαισίων που υποχρεώνουν τις εταιρείες social media, video streaming και gaming platforms να αναπτύξουν και να εφαρμόζουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς ανίχνευσης και αφαίρεσης μισογυνιστικού, σεξιστικού και εξτρεμιστικού λόγου.

Επιπλέον, προτείνεται η δημιουργία ανεξάρτητων επιτροπών ελέγχου, με τη συμμετοχή ειδικών στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τη διασφάλιση ότι τα μέτρα εποπτείας δεν θα είναι απλώς επικοινωνιακές κινήσεις, αλλά ουσιαστικά εργαλεία πρόληψης. Οι πλατφόρμες θα πρέπει να λογοδοτούν με τακτικές εκθέσεις διαφάνειας, όπου θα καταγράφεται η συχνότητα και η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων τους στην αντιμετώπιση της έμφυλης ρητορικής μίσους.

2. Διαφάνεια αλγοριθμικών διαδικασιών

Η δεύτερη πρόταση εστιάζει στη ρύθμιση της αλγοριθμικής ενίσχυσης μισογυνιστικού περιεχομένου. Οι οργανώσεις τονίζουν ότι οι ψηφιακοί αλγόριθμοι, σχεδιασμένοι για τη μεγιστοποίηση της αλληλεπίδρασης, συχνά καταλήγουν να ενισχύουν ακραία και επιβλαβή μηνύματα, με αποτέλεσμα οι πλατφόρμες να μετατρέπονται σε “φούσκες” παραπληροφόρησης και ριζοσπαστικοποίησης.

Η πρόταση περιλαμβάνει την υποχρεωτική αποκάλυψη των αρχών λειτουργίας των αλγορίθμων (algorithmic audits), καθώς και τη δημοσίευση αναφορών που θα καταγράφουν πώς οι μηχανισμοί προώθησης περιεχομένου επηρεάζουν την αναπαραγωγή έμφυλων διακρίσεων. Παράλληλα, ζητείται η εισαγωγή κοινωνικών “φίλτρων ασφαλείας” (safety by design mechanisms) στη διαδικασία ανάπτυξης των αλγορίθμων, ώστε να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα ενίσχυσης μισογυνιστικού ή βίαιου υλικού.

3. Εκπαίδευση ψηφιακής παιδείας στα σχολεία

Η μακροπρόθεσμη στρατηγική αντιμετώπισης του φαινομένου περνάει μέσα από την εκπαίδευση των παιδιών και εφήβων στις αρχές της ψηφιακής παιδείας και της έμφυλης ισότητας. Προτείνεται η ανάπτυξη υποχρεωτικών μαθημάτων που θα διδάσκουν στα παιδιά να αναγνωρίζουν τις μορφές έμφυλης παραπληροφόρησης, τακτικές χειραγώγησης και τα ψευδή αφηγήματα που αναπαράγονται από την “manosphere”.

Αυτά τα προγράμματα θα εστιάζουν σε:

• Κριτική ανάλυση ψηφιακού περιεχομένου.
• Αναγνώριση της ρητορικής μίσους και των διαδικτυακών μορφών βίας.
• Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και δεξιοτήτων για θετικό ψηφιακό διάλογο.

Η εκπαιδευτική στρατηγική περιλαμβάνει και την ενίσχυση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν περιστατικά μισογυνιστικής συμπεριφοράς μέσα στις σχολικές τάξεις, με έμφαση στη ρητορική που προωθούν influencers όπως ο Andrew Tate.

4. Αξιολόγηση κινδύνου σε ψηφιακά προϊόντα

Η τέταρτη πρόταση αφορά τη θεσμοθέτηση μιας υποχρεωτικής διαδικασίας εκτίμησης κοινωνικού αντίκτυπου (Social Impact Assessment) για κάθε νέο προϊόν λογισμικού ή λειτουργία που πρόκειται να κυκλοφορήσει στην αγορά. Ο στόχος είναι η πρόληψη πιθανών κοινωνικών και πολιτισμικών επιπτώσεων – ιδίως σε ό,τι αφορά την προώθηση έμφυλων ανισοτήτων.

Αυτές οι αξιολογήσεις κινδύνου θα γίνονται σε στάδιο προ-παραγωγής και σε τακτά διαστήματα μετά την κυκλοφορία, με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων σε θέματα κοινωνικής συνοχής, φύλου και ψηφιακής ηθικής. Οι πλατφόρμες θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι έχουν λάβει μέτρα για την αποφυγή λειτουργιών που μπορεί να ενισχύσουν στερεότυπα, διακρίσεις ή να δημιουργήσουν νέες μορφές διαδικτυακής κακοποίησης.

Γιατί είναι κρίσιμο τώρα

Ο μισογυνισμός του 2025 δεν βρίσκεται στο περιθώριο. Έχει ανασυνταχθεί, έχει υιοθετήσει μορφές “ανδρικής αυτοβελτίωσης” και κοινωνικής κριτικής, και διαδίδεται με εκθετικό ρυθμό μέσα από τα εργαλεία που οι ίδιες οι κοινωνίες επέλεξαν να αγνοήσουν ή να αποθεώσουν -τους αλγόριθμους.

Αν η κοινωνία δεν κινητοποιηθεί τώρα με νομικές ρυθμίσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και μαζική κοινωνική πίεση προς τις τεχνολογικές εταιρείες, θα βρεθούμε μπροστά σε ένα κύμα πολιτισμικής οπισθοδρόμησης που δεν θα περιορίζεται στο διαδίκτυο, αλλά θα έχει πραγματικές επιπτώσεις σε νομοθετικά σώματα, εκπαιδευτικά προγράμματα και δημόσιες πολιτικές.

Η υπεράσπιση της ισότητας των φύλων δεν είναι αφηρημένο ιδανικό. Είναι η άμυνα απέναντι σε μια συντονισμένη και επικίνδυνη οπισθοδρόμηση που απειλεί να αναιρέσει κατακτήσεις δεκαετιών.