Γερμανική αποικιοκρατία: Από το Βερολίνο ως τις γενοκτονίες της Αφρικής

Η Γερμανική αποικιοκρατία (1884–1919) υπήρξε σύντομη αλλά αιματηρή: γενοκτονίες, καταναγκαστικά έργα, βίαιη καταστολή εξεγέρσεων. Ήταν η όψιμη είσοδος μιας νεοσύστατης αυτοκρατορίας στον αποικιακό ανταγωνισμό, με στόχο το κύρος και την οικονομική εκμετάλλευση. Στο πλαίσιο του “Scramble for Africa“*, η Γερμανία διεκδίκησε μια “θέση στον ήλιο”, βυθίζοντας λαούς της Αφρικής, της Ωκεανίας και της Ασίας στη γενοκτονία, την καταναγκαστική εργασία και την εκμετάλλευση.

Μπορεί η αποικιοκρατία να εμφανίστηκε τον 15ο αιώνα με τις “μεγάλες ανακαλύψεις” όμως η ιμπεριαλιστική αποικιοκρατία ξεκίνησε τον 19ο αιώνα. Συνδεόταν με την ανάπτυξη της βιομηχανίας και τα μονοπώλια των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και τις ανάγκες του κεφαλαίου να βρουν νέες αγορές, πρώτες ύλες και περιοχές για νέες επενδύσεις. Σε αυτό το σκηνικό, η Γερμανία, ενωμένη μόλις το 1871, μπήκε καθυστερημένα στον αποικιακό ανταγωνισμό.

Η γερμανική αποικιοκρατία (Deutscher Kolonialismus) αναφέρεται στην περίοδο από το 1884 έως το 1919, όταν η Γερμανική Αυτοκρατορία απέκτησε και διοικούσε αποικίες στην Αφρική, την Ωκεανία και την Ασία. Ήταν σχετικά σύντομη σε σχέση με τις βρετανικές και γαλλικές αυτοκρατορίες, αλλά χαρακτηρίστηκε από έντονη βία, εκμετάλλευση και – σε ορισμένες περιπτώσεις – γενοκτονία.

Η Γερμανία ενοποιήθηκε το 1871 υπό τον Βίσμαρκ. Μέχρι τότε, τα γερμανικά κράτη δεν είχαν επίσημες αποικίες. Η ένταξη στον αποικιακό ανταγωνισμό έγινε για λόγους κύρους, στρατηγικής και οικονομικής εκμετάλλευσης με όχημα το “Scramble for Africa”. Ο Βίσμαρκ φιλοξένησε τη διάσκεψη του Βερολίνου (1884-1885) που καθόρισε την αποικιακή διανομή της Αφρικής και με την Γερμανία να εξασφαλίζει πολλά εδάφη**.

Γερμανικές αποικίες

Αφρική

Ναμίμπια. Το 1884 έγινε η επίσημη ανακήρυξη της περιοχής ως γερμανικής αποικίας από τον Όττο φον Βίσμαρκ, μετά από συμφωνία με τη Βρετανία. Η γενοκτονία των Χερέρο και Νάμα (1904–1915) στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική***, όπως οι Γερμανοί ονόμασαν την Ναμίμπια, θεωρείται η πρώτη του 20ού αιώνα. Χιλιάδες ιθαγενείς σφαγιάστηκαν ή πέθαναν από ασιτία, δίψα, καταναγκαστικά έργα και βασανιστήρια. Υπολογίζεται πως τα θύματα ήταν από 65 έως 80 χιλιάδες. Το 80% των Χερέρο και το 50% των Νάμα εξοντώθηκαν. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της γερμανικής αποικιοκρατίας. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1915), η αποικία καταλαμβάνεται από τη Νότια Αφρική (Βρετανική Κοινοπολιτεία). Το 1919 με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η Γερμανία χάνει την αποικία· τίθεται υπό εντολή της Κοινωνίας των Εθνών και διοικείται από τη Νότια Αφρική μέχρι το 1990.

Η Γερμανική Ανατολική Αφρική συγκροτήθηκε το 1885 και περιλάμβανε την Ταγκανίκα (σημερινή Τανζανία χωρίς το παράκτιο τμήμα της Ζανζιβάρης), τη Ρουάντα και το Μπουρούντι και διαλύθηκε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από το 1905 έως και το 1907 οι Maji Maji εξεγέρθηκαν ενάντια στην καταναγκαστική εργασία και την καλλιέργεια βαμβακιού από τους Γερμανούς. Η γερμανική καταστολή υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή, με την εφαρμογή τακτικών “καμένης γης” που προκάλεσαν λιμό και τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων.

Επίσης το Καμερούν (Kamerun) στην Κεντρική Αφρική και το Τογκό (Togoland) στη Δυτική ενσωματώθηκαν στις γερμανικές αποικίες το 1884.

Ωκεανία. Η Γερμανία επεκτάθηκε στην Ωκεανία από το 1886 έως το 1899 και συγκεκριμένα σε: Νέα Γουινέα (Kaiser-Wilhelmsland), Αρχιπέλαγος Μπισμαρκ, Νήσοι Μάρσαλ, Καρολίνες, Μαριάνες Νήσους και Σαμόα. Αυτές οι περιοχές χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο για ναυτικές βάσεις και εμπόριο.

Ασία. Η Μισθωμένη Περιοχή του Κόλπου Κιαουτσού (1898–1914) αποτέλεσε γερμανικό αποικιοκρατικό έρεισμα στην Κίνα, με διοικητικό κέντρο το Τσινγκντάο. Ήταν σύμβολο της γερμανικής επέκτασης στην Ασία και προκάλεσε αντιδράσεις από άλλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία.

Μέθοδοι κυριαρχίας

• Καταναγκαστική εργασία και βαριά φορολογία.
• Κατάσχεση γης
• Στρατιωτικές επιχειρήσεις καταστολής εξεγέρσεων.
• Επιβολή μονοκαλλιεργειών (βαμβάκι, καφές, καουτσούκ).
• Πολιτιστική και γλωσσική αφομοίωση.

Το τέλος

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914–1918), όλες οι αποικίες καταλήφθηκαν από τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου· όλες οι γερμανικές αποικίες δέχονται επίθεση από τις Συμμαχικές Δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ιαπωνία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Αφρική).

Με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919), η Γερμανία έχασε όλα τα υπερπόντια εδάφη της, τα οποία πέρασαν υπό τη διαχείριση της Κοινωνίας των Εθνών.

Το 2021 γίνεται η επίσημη αναγνώριση από τη Γερμανία της γενοκτονίας Χερέρο και Νάμα και επήλθε συμφωνία για χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων στη Ναμίμπια.

Σε σύγκριση με τις απέραντες βρετανικές και γαλλικές κτήσεις, η γερμανική αποικιακή αυτοκρατορία ήταν βραχύβια και περιορισμένη σε έκταση. Ωστόσο, η βία με την οποία επιβλήθηκε –γενοκτονίες, καταναγκαστικά έργα, στρατιωτικές επιχειρήσεις– την καθιστούν ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας.

* Ο “Scramble for Africa” ήταν η ταχεία αποικιοποίηση της ηπείρου από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις μεταξύ 1880 και 1914. Κίνητρα αποτέλεσαν οι βιομηχανικές εξελίξεις, οι φυσικοί πόροι και οι εθνικοί ανταγωνισμοί. Η Διάσκεψη του Βερολίνου (1884–1885) έθεσε τους κανόνες, με αποτέλεσμα έως το 1914 σχεδόν όλη η Αφρική να βρίσκεται υπό ευρωπαϊκό έλεγχο.

** Η Διάσκεψη του Βερολίνου (1884–1885), γνωστή και ως Διάσκεψη του Κονγκό, ρύθμισε τον ευρωπαϊκό αποικισμό και το εμπόριο στην Αφρική, σηματοδοτώντας την άνοδο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας ως ιμπεριαλιστικής δύναμης.

*** Πρώτος αυτοκρατορικός επίτροπος στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική ήταν ο Χάινριχ Γκέρινγκ, πατέρας του Ναζί ηγέτη Χέρμαν Γκέρινγκ.