Προβληματισμός για την επόμενη μέρα του ΤΑΑ – Τα βαρόμετρα που κρίνουν την πορεία μετά το 2026

Έντονος προβληματισμός επικρατεί για το κατά πόσο η μεταμνημονιακή Ελλάδα, που πέρασε τη φάση του “ελατηρίου” με καύσιμα από την ΕΕ αλλά και την διεθνοποίηση της οικονομίας,  θα συνεχίσει το αναπτυξιακό της μομέντουμ, δοθέντων των πολλαπλών προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Με τον τουρισμό, βασικό τροφοδότη της οικονομίας, να προσεγγίζει ένα “πλατό’, το Ταμείο Ανάκαμψης να εκπνέει το 2026, αφήνοντας ερωτήματα για το πώς θα καλυφθεί το επενδυτικό κενό πίσω του, την αναθεώρηση, να είναι μια τελευταία ευκαιρία για αποτροπή απώλειας πόρων, τον πρωτογενή να “νοσεί”, αλλά και τον πληθωρισμό και την ενέργεια να “ψαλιδίζουν” την ανταγωνιστικότητα, εύλογα τα ερωτήματα για την επόμενη μέρα είναι αμείλικτα.

Όλα αυτά εγγράφονται σε ένα περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας. Χαρακτηριστικά, κατά την παρουσίαση της τριμηνιαίας έκθεσης του ΙΟΒΕ για την Ελληνική Οικονομία, το Ινστιτούτο προχωρά σε αναθεωρήσεις, έστω και οριακές των προβλέψεών του, κρούοντας το “καμπανάκι” για την επόμενη μέρα. Όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ,  θα υπάρξει επιβράδυνση της μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ στο +1,7% (y-o-y) το β’ τρίμηνο του 2025, έναντι +2,2% το προηγούμενο τρίμηνο, με μείωση του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης (+1,1% από +1,8% το προηγούμενο τρίμηνο), αλλά και με επιτάχυνση της δημόσιας κατανάλωσης (+0,7% y-o-y και -0,3% y-o-y αντίστοιχα).

Για το 2025, το ΙΟΒΕ αναθεωρεί οριακά προς τα κάτω την εκτίμησή του για ανάπτυξη στο +2,1% (από 2,2%). Για το 2026, το ΙΟΒΕ αναθεωρεί προς τα κάτω την εκτίμησή του για ανάπτυξη στο +2,2% (από 2,4%).

Παράλληλα ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Καθηγητής Νίκος Βέττας, επεσήμανε την ανάγκη ενίσχυσης της οικονομίας ενόψει προκλήσεων. Τόνισε ότι η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ωστόσο με σημάδια κόπωσης τα οποία σηματοδοτούν την ανάγκη ενίσχυσης των επενδύσεων. Μεταξύ άλλων, ανέδειξε τις αβεβαιότητες στο διεθνές περιβάλλον, τις πρόσφατες θετικές τάσεις αλλά και προκλήσεις για την ελληνική οικονομία. Όπως συνοψίζονται παρακάτω.ανέφερε:

• Στο διεθνές περιβάλλον, το παγκόσμιο εμπόριο βρίσκεται σε προσωρινή ισορροπία, με αβεβαιότητα γύρω από τις εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας και πιθανές επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη.
• Οι υψηλοί δείκτες δημόσιου χρέους και οι ασθενείς ρυθμοί μεγέθυνσης εντείνουν τον κίνδυνο «δημοσιονομικής κυριαρχίας», οδηγώντας τη νομισματική πολιτική σε πιο εξαρτημένο ρόλο από τις κρατικές επιλογές.
• Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως η περιορισμένη πρόοδός της σε ανταγωνιστικότητα και καινοτομία, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες εντείνουν την ανάγκη τόνωσης της τεχνολογικής και βιομηχανικής ανάπτυξης.
• Στις εγχώριες εξελίξεις, ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ασκώντας πίεση στα νοικοκυριά και μειώνοντας την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
• Τα δημόσια έσοδα ενισχύονται χάρη στη συνεχιζόμενη ανάπτυξη, τη μείωση της άτυπης οικονομίας και τον πληθωρισμό. Παράλληλα, ο τουρισμός εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό πυλώνα στήριξης της οικονομίας με θετική συμβολή στο ΑΕΠ.
• Η μεταποίηση επιδιώκει αναβάθμιση και αύξηση εξαγωγών, αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
• Οι πρόσφατες φορολογικές παρεμβάσεις μειώνουν τη φορολόγηση εργασίας και ενισχύουν το διαθέσιμο εισόδημα, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και περιορίζοντας την άτυπη οικονομία.
•  Οι φοροελαφρύνσεις θεωρούνται κοινωνικά δίκαιες και πιο αποτελεσματικές από τις επιδοματικές πολιτικές, ενώ παραμένει ζητούμενο ένα απλούστερο και σταθερότερο φορολογικό πλαίσιο.
• Αναδεικνύεται τρίπτυχο προτεραιοτήτων πολιτικής μέσα από την ενίσχυση της παραγωγικής δομής, τη μείωση της άτυπης οικονομίας και την άμβλυνση του δημογραφικού προβλήματος
• Η ενίσχυση της παραγωγικής δομής απαιτεί απλούστευση διαδικασιών (προαγωγή της διαφάνειας του κράτους) και στοχευμένες επενδύσεις σε τεχνολογία, έρευνα και καινοτομία, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγικότητα της οικονομίας.
• Η μείωση της άτυπης οικονομίας μεταβάλλει θετικά τα κίνητρα επιχειρήσεων και εργαζομένων, επηρεάζοντας τις μακροοικονομικές επιδόσεις, τη διαμόρφωση μισθών και τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών.
• Η αρνητική δημογραφική τάση επιδεινώνεται, με μείωση του πληθυσμού και αύξηση της μέσης ηλικίας, γεγονός το οποίο καθιστά αναγκαία την προσαρμογή οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών στην κατεύθυνση διατήρησης της ανάπτυξης και της βιωσιμότητας του συστήματος. Ενδεικτικά, ειδικό πλαίσιο ανάλυσης στην έκθεση αναδεικνύει την ανάγκη ανάπτυξης υποδομών μακροχρόνιας φροντίδας, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα των προσαρμογών που χρειάζεται η χώρα για να ανταποκριθεί στη γήρανση του πληθυσμού.

Ο τουρισμός

Στην ίδια εκδήλωση ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ Γιάννης Ρέτσος, εξέφρασε τον προβληματισμό του για τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που αφορούν το ταξιδιωτικό ισοζύγιο και κυρίως τις ταξιδιωτικές εισπράξεις. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ανέφερε ότι δεν αμφισβητεί τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, αλλά σημείωσε πως δεν προκύπτει τόσο μεγάλη αύξηση των εσόδων για τα ξενοδοχεία, εκτός αν υπάρχει υπεραπόδοση από τις πεντάστερες μονάδες.

Σημειώνεται ότι οι ταξιδιωτικές εισπράξεις το οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου ανήλθαν στα 16,71 δισ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο 12% σε σύγκριση με πέρυσι την ίδια περίοδο. Υπενθυμίζεται ότι συνολικά για το 2024 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν στα 21,59 δισ. ευρώ και, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, φέτος αναμένεται νέο ρεκόρ εισπράξεων.

Επενδύσεις και ΤΑΑ

Στο μεταξύ στη νέα πρόταση αναθεώρησης του «Ελλάδα 2.0» ποντάρει η κυβέρνηση ώστε να μη χάσει πολύτιμους πόρους. Το νέο σχέδιο θα πρέπει να τεθεί υπόψη των Βρυξελλών  μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, καθώς θα πρέπει να γίνει μια μετακίνηση επενδύσεων λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες των διαφορετικών χρηματοδοτικών εργαλείων όπως του ΕΣΠΑ αλλά και Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Το, δε, ύψος των πόρων για τα α οποία  θα υπάρξει ανακατεύθυνση, είναι της τάξης των 800-900 εκατ. ευρώ.

Όπως, μάλιστα, ανέφερε,  ο διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Ορέστης Καβαλάκης, κατά την παρουσίαση της πορείας απορρόφησης των πόρων, στόχος της αναθεώρησης είναι να γίνει μια απλοποίηση στην περιγραφή των οροσήμων του «Ελλάδα 2.0» για να είναι πιο εύκολη η αξιολόγηση αλλά και να καθοριστούν τα έργα που κινδυνεύουν να μην ολοκληρωθούν μέσα στους επόμενους μήνες και να αντικατασταθούν τα κονδύλια με άλλα έργα που πάνε καλύτερα από το αναμενόμενο.

Να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «Απόλλων» – Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή και λειτουργία ΑΠΕ με συστήματα αποθήκευσης, με σκοπό την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των ευάλωτων νοικοκυριών μέσω των Δήμων δεν “περπάτησε”. Μεγάλη προσπάθεια καταβάλλεται και για υπόγεια αποθήκη CO2 στον Πρίνο, όπου τα θέματα αφορούν αδειοδοτικά κι όχι την πλευρά της εταρείας, αλλά και ο αντλησιοταμιευτικός σταθμός της Αμφιλοχίας.

Επίσης, ένα έργο μεγάλο αλλά και δύσκολο, όπως ο ΒΟΑΚ έχει μπει κι αυτός στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Πάντως,  κ. Παπαθανάσης εκτίμησε πως το κομμάτι του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης θα ολοκληρωθεί κατά 90% εντός προθεσμίας. Σύμφωνα με τον ίδιο για το τμήμα που θα ολοκληρωθεί μετά από τις προθεσμίες το οποίο εκτιμάται σε κόστος περίπου 40 εκατ. ευρώ  θα αναζητηθεί χρηματοδότηση από άλλα εργαλεία η ακόμη και από το Εθνικό ΠΔΕ.

Στο κόκκινο ο πρωτογενής

Μια άλλη, όμως, απειλή για την οικονομία έρχεται από την ύπαιθρο καθώς η ευλογιά θερίζει και απειλεί και τις εξαγωγές. “Σε νομοθετικό επίπεδο για τη στήριξη της κτηνοτροφίας, θέλω να το ξεκαθαρίσω προς όλους σας, η Κυβέρνηση έχει αποφασίσει όλα αυτά τα συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία σας ανέφερα νωρίτερα και θέλω επίσης να σας ξεκαθαρίσω ότι αυτή τη στιγμή εδώ που βρισκόμαστε, δίνουμε μια πολυμέτωπη μάχη. Είναι μια δύσκολη μάχη κατά της ευλογιάς, αλλά και μια μάχη, θέλω να είμαι ειλικρινής μεταξύ μας, κατά του εύκολου λαϊκισμού που πολλαπλασιάζει τους κινδύνους για την ελληνική αιγοπροβατοτροφία” δήλωσε χθες ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάτας, κατά την παρουσίαση της νέας πολιτικής αντιμετώπισης της νόσου, που έχει οδηγήσει σε αφανισμό 350 χιλ και πλέον αιγοπρόβατα,  απειλεί την ελληνική κτηνοτροφία αλλά και τα προϊόντα μεταποίησης που βασίζονται  σε αυτήν.

“Αυτή τη στιγμή, θέλω λίγο να γίνει κατανοητό σε όλους, η  προσπάθεια που γίνεται είναι να μην καταστεί ενδημική για την  χώρα η ευλογιά. Υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα, το οποίο οι επιστήμονες το γνωρίζουν πολύ καλύτερα από εμάς και που θα δημιουργήσει περαιτέρω συνέπειες, κυρίως στη διακίνηση των κτηνοτροφικών προϊόντων” τόνισε ο υπουργός και προσέθεσε:

”Εμείς θέλουμε ζωντανή μεγάλη ελληνική κτηνοτροφία. Θέλουμε τα κτηνοτροφικά προϊόντα να έχουν κυρίαρχο ρόλο στις ελληνικές εξαγωγές και να δημιουργούν την προστιθέμενη αξία για τους ίδιους τους κτηνοτρόφους και για τους ίδιους τους παραγωγούς.

Άλλωστε αυτό προφανώς έρχεται να προστεθεί και στο μεγάλωμα της εθνικής οικονομίας. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι είναι ζωτικής σημασίας να πάρουμε όποιο μέτρο χρειάζεται για να κρατήσουμε ασφαλή την ελληνική κτηνοτροφία” τόνισε ο κ. Τσιάρας.