Ούτε με “κρότο” ούτε με “λυγμό”

Μπορεί η κυβέρνηση να μην κατάφερε να κρύψει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι κατά τις παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου δεν έγιναν «μπάχαλα» ώστε να αρχίσει μετά να ωρύεται για «τα σχέδια γνωστών κύκλων» να την αποσταθεροποιήσουν αλλά η αλήθεια είναι ότι τα βλέμματα όλων ήταν καρφωμένα στους δρόμους και τις πλατείες.

H αίσθηση ότι μια «στραβή», μια κακιά στιγμή ή ακόμα και μια προβοκάτσια μπορεί να γίνει η αφορμή μιας μεγάλης κοινωνικής έκρηξης που θα εκδηλωθεί με συγκρούσεις στους δρόμους μεταξύ πολιτών και αστυνομίας, κυριαρχεί.

Η αίσθηση αυτή υπάρχει διάχυτη εδώ και καιρό, από τις μεγάλες διαδηλώσεις για τα Τέμπη ακόμα. Δηλαδή, πριν μας κατακλύσουν εικόνες από τις μαζικές συγκεντρώσεις στις ΗΠΑ εναντίον του Τραμπ και μαζί όλη η σχετική φιλολογία δια του αμερικανικού Τύπου ότι είναι θέμα χρόνου «ο αμερικανικός λαός να πάρει την κατάσταση στα χέρια του».

Πριν από μερικές εβδομάδες, μια Αμερικανίδα πολίτης και αναγνώστρια όσων γράφει ο πασίγνωστος και έγκριτος αναλυτής Ian Bremmer του έστειλε ένα εμέηλ με το οποίο τον ρωτούσε πως μπορούν τα άτομα, μαζί και η ίδια, να αντιμετωπίσουν την άνοδο του αυταρχισμού στη χώρα της.

Από την απάντηση, την οποία ολόκληρη μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ στεκόμαστε στην προτροπή να οργανωθεί σε επίπεδο γειτονιάς, στο σχολείο του παιδιού, σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών.

Προκαλεί μεγάλη μελαγχολία το γεγονός ότι μια ανάλογη προτροπή, στην Ελλάδα, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρει εφαρμογή. Την αιτία την ανέφερε στην πρώτη τοποθέτηση που έκανε προ ημερών, στην εκδήλωση του Κύκλου των Ιδεών, το think tank που ίδρυσε ο Βαγγέλης Βενιζέλος, ο καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας Κώστας Κωστής. Εκείνος θύμισε ότι τουλάχιστον εδώ και 20 με 25 χρόνια γνωρίζουμε από τις κοινωνικές έρευνες ότι η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη από την άποψη του λεγόμενου Κοινωνικού Κεφαλαίου.

Το Κοινωνικό Κεφάλαιο μπορεί να ορισθεί ως συσσώρευση συλλογικής γνώσης οργανωτικής κουλτούρας, αλληλεγγύης, κοινής εμπιστοσύνης και δημιουργικής θεσμικής λειτουργίας και αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες. Τα κοινωνικά δίκτυα και ο εθελοντισμός είναι οι βασικοί συντελεστές για την συγκρότησή του.

«Στις χώρες που κυριαρχεί ο Προτεσταντισμός, το Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι ισχυρό. Στην Ελλάδα είμαστε Ορθόδοξοι», επεσήμανε, με νόημα, ο Κώστας Κωστής.

Στην Ελλάδα επίσης τα συντηρητικά κόμματα, με πρώτο τη Νέα Δημοκρατία δυσφημούν συστηματικά, οργανωμένα και βάσει σχεδίου τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ενώ η Αριστερά τις βλέπει ως «τοπικές κομματικές οργανώσεις» και συχνά καταφέρνει να τις χρησιμοποιεί αναλόγως. Το αποτέλεσμα είναι οι ΜΚΟ να βρίσκονται στην τελευταία θέση στους δείκτες εμπιστοσύνης όλων των ερευνών/δημοσκοπήσεων, παρέα με τα ΜΜΕ.

Τον Νοέμβριο του 2024 το Ίδρυμα Μποδοσάκη με τον Γενικό Διευθυντή του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου Ξενοφώντα Κάππα στο ρόλο του συντονιστή του έργου, παρουσίασαν ένα συνολικό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών με την προτροπή η Κοινωνία των Πολιτών να αυτορυθμιστεί.

Μόνο που όταν η συζήτηση φτάνει στις κοινωνικές ομάδες είναι τουλάχιστον αφελές να παραβλέπουμε ότι χρειαζόμαστε ηγεσίες και με δεδομένο ότι παρά τη δεκαετή κρίση τα πελατειακά δίκτυα έμειναν εν πολλοίς αλώβητα (βλ.το θηριώδες σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και πως αυτό γιγαντώθηκε μετά το 2019) και το πολιτικό σύστημα παρουσιάζει συμπεριφορές «επιβιώσαντα» της καταστροφής δηλαδή έγινε ακόμα πιο κυνικό και μηδενιστικό, δεν μπορούμε να αισιοδοξούμε κυρίως γιατί η «κουλτούρα ηγεσίας» σε αυτή τη χώρα ταυτίζεται με αυτή του κομματάρχη-διαχειριστή του πελατειακού δικτύου.

Μπορούμε όμως να μην απελπιζόμαστε και πάνω απ’όλα να μην έχουμε στραμμένο το βλέμμα στις πλατείες, περιμένοντας τη θρυαλλίδα που θα οδηγήσει σε μια «δημιουργική καταστροφή». Τίποτα καλό δεν θα βγει από τις πλατείες, αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Η Ελλάδα δεν θα φτιάξει ούτε με «κρότο» ούτε με «λυγμό» για να παραφράσουμε τον ποιητή.

Την Ελλάδα θα την ανασυγκροτήσει, θα «τη φτιάξει», μόνο η Κοινωνία των Πολιτών.

Μπορεί να χρειάζεται χρόνος για να γινει ο πελάτης πολίτης αλλά δεν είναι αδύνατον. Αρκεί να γίνει σε όλους μας κάτι σαν «έμμονη ιδέα».