Θα κλωνοποιούσατε το κατοικίδιό σας; Η αμφιλεγόμενη τάση που κερδίζει έδαφος

Δεν πρόκειται για ένα ηθικό δίλλημα τύπου “θα τρώγατε τη γάτα σας;”. Αντίθετα για ορισμένους ανθρώπους αποτελεί πραγματικότητα. Η κλωνοποίηση κατοικιδίων, μια διαδικασία που κάποτε ανήκε στις σελίδες της επιστημονικής φαντασίας, έχει πλέον περάσει στο πεδίο του εφικτού — και μάλιστα του διαθέσιμου, για όσους φυσικά μπορούν να το αντέξουν οικονομικά ή ξεπερνούν τους ηθικούς ενδοιασμούς που ανακύπτουν.

Από διάσημους καλλιτέχνες και πολιτικούς μέχρι απλούς πολίτες που δεν αντέχουν να αποδεχθούν την απώλεια ενός αγαπημένου ζώου, ορισμένοι στρέφονται στην επιστήμη ως μέσο «αναγέννησης» της συντροφιάς που έχασαν.

Σήμερα, ο Τομ Μπρέιντι, παίκτης του NFL, αποκάλυψε ότι το σκυλί του, η Τζούνι, είναι κλώνος της Λούα, ενός πίτμπουλ-μίξ που πέθανε το 2023, την οποία είχε υιοθετήσει με την πρώην σύζυγό του, Ζιζέλ Μπούντχεν.

Σύμφωνα με τους Τimes του Λονδίνου, που επικαλούνται ειδικούς του κλάδου, χιλιάδες Βρετανοί κηδεμόνες κατοικιδίων έχουν αποθηκεύσει δείγματα ιστών από τα αγαπημένα τους κατοικίδια ώστε να μπορούν να τα κλωνοποίησουν μελλοντικά, όποτε – και αν – το αποφασίσουν. Για όσους επιλέξουν να προχωρήσουν στη διαδικασία, ένα κουτάβι ή γατάκι κοστίζει περίπου 40.000 λίρες, γράφει το διεθνές μέσο ενημέρωσης. Άλλα δημοσιεύματα αναφέρουν πως οι τιμές στις ΗΠΑ ξεκινούν από 50.000 δολάρια.

Διάσημοι που κλωνοποίησαν τα κατοικίδιά τους

Φυσικά, ο Μπρέιντι δεν είναι ο πρώτος διάσημος που επέλεξε να κλωνοποιήσει το κατοικίδιό του. Η Μπάρμπρα Στρέιζαντ κλωνοποίησε δύο φορές τη λατρεμένη της σκυλίτσα, τη Σαμάνθα, ράτσας Coton de Tulear.

Αντίστοιχα, όταν η Πάρις Χίλτον έχασε το σκυλάκι της, ράτσας Chihuahua, τη Diamond Baby, επέλεξε την κλωνοποίηση για να την “επαναφέρει” στη ζωή και έτσι κατέληξε με δύο γενετικά πανομοιότυπες αντικαταστάτριες: τη Diamond και τη Baby.

Σε αυτό το “κλειστό” club των διασήμων που κλωνοποίησαν το κατοικίδιό τους ανήκει και ο Πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέρ Μιλέι, ο οποίος έχει κλωνοποιήσει τον σκύλο του, τον Κόναν.

Η κατάσταση αυτή αναδεικνύει μια νέα πολιτισμική και ηθική συζήτηση γύρω από το πώς η βιοτεχνολογία προσαρμόζεται στη ζωή μας, στη διαχείριση της απώλειας και στα όρια της ανθρώπινης προσκόλλησης. Βέβαια, εκεί όπου “πρωτοπόρησαν” οι σταρ, τώρα αρχίζουν να ακολουθούν και απλοί κηδεμόνες

Πού επιτρέπεται η κλωνποίηση ζώων

Η κλωνοποίηση κατοικιδίων παραμένει ένα αμφιλεγόμενο και άνισα ρυθμισμένο ζήτημα διεθνώς. Σήμερα, η πρακτική αυτή είναι νόμιμη και εμπορικά διαθέσιμη κυρίως σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Νότια Κορέα και η Κίνα, όπου εξειδικευμένες εταιρείες προσφέρουν υπηρεσίες κλωνοποίησης ζώων σε υψηλό κόστος, το οποίο μπορεί να φτάσει τα 80.000 δολάρια.

Σε αυτές τις χώρες, η κλωνοποίηση θεωρείται περισσότερο ζήτημα ιδιωτικής επιλογής παρά δημόσιας ηθικής. Αντίθετα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κλωνοποίηση ζώων υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς, καθώς απαγορεύεται για εμπορικούς ή διατροφικούς σκοπούς.

Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί Ευρωπαίοι ιδιοκτήτες που επιθυμούν να «αναστήσουν» τα αγαπημένα τους κατοικίδια απευθύνονται σε εργαστήρια εκτός Ε.Ε., αποστέλλοντας γενετικό υλικό σε εταιρείες των ΗΠΑ ή της Ασίας. Μάλιστα, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου στον κόσμο, η οποία βρίσκεται στο Τέξας, φιλοδοξεί να «αναστήσει» εξαφανισμένα είδη, όπως το μαμούθ και το ντόντο. 

Στη Βρετανία, όπου εξακολουθούν να ισχύουν οι κανονισμοί της ΕΕ για το θέμα, δεν επιτρέπεται η κλωνοποίηση ζώων αλλά υπάρχουν εταιρείες που συλλέγουν, καλλιεργούν και αποθηκεύουν κύτταρα που επιτρέπουν την κλωνοποίηση, μέχρι ο κηδεμόνας να επιλέξει τι επιθυμεί να κάνει.

Πώς δημιουργούνται οι κλώνοι

Η διαδικασία της κλωνοποίησης είναι, με απλά λόγια, η εξής:

1. Συλλογή γενετικού υλικού

Από το ζώο που πρόκειται να κλωνοποιηθεί (π.χ. έναν σκύλο ή μια γάτα), λαμβάνεται ένα δείγμα ιστού, συνήθως από το δέρμα. Από αυτόν τον ιστό απομονώνονται σωματικά κύτταρα, τα οποία περιέχουν ολόκληρο το DNA του ζώου.

2. Λήψη ωαρίου

Στη συνέχεια, λαμβάνεται ωάριο από ένα θηλυκό ζώο του ίδιου είδους (π.χ. σκύλα ή γάτα-δότρια). Από το ωάριο αυτό αφαιρείται ο πυρήνας — δηλαδή το γενετικό του υλικό — ώστε να παραμείνει ένα «άδειο» κύτταρο.

3. Μεταφορά και ενεργοποίηση

Ο πυρήνας από το κύτταρο του αρχικού ζώου εισάγεται μέσα στο «άδειο» ωάριο. Με τη βοήθεια ηλεκτρικών παλμών ή χημικών διεγερτών, το ωάριο «ενεργοποιείται» και αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν φυσιολογικά γονιμοποιημένο.

4. Ανάπτυξη εμβρύου

Το τεχνητό έμβρυο καλλιεργείται για μερικές ημέρες σε ειδικό εργαστηριακό περιβάλλον, μέχρι να φτάσει στο κατάλληλο στάδιο ανάπτυξης ώστε να εμφυτευτεί.

5. Εμφύτευση σε παρένθετη μητέρα

Το έμβρυο τοποθετείται στη μήτρα μιας παρένθετης μητέρας, η οποία κυοφορεί τον κλώνο μέχρι τη γέννηση. Πολλά έμβρυα συχνά αποτυγχάνουν να αναπτυχθούν, γι’ αυτό η διαδικασία συνήθως επαναλαμβάνεται πολλές φορές.

6. Γέννηση του κλώνου

Το νεογέννητο ζώο είναι γενετικά πανομοιότυπο με το ζώο-δότη, αλλά όχι απαραίτητα ίδιο σε χαρακτήρα ή συμπεριφορά. Η προσωπικότητα και οι συναισθηματικοί δεσμοί διαμορφώνονται από το περιβάλλον, την ανατροφή και τις εμπειρίες του.

Η κλωνοποίηση κατοικιδίων μπορεί να μοιάζει με τεχνολογικό θαύμα, όμως πίσω από τις «αναγεννημένες» γάτες και τα σκυλιά των διασήμων αναδύεται κάτι τρομακτικό αν το σκεφτούμε στην πράξη. Ζώα-δότες, ωάρια και παρένθετες μητέρες χρησιμοποιούνται σε μια διαδικασία που απαιτεί δεκάδες αποτυχημένες προσπάθειες για κάθε επιτυχημένο αποτέλεσμα. Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως τα ποσοστά αποτυχίας παραμένουν υψηλά, ενώ οι κλώνοι μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα υγείας, πρόωρη γήρανση ή γενετικές ανωμαλίες.

Πέρα από την ευζωία των ζώων, η ακραία αυτή διαδικασία εγείρει έντονα ηθικά διλλήματα. Πού τελειώνει η αγάπη και αρχίζει η εμμονή; Πόσο μπορούμε να επέμβουμε στη φύση με τέτοιο τρόπο και μάλιστα για λόγους που δεν αφορούν την υγεία ή την έρευνα για κάποια θεραπεία αλλά την αδυναμία να αποδεχθούμε την απώλεια;

Τα ηθικά ζητήματα γύρω από την κλωνοποίηση κατοικιδίων, δεν αφορούν μόνο την επιστημονική ορθότητα αλλά την αναγνώριση ότι κάθε ζώο αξίζει σεβασμό και φροντίδα, και δεν πρέπει να θεωρείται αναλώσιμο ή αντικαταστάσιμο.