Πώς γίνεται μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στο επίκεντρο της στρατηγικής της ενδυνάμωσης της έως το 2025. Στο μυαλό των αξιωματούχων, η αύξηση των μελών είναι επένδυση στην ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και την επιρροή της ΕΕ. Παράλληλα ενισχύει την ικανότητα της να προστατεύσει τους πολίτες της.

Σε αυτό το πλαίσιο, αυτήν την στιγμή υπάρχουν οκτώ χώρες που βρίσκονται σε καθεστώς υποψηφιότητας για να ενταχθούν στην ΕΕ.

Μεταξύ τους είναι η Τουρκία που κατέθεσε επίσημα αίτημα το 1999. Το δεύτερο ‘μακροβιότερο’ είναι αυτό της Βόρειας Μακεδονίας (2005), με το Μαυροβούνιο να προσπαθεί να βρει μια θέση από το 2010, η Σερβία από το 2012 και την Αλβανία από το 2014.

Μετά ξέσπασε ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και έκαναν την σχετική αίτηση οι Ουκρανοί και οι γείτονες Γεωργιανοί και Μολδαβοί.

Πότε να περιμένουμε εξελίξεις;

Μην βιάζεστε.

ΠΩΣ ΑΥΞΗΘΗΚΑΜΕ  ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ

H Eυρωπαϊκή Ένωση είχε αρχικά 6 χώρες μέλη (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία).

Από την 1/1 του 1958 έως σήμερα προστέθηκαν άλλες 21.

Η δική μας σειρά ήλθε την Πρωτοχρονιά του 1981.

Είχαν περάσει 8 χρόνια από την πρώτη διεύρυνση (οι 6 έγιναν 9, με τους Δανία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο).

Της δικής μας εμφάνισης ακολούθησαν η Ισπανία και η Πορτογαλία (1986), ενώ το 1995 τα μέλη έγιναν 15 (με τους Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία).

Οι περισσότερες είσοδοι (σε αριθμό χωρών και πληθυσμό) έγιναν το 2004.

Ήταν 10 (Τσεχία, Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία).

Το 2007 η ΕΕ υποδέχθηκε τους Ρουμανία και Βουλγαρία.

Το 2013 η Κροατία έγινε η δεύτερη χώρα -μετά τη Σλοβενία- της πρώην Γιουγκοσλαβίας που εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Έκτοτε πολλές χώρες έχουν κάνει αίτηση προσχώρησης.

Διεύρυνση όμως, δεν έχει γίνει.

Όπως εξηγούν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, πρόκειται για μακρά διαδικασία που απαιτεί μεγάλη προσπάθεια, καθώς επί της ουσίας «η διεύρυνση είναι ένας τρόπος για την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην Ευρώπη, για την αύξηση της ευημερίας για τους Ευρωπαίους και για τη δημιουργία ευκαιριών για τις εταιρείες».

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ

Για να υποβάλλει υποψηφιότητα μια χώρα πρέπει κατ’ αρχάς να είναι ανήκει γεωγραφικά στην Ευρώπη «και να συμμερίζεται τις δημοκρατικές αξίες της Ένωσης».

Δηλαδή, να δεσμεύεται πως θα τις προωθήσει.

Η αίτηση υποβάλλεται στον εκ περιτροπής πρόεδρο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προωθείται στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και τα εθνικά Κοινοβούλια των μελών της ΕΕ.

Το Συμβούλιο αποφασίζει πότε θα την προωθήσει στην Κομισιόν, η οποία καλείται να προετοιμάσει τη Γνώμη σχετικά με το κατά πόσο η χώρα πληροί τα κριτήρια ένταξης.

Αυτά καθορίστηκαν κυρίως στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993 (εξ ου και αναφέρονται ως «κριτήρια της Κοπεγχάγης»).

Οι χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν πρέπει, μεταξύ άλλων να έχουν:

• σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων·
• λειτουργική οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης του ανταγωνισμού και των δυνάμεων της αγοράς στην ΕΕ·
• την ικανότητα να αναλαμβάνουν και να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τις υποχρεώσεις των μελών, συμπεριλαμβανομένης της τήρησης των στόχων της πολιτικής, οικονομικής και νομισματικής ένωσης.

Η ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΚΟΜΙΣΙΟΝ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Όπου «Γνώμη» είναι έγγραφο που αναλύει διεξοδικά το νομικό και συνταγματικό πλαίσιο, καθώς και εφαρμογή της νομοθεσίας της χώρας ενάντια σε ολόκληρο το σώμα των νόμων, κανόνων και κανονισμών της ΕΕ -γνωστά και ως το «κεκτημένο της ΕΕ».

Η ανάλυση προετοιμάζεται με βάση ένα ερωτηματολόγιο.

Είναι επίσημο εργαλείο μέσω των οποίων η Επιτροπή αξιολογεί την κατάσταση και την ετοιμότητα των υποψήφιων χωρών.

Περιλαμβάνει απλές και σύνθετες ερωτήσεις που έχουν ως στόχο την παροχή ακριβών πληροφοριών για τη χώρα, με σεβασμό στα πολιτικά και τα οικονομικά κριτήρια και το βαθμό συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Επίσης, παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις θεσμικές και διοικητικές ικανότητες που είναι απαραίτητες για την αποδοχή και εφαρμογή της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε καθεμία από τις 33 τομείς πολιτικής του κεκτημένου της ΕΕ (π.χ. γεωργία, ανταγωνισμός, εκπαίδευση και πολιτισμός κ.λπ.).

Όσα αναφέρει η χώρα στο ερωτηματολόγιο είναι οι βασικές (όχι οι μόνες) πληροφορίες που συγκεντρώνονται.

Εάν η χώρα δεν πληροί επαρκώς τις απαιτήσεις των κριτηρίων για την ιδιότητα του μέλους, η Επιτροπή περιγράφει στη γνωμοδότηση τις συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις (είναι γνωστές ως «βασικές προτεραιότητες») που πρέπει να τηρηθούν από τον αιτούντα χώρα για να προχωρήσει τη διαδικασία.

Εάν τις πληροί, η Κομισιόν παρουσιάζει την υποψηφιότητα στο Συμβούλιο που αποφασίζει για τα επόμενα βήματα.

Δηλαδή, την έναρξη των διαπραγματεύσεων που πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα και από όλα τα άλλα μέλη.

Η ΕΕ πρέπει επίσης να είναι σε θέση να ενσωματώνει νέα μέλη.

Στην περίπτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, καθορίστηκαν πρόσθετοι όροι για την ένταξη στη λεγόμενη «Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης», που αφορούσαν κυρίως την περιφερειακή συνεργασία και τις σχέσεις καλής γειτονίας.

ΤΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ

Συζητούνται λοιπόν, συνολικά τα 33 κεφάλαια  που καλύπτουν το σύνολο των κεκτημένων της ΕΕ. Ομαδοποιούνται σε 6 θεματικές ενότητες/τομείς πολιτικής.

Μεταξύ όσων τίθονται επί τάπητος είναι το κατά πόσο τηρούνται η δικαστική εξουσία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, η δικαιοσύνη, η ελευθερία και η ασφάλεια.

Επίσης, συζητιούνται οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις (πχ πόσο πιθανό είναι το νέο μέλος πληρώνουν και λαμβάνουν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ -με τη μορφή μεταφορών) και οι μεταβατικές ρυθμίσεις (μερικές φορές ορισμένοι κανόνες εισάγονται σταδιακά, ώστε να δοθεί χρόνος στο νέο μέλος ή στα υπάρχοντα μέλη να προσαρμοστούν).

Κάθε τομέας είναι αντικείμενο ξεχωριστής διαπραγμάτευσης και παρέχουν στον υποψήφιο πρόσθετη καθοδήγηση καθώς αναλαμβάνει τις ευθύνες του μέλους. Συν του ότι αποτελούν και διαβεβαίωση στα σημερινά μέλη ότι ο υποψήφιος πληροί τις προϋποθέσεις για ένταξη.

Καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η Επιτροπή παρακολουθεί την πρόοδο του υποψηφίου όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ και την εκπλήρωση των άλλων δεσμεύσεών του, συμπεριλαμβανομένων τυχόν απαιτήσεων αναφοράς.

Η Κομισιόν είναι αρμόδια για να ενημερώνει το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για όσα συμβαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, μέσω τακτικών εκθέσεων, ανακοινώσεων και διευκρινίσεων σχετικά με τις προϋποθέσεις για περαιτέρω πρόοδο.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΩΝ

Αφότου τακτοποιηθούν και τα 33 κεφάλαια των κεκτημένων της ΕΕ, το Συμβούλιο εκδίδει απόφαση για την είσοδο του αιτούντος στην ΕΕ, βάσει και της τελευταίας έκθεσης προόδου της Επιτροπής που πρέπει να είναι θετική.

Έτσι οριστικοποιείται η Συνθήκη Προσχώρησης, η οποία πρέπει μετά να επικυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και από την ίδια τη χώρα που έκανε την αίτηση.

Είναι το έγγραφο που εδραιώνει την ένταξη και περιέχει ό,τι οφείλει να κάνει ένα μέλος, συν τις ρήτρες διασφάλισης.

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης η χώρα γίνεται πλήρες μέλος στην ημερομηνία που αναφέρεται στο έγγραφο.

Στο ενδιάμεσο, επωφελείται από ειδικές ρυθμίσεις, όπως η δυνατότητα σχολιασμού επί σχεδίων προτάσεων, ανακοινώσεων, συστάσεων της ΕΕ ή πρωτοβουλίες και «καθεστώς ενεργού παρατηρητή» σε φορείς και οργανισμούς της ΕΕ. Μπορεί να μιλάει, αλλά όχι να ψηφίζει.

ΠΟΣΟ ΔΙΑΡΚΟΥΝ ΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ

Δεν υπάρχει προβλεπόμενο χρονικό όριο για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων. Κάθε περίπτωση εξαρτάται από την ταχύτητα της μεταρρύθμισης και την ευθυγράμμιση με τη νομοθεσία της ΕΕ
κάθε χώρα.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΗΚΑΝ

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, οδήγησε στη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία να υποβάλουν αιτήσεις για ένταξη στην ΕΕ.

Τον Ιούνιο του 2022, η Μολδαβία και η Ουκρανία αναγνωρίστηκαν ως υποψήφιες χώρες από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ οι χώρες της ΕΕ δήλωσαν ότι η Γεωργία θα πρέπει να τακτοποιήσει εκκρεμότητες (πχ μεταρρυθμίσεις σχετικά με το έγκλημα και τη διαφθορά), πριν λάβει το καθεστώς υποψήφιας χώρας.

Ακολούθως επισημάνθηκε ότι για να αρχίσουν οι ενταξιακές συνομιλίες με τη Βοσνία Ερζεγοβίνη θα χρειαστεί να εκπληρωθούν ορισμένες απαιτήσεις.

Τον Νοέμβριο του 2023, η Κομισιόν πρότεινε την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ουκρανία και τη Μολδαβία.

Επιπροσθέτως, συνέστησε και τη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας στη Γεωργία και εξέφρασε την επιθυμία της να δώσει το ίδιο καθεστώς στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, για να συμβάλει στη σταθεροποίηση της περιοχής και στην προώθηση θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων και σχέσεων καλής γειτονίας.

Στις 14 και 15 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν επ’ αυτών των προτάσεων, αλλά και της υποψηφιότητας των Μαυροβουνίου, Βόρειας Μακεδονίας, Σερβίας, Ουκρανίας και Τουρκίας.

Με τους γείτονες οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ‘πάγωσαν’ το 2018, κατόπιν αιτήματος των ευρωβουλευτών που είχαν εκφράσει την ανησυχία τους -μεταξύ άλλων- για την κατάσταση της χώρας ως κράτους δικαίου και για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.