Πιο κοντά από ποτέ στην οικογένεια οι έφηβοι στην Ελλάδα – Τι δείχνει έρευνα

Μια πολύτιμη ματιά στις σχέσεις των εφήβων με την οικογένειά τους προσφέρει η έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).

Η έρευνα με τίτλο «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών» πραγματοποιήθηκε το 2022 και δόθηκε στη δημοσιότητα, χθες, Τετάρτη, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας, που γιορτάζεται στις 15 Μαΐου.

Σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι ερευνητές του ΕΠΙΨΥ, η ενίσχυση της επικοινωνίας, της υποστήριξης και του ποιοτικού χρόνου γονέων με εφήβους, αποτελεί βασικό παράγοντα για την ψυχική τους υγεία.

Και μπορεί πολλοί να εκτιμούν ότι οι έφηβοι απομακρύνονται από τους γονείς τους, καθώς θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν, όμως τελικά δεν ισχύει κάτι τέτοιο.

Μάλιστα, βρίσκονται όλο και πιο κοντά στους γονείς τους τα τελευταία χρόνια, τους συμβουλεύονται και περνούν ποιοτικό χρόνο μαζί τους.

Τα βασικά ευρήματα της έρευνας για τις σχέσεις γονιών-εφήβων

• Θετική επικοινωνία και υποστήριξη: Η πλειοψηφία των εφήβων νιώθουν άνετα να μιλήσουν με τους γονείς τους, ιδιαίτερα με τη μητέρα τους, για θέματα που τους απασχολούν. Αναφέρουν επίσης ότι λαμβάνουν υποστήριξη από την οικογένειά τους.
• Υπάρχουν ανισότητες: Η εικόνα είναι γενικά θετική στην επικοινωνία γονέα-εφήβου, ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό εφήβων (1 στους 7) δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με τους γονείς του, ενώ 1 στους 4 νιώθει έλλειψη οικογενειακής υποστήριξης. Τα κορίτσια και οι μεγαλύτεροι έφηβοι φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο.
• Ποιότητα χρόνου: Η ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών σχετίζεται με τον κοινό χρόνο που περνούν οι οικογένειες μαζί. Δραστηριότητες όπως οι συζητήσεις, οι περίπατοι και η ενασχόληση με χόμπι έχουν αυξηθεί τα τελευταία 12 χρόνια. Αυτό που έχει μειωθεί είναι ο κοινός χρόνος στο τραπέζι.
• Σημασία για την ψυχική υγεία: Η έρευνα επιβεβαιώνει τη θετική επίδραση των υγιών οικογενειακών σχέσεων στην ψυχική υγεία των εφήβων. Όσοι νιώθουν άνετα να μιλήσουν στους γονείς τους και λαμβάνουν οικογενειακή υποστήριξη, παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αυτοπεποίθησης και μειωμένο κίνδυνο κατάθλιψης.
• Εστίαση στα ευάλωτα στρώματα: Απαιτείται ειδική μέριμνα για την ενίσχυση οικογενειών από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Εκεί φαίνεται να υστερούν σε θέματα επικοινωνίας, υποστήριξης και κοινών δραστηριοτήτων. Οι έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε χαμηλότερο ποσοστό ότι νιώθουν υποστήριξη από την οικογένεια, ότι έχουν εύκολη επικοινωνία με τον πατέρα (αν και δεν ισχύει το ίδιο για την επικοινωνία με τη μητέρα), και ότι κάνουν συχνά δραστηριότητες μαζί με την οικογένειά τους.
• Επίπτωση της Covid-19: Παρά τις ανησυχίες, η πλειοψηφία των εφήβων (4 στους 5) δήλωσε ότι  η πανδημία δεν επηρέασε αρνητικά τη σχέση τους με την οικογένεια. Ωστόσο, ένας στους 5 εφήβους (21,6%) συμφώνησε με την άποψη ότι, εξαιτίας της πανδημίας, αυξήθηκαν, συγκριτικά με το παρελθόν, οι καυγάδες και οι εντάσεις στην οικογένεια.

«Μολονότι οι σύγχρονοι έφηβοι εκτίθενται σε ολοένα και περισσότερα πλαίσια επιρροής στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς- η οικογένεια συνεχίζει να αποτελεί τον πυρήνα για την υγιή τους ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση. Διότι, -όπως φάνηκε και στη δική μας έρευνα- ένα θετικό και υγιές κλίμα στην οικογένεια μπορεί να προάγει στα νεαρά της μέλη την αυτοεκτίμηση, την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους και την αίσθηση ασφάλειας, ενώ, από την άλλη, ένα δυσλειτουργικό και μη υποστηρικτικό πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη και άλλα προβλήματα ψυχοκοινωνικής υγείας», εξηγεί η Άννα Κοκκέβη, ομότιμη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας στην Ελλάδα.

Τα πλήρη ευρήματα παρουσιάζονται αναλυτικά στο ειδικό θεματικό τεύχος του ΕΠΙΨΥ «Έφηβοι και οικογενειακό περιβάλλον στην Ελλάδα: Η κατάσταση σήμερα και διαχρονικά», διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου στο www.epipsi.gr.

Η ταυτότητα της έρευνας του ΕΠΙΨΥ

Η Πανελλήνια έρευνα του ΕΠΙΨΥ για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών εκπονείται από το 1998 ανά 4ετία ως το εθνικό σκέλος του διεθνούς ερευνητικού προγράμματος Health Behaviour in School-aged Children (www.hbsc.org), το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του ΠΟΥ.

Στην έρευνα του 2022 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών της ΣΤ ́ Δημοτικού, της Β ́ Γυμνασίου και της Α ́ Λυκείου.

Οι μαθητές με γονική συναίνεση συμπλήρωσαν ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο στο σχολείο.

Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε μερικώς από το υπουργείο Υγείας.