ΤΡΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Όλοι έχουμε στη ζωή μας ανθρώπους που έχουν ως “κατασκευαστική” λειτουργία να κάνουν όσους είναι γύρω τους να νιώθουν ενοχές. Ή ότι είναι άχρηστοι, άδικοι και ό,τι άλλο αρχίζει από το στερητικό “α”.

Που δεν φταίνε ποτέ για τίποτα, που η όποια απόπειρα για επικοινωνία καταλήγει σε μια… ιστορική αναδρομή της σχέσης (χωρίς να ακουμπήσουν το θέμα που θίγουμε), που χρησιμοποιούν φράσεις του τύπου “όλα είναι στο μυαλό σου” ή “α, είσαι πολύ ευαίσθητος/ευαίσθητη” ή “δεν με αγαπάς” ή “είσαι υπερβολικός/η” ή το λατρεμένο μου “το λέω αυτό, επειδή σε αγαπώ”.

Η εξαίρετη ψυχολόγος, κοινωνική ερευνήτρια και συγγραφέας βιβλίων ψυχολογίας, Δρ Αγνή Μαριακάκη εξηγεί ότι δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσουμε να τους πείσουμε για το δίκιο μας και προσφέρει τρεις πρακτικούς τρόπους -με πολλά παραδείγματα-, που θα μας βοηθήσουν να πιανόμαστε στην παγίδα των χειριστικών ανθρώπων.

Όπως λέει «η νευροεπιστήμη αποδεικνύει πως υπάρχουν τρεις κινήσεις που λειτουργούν απέναντι σε έναν χειριστικό, τοξικό άνθρωπο, τις οποίες αγνοούν οι περισσότεροι ειδικοί, οι οποίοι εστιάζουν στο πώς θα κατανοήσουμε τα φαινόμενα, ώστε να τα διαχειριστούμε.

Οι τακτικές που ακολουθούν είναι τρόποι για να μπορούμε να σταματήσουμε το έργο τους, πριν εκνευριστούμε και τους δώσουμε χώρο να μας εξουθενώσουν».

Το ζητούμενο με τους χειριστικούς ανθρώπους

Υπάρχουν άνθρωποι που όταν βάζουν όρια σε χειριστικούς ανθρώπους, νιώθουν ενοχές.Άλλοι εξηγούν ενδελεχώς τα συναισθήματα τους και οι χειριστικοί άνθρωποι τα χρησιμοποιούν εναντίον τους.

Η συγχώρεση είναι στα μάτια αυτής της κατηγορίας ανθρώπων αδυναμία και η υποχώρηση,… πρόσφορο έδαφος για ακόμα περισσότερο χειρισμό.

«Το πρόβλημα δεν είναι η κακή επικοινωνία, αλλά η απουσία της ενσυναίσθησης» εξηγεί η ειδικός.

«Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως ο προμετωπιαίος φλοιός των χειριστικών ανθρώπων, δηλαδή το κομμάτι του εγκεφάλου που αισθάνεται ενοχές και τύψεις, είναι υποενεργό.

«Προσπαθείς να συνεννοηθείς με κάποιον που έχει διαφορετικό λειτουργικό σύστημα. Είναι σαν να προσπαθείς να “τρέξεις” τις εφαρμογές του iPhone σε Android. Δεν θα δουλέψουν ποτέ».

Κόβουμε το ρεύμα

Η Δρ Μαριακάκη αποκάλυψε ότι «η απάντηση-κλειδί υπάρχει στη δουλειά του κορυφαίου ερευνητή, Δρ Robert Hare, ο οποίος έδειξε ότι τα χειριστικά άτομα, δεν ανταποκρίνονται στη λογική, τα επιχειρήματα ή ακόμα και στα συναισθήματα. Ανταποκρίνονται μόνο σε τρία πράγματα: στην απώλεια, στο κύρος και στον έλεγχο.

Δεν αντέχουν να χάνουν το κύρος τους ή τον έλεγχο τους. Οτιδήποτε άλλο τους δίνει πυρομαχικά χειραγώγησης.

Δεν μπορείς να πείσεις έναν καρχαρία να γίνει δελφίνι. Μπορείς όμως, να τον κάνεις καταλάβει ότι δεν θα είσαι εσύ το μενού του».

Πάμε στο πώς γίνεται αυτό.

«Θα ονομάσουμε την πρώτη κίνηση, που είναι και η πιο σημαντική “ενεργειακό μπλακ άουτ”. Κάθε φορά που ανταποκρίνεσαι συναισθηματικά σε έναν χειριστικό άνθρωπο -με θυμό, δάκρυα ή εξηγήσεις-, του δίνεις ενέργεια. Είσαι η πρίζα που φορτίζει την μπαταρία του.

Οι χειριστικοί άνθρωποι παίρνουν βιοχημική ανταμοιβή, από τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις. Η ντοπαμίνη τους “χτυπάει” κόκκινο, όταν μας βλέπουν ταραγμένους.

Τι κάνουμε; Κόβουμε το ρεύμα.

Παίρνουμε μια βαθιά ανάσα και ανταποκρινόμαστε με κενό πληροφορίας και κενό συναισθήματος.

Για παράδειγμα, σου λέει “είσαι πάντα τόσο εγωιστής. Δεν σκέφτεσαι ποτέ εμένα”. Παλιά, θα προσπαθούσες να πείσεις πως δεν είσαι. Τώρα, λες με ουδέτερη φωνή “ΟΚ, αφού έτσι το βλέπεις” και αλλάζεις θέμα.

Αν σου πει “πάλι άργησες. Δεν σέβεσαι τίποτα”, παλιά θα ζητούσες συγγνώμη και θα εξηγούσες, γιατί άργησες -άρα του αναγνωρίζεις το δικαίωμα να σε κρίνει. Αντ’ αυτού, τον κοιτάς ήρεμα και του λες “ναι, άργησα 20 λεπτά. Πάμε να φάμε τώρα”.

Αν αρχίσει να το κλιμακώνει, με φράσεις “τι έχεις πάθει; Πώς φέρεσαι έτσι;”, συνεχίζεις να αντιδράς ουδέτερα και να λες “τίποτα δεν έχω πάθει” και συνεχίζεις να κάνεις ό,τι έκανες. Δεν αμύνεσαι και δεν προσπαθείς να υπερασπιστείς τον εαυτό σου».

“Ναι, και” αντί για “ναι, αλλά”

Τι γίνεται όταν η επίθεση είναι ύπουλη; Μια δήθεν αθώα κριτική; Ένα εποικοδομητικό, που λέει ο λόγος, σχόλιο, που έχει στόχο να σε κάνει να νιώσεις ανεπαρκής;

«Εδώ έρχεται η κίνηση Νο2. Θα την ονομάσουμε “ναι, και;”. Σε αυτήν την τεχνική, δεν αμυνόμαστε και δεν αντεπιτιθέμεθα. Δεν δικαιολογούμαστε. Κάνουμε κάτι αδιανόητο: συμφωνούμε μαζί του/της. Συμφωνούμε απόλυτα με την κατηγορία τους.

Όχι μόνο αυτό: την ενισχύουμε, κι όλας.

Παίρνουμε τα λόγια τους από το στόμα τους και τα επιστρέφουμε, ως δικός του πρόβλημα. Η Δρ JP Tangney έχει δείξει ότι οι χειριστικοί άνθρωποι τρέφονται από την ντροπή του άλλου. Την περιμένουν. Τη λαχταρούν. Και περιμένουν να μπεις αμέσως σε αμυντική θέση, γιατί έτσι επιβεβαιώνουν τη δύναμη τους πάνω σου.

Όταν αντί για ντροπή, δείχνεις απόλυτη και σχεδόν χαρούμενη αποδοχή του “κατηγορώ” τους, τότε το σύστημα τους βραχυκυκλώνει.

Κάντο εικόνα.

Ο χειριστικός σου πετάει μια αναμμένη δάδα. Τα χειριστικά “κατηγορώ” του είναι η δάδα και η παλιά σου αντίδραση θα ήταν να προσπαθήσεις να τη σβήσεις, με γυμνά χέρια. Πάντα κατέληγες με ψυχικά εγκαύματα.

Τώρα, βλέπεις τη δάδα να σου έρχεται και την επιστρέφεις, λέγοντας “δική σου είναι η φωτιά, όχι δική μου”.

Για παράδειγμα, σου λέει “είσαι τόσο ανοργάνωτη. Το σπίτι είναι χάος. Δεν μπορώ να βασιστώ πάνω σου για τίποτα”. Απαντάς “ναι και κάνε το δικό σου πλάνο, για να λυθεί το θέμα της οργάνωσης του σπιτιού”. Θα σου πει “είναι δική σου δουλειά. Εσύ τα χαλάς όλα”. Απαντάς “και πώς θα βοηθήσεις εσύ σε αυτό;”.

Ή σου λέει “είσαι υπερβολικά ευαίσθητη. Πληγώνεσαι με το παραμικρό. Δεν μπορεί να σου πει κανείς κουβέντα”. Απαντάς “ναι και δεν πρόκειται να αλλάξει αυτό. Άρα, πώς θα προσαρμόσεις το πώς μιλάς μαζί μου στο μέλλον, ώστε να μπορούμε να τα πηγαίνουμε καλά;”.

Σου λέει “δεν νοιάζεσαι καθόλου για εμένα. Αν με αγαπούσες πραγματικά, θα έκανες αυτό που σου ζητάω”. Απαντάς “ναι και επειδή σε αγαπώ, δεν κάνω αυτό που μου ζητάς. Για σκέψου το λίγο”.

Ή σου λέει η προϊσταμένη “βλέπω πως φεύγεις πάλι, ακριβώς στις 17.00. Γίναμε όλοι δημόσιοι υπάλληλοι εδώ μέσα”. Απαντάς “ναι και φεύγω στις 17.00, γιατί έχω ολοκληρώσει με προσοχή όσα έπρεπε. Γεια χαρά. Θα τα πούμε αύριο το πρωί”.

Τους κλέβεις την αφήγηση του δικαστή και του κατήγορου, την στιγμή που λες πως ναι είσαι ό,τι λένε. Η κατηγορία τους εξατμίζεται και το πρόβλημα δεν είσαι πια εσύ, αλλά η δική τους αντίδραση σε ό,τι δεν τους αρέσει πάνω σου.

Τους επιστρέφεις το βάρος της ευθύνης, την οποία μισούν οι χειριστικοί άνθρωποι».

Ρίχνουμε αυλαία

Το τρίτο και τελευταίο βήμα του χειρισμού των χειριστικών ανθρώπων, είναι «να ρίξεις αυλαία στην παράσταση τους. Εξαφανίζεσαι από τη συζήτηση.

Υπάρχει μια στιγμή που ο χειριστικός έχει δημιουργήσει το ιδανικό σκηνικό, για το δράμα. Περιμένει από εσένα να παίξεις το ρόλο που έχει επιδιώξει και περιμένει να παίξεις. Περιμένει να μπεις στην σκηνή που έχει φτιάξει στο μυαλό του και γνωρίζει όλες τις κινήσεις από πριν, αλλά εσύ, με το που αντιλαμβάνεσαι ότι αρχίζει το μονόπρακτο, ρίχνεις την αυλαία.

Ονομάζεται pattern interrupt και βασίζεται στη δουλειά του Δρ Milton Erickson. 

Το μυαλό του χειριστικού λειτουργεί με τη βασική πεποίθηση πως εκείνος έχει τον έλεγχο και όταν προκαλεί, ο άλλος αντιδρά. Όταν αντί για να αντιδράσουμε, αποχωρούμε, τότε ο χειριστικός μπλοκάρει και εκεί είναι το κλειδί.

Δεν του εξηγείς γιατί φεύγεις, καθώς η εξήγηση είναι πρόσκληση για διαπραγμάτευση κι εσύ δεν διαπραγματεύεσαι με συναισθηματικούς τρομοκράτες.

Για παράδειγμα, σου λέει “πρέπει να μιλήσουμε τώρα. Δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση μεταξύ μας”. Θέλει έτσι, να σε σύρει σε μια εξαντλητική, κυκλική συζήτηση, μέχρι το πρωί, από την οποία βεβαίως θα βγει εκείνος νικητής.

Κανονικά θα έλεγες “πάλι τα ίδια; Αφού τα έχουμε συζητήσει χίλιες φορές”. Αντ’ αυτού, τον κοιτάς ήρεμα και σταθερά και λες “δεν πρόκειται να κάνω αυτήν τη συζήτηση τώρα. Όταν θα ηρεμήσεις, βλέπουμε”.

Ή ο προϊστάμενος σου, σου λέει ειρωνικά μπροστά σε όλους “ας μας εξηγήσεις, Κώστα γιατί τα νούμερα είναι τόσο χάλια;”. Εσύ, απαντάς ψύχραιμα “αμέ, να σας εξηγήσω σε μια ιδιαίτερη συνάντηση, γιατί τα νούμερα είναι μια χαρά, δεδομένων των συνθηκών της αγοράς. Εκτός και αν θέλετε να καθυστερήσουμε την ατζέντα του μίτινγκ, για να το αναλύσω τώρα”.

Ή σου λέει “μας έχεις καταστρέψει. Αν δεν αλλάξεις, δεν θα τα πάμε καλά”.

Απαντάς με όλες τις τεχνικές μαζί “έχεις δίκιο. Δεν θα τα πάμε καλά. Συμφωνώ απόλυτα. Οπότε, ας ρίξουμε αυλαία σε αυτό το στιλ συζήτησης και θα τα συζητήσουμε όποτε θελήσεις, χωρίς κατηγορίες ή υψηλές κορώνες”.

Η κυρία Μαριακάκη καταλήγει στο ότι οι κινήσεις που αποκαλύπτει δεν θα κάνουν καλύτερο άνθρωπο τον χειριστικό. «Θα πάψεις όμως, εσύ να είσαι ο εύκολος στόχος».

Και αυτό είναι υπεραρκετό.