Ρωσόπουλος – Αγγελάκης: Η πνοή πίσω από τις νέες συνθέσεις της ΕΛΣ

Μετά από έναν χρόνο καλλιτεχνικής ζύμωσης, έμπνευσης και πειραματισμού, ο Κύκλος Εργαστηρίων Σύνθεσης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ολοκληρώνεται με τρία ξεχωριστά συναυλιακά προγράμματα στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, στις 10, 11 και 12 Οκτωβρίου 2025, με ελεύθερη είσοδο.

Στον καταληκτικό αυτόν κύκλο συναυλιών θα παρουσιαστούν συνολικά 24 έργα νέων και καταξιωμένων δημιουργών, 15 από τα οποία προέκυψαν από αναθέσεις στα ενεργά μέλη του Κύκλου Εργαστηρίων Σύνθεσης.

Ο Κύκλος διεξήχθη υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του Τάσου Ρωσόπουλου, με συνεργάτη τον Γιάννη Αγγελάκη. Τα έργα θα ερμηνεύσει το μουσικό σύνολο Ergon Ensemble υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Βασιλείου.

Ο Κύκλος Εργαστηρίων Σύνθεσης αποτελεί μια νέα εκπαιδευτική και δημιουργική πρωτοβουλία της ΕΛΣ με στόχο την υποστήριξη της νεότερης γενιάς συνθετών και την ενίσχυση της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Για έναν ολόκληρο χρόνο, από τον Σεπτέμβριο του 2024 έως τον Σεπτέμβριο του 2025, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν μηνιαίες διήμερες συναντήσεις με εισηγήσεις συνθετών, παρουσιάσεις μουσικών και μαθήματα σύνθεσης. Το πρόγραμμα καθοδηγήθηκε από τρεις μέντορες, τους Γιάννη Αγγελάκη, Νικόλα Τζώρτζη και Δήμητρα Τρυπάνη, και εμπλουτίστηκε από τη συμβολή των Χαράλαμπου Γωγιού, Γιώργου Κουμεντάκη, Περικλή Λιακάκη, Μηνά Μπορμπουδάκη και Ιωσήφ Παπαδάτου.

Ο Τάσος Ρωσόπουλος περιγράφει στο NEWS 24/7 τη συνολική εμπειρία και την πορεία αυτού του χρόνου στον Κύκλο Εργαστηρίων Σύνθεσης της ΕΛΣ λέγοντας πως “η σύνθεση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία στην οποία ο χρόνος συνεισφέρει συνήθως θετικά. Πόσο μάλλον όταν ο συνθέτης βρίσκεται σε περίοδο αναζήτησης και συγκρότησης σκέψεως, τεχνικών και ιδεών.

Αυτό είχαμε στο μυαλό μας όταν σχεδιάσαμε έναν μεγάλης διάρκειας κύκλο συναντήσεων, διαφορετικό από την συνήθη πρακτική των ολιγοήμερων workshops. Στον χρόνο αυτό, αναπτύχθηκε μια σχέση εμπιστοσύνης και αλληλεπίδρασης των ενεργών μελών με τους συνθέτες μέντορες, πρωτίστως, αλλά και με όλους τους υπόλοιπους καλεσμένους συνθέτες εισηγητές.

Θέλω να πιστεύω πως δημιουργήθηκε η σχέση μαθητείας του καλού τεχνίτη προς τον νεότερο, μια γνώση πέρα από την συλλογή πληροφοριών, ουσιαστική και δημιουργική, μεταφέροντας την οργανωμένη εμπειρία των παλαιότερων και συνδυάζοντάς την με τις αναζητήσεις των νεότερων.

Η αλληλεπίδραση συμπληρώθηκε με την εξαιρετική ομάδα μουσικών του Ergon Ensemble οι οποίοι μετέτρεψαν δημιουργικά σε ήχο τις ιδέες της φαντασίας και του χαρτιού. Έτσι, μετά από έναν χρόνο, πολλές ώρες μαθημάτων, συζητήσεων, εισηγήσεων και προβών προέκυψαν δύο νέα έργα για το κάθε ενεργό μέλος ως αποτέλεσμα αυτής της ιδιαίτερης αλληλεπίδρασης”.

Και συνεχίζει εστιάζοντας στα βασικά στοιχεία που θέλησε να τονίσει μέσα από την καλλιτεχνική του επιμέλεια: “Το πρώτο και βασικό στοιχείο όπως ανέφερα ήδη, είναι η διαφορετική στάση στην μαθητεία, μέσα από μια γνώση και μια εμπειρία που δεν ξεκινούν από την χρηστική και μόνο αξιοποίηση δεδομένων αλλά από την ανάγκη δημιουργίας προβληματισμών και φυσικά την αναζήτηση λύσεων.

Δεύτερο στοιχείο της επιμέλειας, ήταν η πολύπλευρη συνύπαρξη τάσεων, τεχνικών, αισθητικής εν γένη, όπως αποτυπώθηκε με την διευρυμένη ομάδα των συνθετών που δίδαξαν αλλά και από την επιλογή των ενεργών μελών που συμμετείχαν στον Κύκλο. Πολλές φορές οι τάσεις ήταν έως και αντιθετικές και αυτό το στοιχείο έδωσε ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε όλους μας. Τέλος, στην συνολική προσπάθεια υπήρχε η πρόθεση τα νέα έργα να αναζητήσουν τους ακροατές τους, αυτό τελικά είναι που θα ήθελα να μείνει από όλη την διαδικασία μιας και επί της ουσίας, αυτή είναι πάντα η πορεία της δημιουργίας όπως και αν αποτυπώνεται σε εποχές, είδη και τεχνικές”.

Με ποιον τρόπο θεωρεί ότι ο Κύκλος συνέβαλε στην εξέλιξη και ενδυνάμωση της νέας γενιάς συνθετών;
Ο Τάσος Ρωσόπουλος απαντά πως: “ολοκληρώνοντας τον Κύκλο, διαπιστώσαμε με μεγάλη χαρά, πως ένα κρυφό μας όνειρο, είχε γίνει πραγματικότητα. Όλοι οι συμμετέχοντες από όποια πλευρά και αν βρίσκονταν, ακόμη και οι απλοί ακροατές, δημιούργησαν μια κοινότητα.

Μια κοινότητα που ξεπέρασε τις όποιες προσωπικές κατακτήσεις, τις αισθητικές αναζητήσεις, τις διαφωνίες, τα προβλήματα της καθημερινότητας προτάσσοντας ένα πάθος για την νέα μουσική, τον νέο ήχο, τον χωρίς περιορισμό πειραματισμό, με ενθουσιασμό για την συνεργατικότητα και την επικοινωνία.

Το ζητούμενο, όπως και για όλα σχεδόν τα θέματα που περιέχουν μια εξέλιξη, είναι πως και κατά πόσο μια καλή αρχή μπορεί να έχει και μια σταθερή συνέχεια. Αυτό είναι σίγουρα κάτι που μας λείπει σε διευρυμένο κοινωνικό επίπεδο και όχι μόνο, δυστυχώς, στην μουσική”.

Ο Γιάννης Αγγελάκης ως συνεργάτης στον Κύκλο Εργαστηρίων Σύνθεσης της ΕΛΣ, αναφέρει ποια στιγμή ή ποια πτυχή της διαδικασίας θεωρεί πιο καθοριστική “Για μένα η πιο καθοριστική στιγμή της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η συνάντηση ανάμεσα στον συνθέτη και τον μουσικό. Εκεί βρίσκεται η ουσία του προγράμματος, γιατί είναι η στιγμή που ο σπουδαστής αφήνει πίσω του το θεωρητικό πλάνο και δοκιμάζει στην πράξη τις μουσικές του ιδέες.

Μέσα από αυτή την εμπειρία συνειδητοποιεί ότι η μουσική δεν είναι μια αφηρημένη τέχνη, αλλά μια βαθιά υλική διαδικασία: το όργανο, ο ήχος, η αναπνοή του μουσικού είναι όλα υλικά που απαιτούν τεχνική γνώση και πρακτική λειτουργικότητα. Ο συνθέτης καλείται να σκεφτεί σαν τεχνίτης, να δημιουργήσει κάτι που δεν φαίνεται απλώς “σωστό” στο χαρτί, αλλά που μπορεί να λειτουργήσει ζωντανά. Και επειδή η σύνθεση είναι συχνά μια μοναχική και απομονωμένη δραστηριότητα, αυτή η επαφή μας υπενθυμίζει ότι το κέντρο της μουσικής βρίσκεται στη σχέση και στην επικοινωνία με τους εκτελεστές.

Ο Κύκλος έδωσε στους συμμετέχοντες κάτι πολύτιμο: τη δυνατότητα συνεχούς επαφής με μερικούς από τους καλύτερους μουσικούς της Αθήνας, εξειδικευμένους στη σύγχρονη μουσική, και άνοιξε έτσι τον δρόμο για μια ουσιαστική συνομιλία ανάμεσα στη φαντασία και την εκτέλεση”.

Και συνεχίζει μιλώντας για το πώς βλέπει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στον καλλιτεχνικό σχεδιασμό, στη διδασκαλία και τη σύγχρονη δημιουργία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος: “ Στον Κύκλο είχα έναν τριπλό ρόλο: συμμετείχα στον καλλιτεχνικό σχεδιασμό, ανέλαβα καθήκοντα μέντορα επιβλέποντας τα έργα των σπουδαστών και έγραψα κι εγώ ένα νέο έργο που θα παρουσιαστεί στη συναυλία, με τις ίδιες προδιαγραφές που ίσχυσαν για τους σπουδαστές.

Αυτή η τριπλή συμμετοχή εκφράζει την προσωπική μου φιλοσοφία: δεν θέλω μόνο να γράφω μουσική, αλλά να συμβάλλω στη δημιουργία των θεσμικών και καλλιτεχνικών συνθηκών μέσα στις οποίες μια κοινότητα συνθετών μπορεί να ανθίσει. Η διδασκαλία για μένα δεν είναι μια ιεραρχική διαδικασία μετάδοσης γνώσης, αλλά μια μορφή συντροφικότητας· βλέπω τους σπουδαστές ως συνοδοιπόρους, με τους οποίους μοιραζόμαστε ερωτήματα και μαθαίνουμε μαζί. Ο καλλιτεχνικός σχεδιασμός του προγράμματος έγινε έτσι μια σύνθεση ταυτοτήτων: του δημιουργού, του μέντορα και του οργανωτή που συμβάλλει στο χτίσιμο ενός πλαισίου γόνιμου για όλους και καλλιεργεί την έννοια της κοινότητας και του διαλόγου”.

Τι ελπίζουν να αποκομίσει το κοινό από τις τρεις συναυλίες που θα παρουσιαστούν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ και ποια είναι η ευχή του για το μέλλον του Κύκλου;

Ο Τάσος Ρωσόπουλος σημειώνει πως “όταν τα έργα ολοκληρώθηκαν και αρχίσαμε το σχέδιο του προγράμματος των συναυλιών, σκεφτήκαμε πως θα θέλαμε οι συναυλίες αυτές να μην μοιάζουν εκπαιδευτικές, να μην είναι μια υποχρέωση της ΕΛΣ προς τους συμμετέχοντες αλλά να είναι μια γιορτή. Μια γιορτή με 24 νέα έργα, νέους και καταξιωμένους συνθέτες, εξαιρετικούς μουσικούς σε μια από τις καλύτερες αίθουσες της πόλης.

Kαλεσμένοι της γιορτής όλοι όσοι ενδιαφέρονται ή έχουν περιέργεια για την μουσική του σήμερα. Είναι ένα αρκετά απαιτητικό εγχείρημα, οι τρεις συναυλίες έχουν διαφορετικές θεματικές ενότητες με διαφορετικές αισθητικές τάσεις που θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον ακόμη και όσων δεν είναι εξοικειωμένοι με αντίστοιχα ακούσματα. Το κοινό θα έχει μια σπάνια ευκαιρία και δυνατότητα να γνωρίσει το δυναμικό πρόσωπο της σημερινής δημιουργίας.

Εύχομαι ο Κύκλος να βρει τρόπο να επαναληφθεί γιατί μόνο με την συνέχεια τα πράγματα γίνονται καλύτερα και πιο ουσιαστικά. Υπάρχουν πολλά χρήσιμα συμπεράσματα από την διαδικασία που εύχομαι να τα αξιοποιήσουμε στο μέλλον”.

Ο Γιάννης Αγγελάκης καταλήγει πως: “οι τρεις συναυλίες του Κύκλου αποτελούν ένα πρωτοφανές γεγονός καθώς θα παρουσιαστούν τέσσερις ώρες νέας μουσικής από ένα και μόνο σύνολο, τους Ergon Ensemble. Όσοι έχουν εμπειρία από διεθνή φεστιβάλ και σεμινάρια θα αναγνωρίσουν ότι η εμβέλεια αυτού του προγράμματος είναι μοναδική, τόσο σε καλλιτεχνικό επίπεδο όσο και σε αριθμό δράσεων.

Ξεκίνησε ως εκπαιδευτικό εργαστήριο, αλλά εξελίχθηκε σε ένα αληθινό εργαστήριο παραγωγής σύγχρονης τέχνης: εκτός από τα έργα των σπουδαστών, παρουσιάζονται επίσης έργα των δασκάλων τους και άλλων έμπειρων δημιουργών, προσφέροντας μια πλήρη εικόνα του εύρους και της πολυφωνίας της σύγχρονης μουσικής. Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει διαφορετικές αισθητικές τάσεις που συνυπάρχουν σήμερα και να επαναπροσδιορίσει τη σύγχρονη μουσική ως ζωντανή έκφραση που μπορεί να αφορά όλους.

Η ευχή μου είναι ο Κύκλος να συνεχιστεί και να αξιοποιήσει στο έπακρο το γεγονός ότι πραγματοποιείται σε ένα λυρικό θέατρο με όλες τις τεχνικές προδιαγραφές, δίνοντας στους νέους συνθέτες τη δυνατότητα όχι μόνο να γράφουν μουσική για συναυλίες, αλλά να δημιουργούν έργα σκηνικής μουσικής. Θα ήθελα αυτή η κοινότητα να μεγαλώσει, να εμπλουτιστεί, να αποκτήσει μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Και κυρίως, να ενθαρρύνει ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με τη σύγχρονη μουσική να την προσεγγίσουν και να βρουν κάτι αληθινό μέσα σε αυτή”.

Το πρόγραμμα των συναυλιών

Στις τρεις συναυλίες του Κύκλου, τα νέα έργα συνομιλούν με συνθέσεις των μεντόρων και εισηγητών – καταξιωμένων δημιουργών που στήριξαν και καθοδήγησαν τη διαδικασία σύνθεσης με τη γνώση και το προσωπικό τους ύφος. Καθοριστική, σε όλη τη διάρκεια του Κύκλου, υπήρξε η συμβολή του Ergon Ensemble, επιτρέποντας τη δοκιμή και ανάπτυξη των έργων σε πραγματικό χρόνο μέσα από τη συνεχή συνεργασία με τους συνθέτες.

Οι επιμέρους συναυλίες του Κύκλου συναυλιών σύγχρονης μουσικής είναι οι ακόλουθες:

Εικόνες που ανασαίνουν

Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2025
Ώρα έναρξης: 20.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Έργα των Μαργαρίτας Ερμίδου, Παύλου Κατσιβέλη, Μάρως Κωνσταντινοπούλου, Ιάσονα Μαρούλη, Ισμήνης Μπεκ, Ιωσήφ Παπαδάτου, Ερρίκου Σιδηρόπουλου-Βελίδη, Δημήτρη Τερζάκη

Η πρώτη συναυλία του Κύκλου συναυλιών σύγχρονης μουσικής μάς προσκαλεί σε μια ηχητική περιπλάνηση, όπου κάθε έργο αποτυπώνει εικόνες – φυσικές, ψυχικές, φανταστικές. Τα έργα αντλούν έμπνευση από λογοτεχνικά και μυθολογικά τοπία, μετατρέποντας εικόνες της φύσης, της καθημερινότητας και του εσωτερικού κόσμου σε πρωτότυπες ηχητικές αφηγήσεις. Οι ήχοι συνδέονται με απροσδόκητους τρόπους, διαμορφώνοντας εικαστικά και ψυχογραφικά περιβάλλοντα, όπου μικρές μεταβολές και ρευστότητα δημιουργούν ένταση και ενδιαφέρον. Η συναυλία προσκαλεί το κοινό σε ονειρικούς, ποιητικούς και ατμοσφαιρικούς κόσμους, όπου οι ήχοι αποκτούν ζωή, μνήμη και σημασία πέρα από την παραδοσιακή μουσική μορφή, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία ακρόασης και στοχασμού.

Μνήμες που τραγουδούν

Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025
Ώρα έναρξης: 20.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Έργα των Γιάννη Αγγελάκη, Γιώργου Βάβουλα, Χαράλαμπου Γωγιού, Μαργαρίτας Ερμίδου, Γιώργου Κουμεντάκη, Δήμητρας Τρυπάνη, Ανδρέα Τσιάρτα

Η δεύτερη συναυλία μάς φέρνει αντιμέτωπους με έργα που συνομιλούν με μνήμες από το παρελθόν: φωνές, τραγούδια, κείμενα, παραδόσεις. Τα έργα χτίζουν γέφυρες ή δημιουργούν ρήγματα, αναδεικνύοντας το παρελθόν ως έναν ζωντανό οργανισμό που τραγουδά και αντηχεί στο παρόν, όχι ως απολίθωμα, αλλά ως υπόσχεση. Κάποια αποδομούν την παραδοσιακή ροή της ιστορίας σε θραύσματα και εναλλασσόμενους ρυθμούς, ενώ άλλα διαπλέκουν ποιητικά κείμενα, παραδοσιακά τραγούδια και σύγχρονες ηχητικές προσεγγίσεις, δημιουργώντας ένα πλούσιο ηχητικό πεδίο. Η συναυλία προσκαλεί το κοινό να στοχαστεί πάνω στην ανεμπόδιστη δύναμη της φαντασίας να επαναπροσδιορίζει το παρελθόν και να μετασχηματίζει τα βιώματα σε νέες αισθητικές εμπειρίες με απροσδόκητους τρόπους.

Μορφές που ηχούν

Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2025
Ώρα έναρξης: 19.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Έργα των Γιώργου Βάβουλα, Μάρως Κωνσταντινοπούλου, Περικλή Λιακάκη, Ιάσονα Μαρούλη, Ισμήνης Μπεκ, Μηνά Μπορμπουδάκη, Ερρίκου Σιδηρόπουλου-Βελίδη, Νικόλα Τζώρτζη

Η τρίτη συναυλία του Kύκλου στρέφει την προσοχή μας στα φορμαλιστικά και μορφοπλαστικά χαρακτηριστικά του ήχου. Κάθε συνθέτης πλάθει τα υλικά του –το ηχόχρωμα, τον ρυθμό, τις δομές ή τη γλώσσα– και τα μεταμορφώνει σε μηχανισμούς που παράγουν νέα υλικά. Οι συνθέσεις εστιάζουν στη λεπτομέρεια, τη μεταβολή των εσωτερικών δομών και τη σχέση ανάμεσα σε όργανα, φωνές και ήχο, δημιουργώντας μορφές που ζωντανεύουν, αναπνέουν και πάλλονται ως ενιαία σώματα.

Κάποιες εξερευνούν κανόνες και διαδικασίες που μεταφέρονται από όργανο σε όργανο, άλλες αντλούν έμπνευση από την επιστήμη ή από φυσικά φαινόμενα, μετατρέποντάς τα σε πρωτότυπες ηχητικές εμπειρίες. Η συναυλία είναι μια πρόσκληση να ακούσουμε τα υλικά των συνθετών όχι απλώς ως μέσο έκφρασης, αλλά ως έναν ζωντανό μηχανισμό δημιουργίας νέων υλικών και, επομένως, νέων, απροσδόκητων εμπειριών.

Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου

Ερμηνεύουν: Νίκη Λαδά υψίφωνος, Χρήστος Κεχρής τενόρος

Συμμετέχει το Ergon Ensemble: Νίκος Νικόπουλος φλάουτο, Κώστας Τζέκος κλαρινέτο, Μάνος Βεντούρας κόρνο, Σπύρος Αρκούδης τρομπέτα, Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου τρομπόνι, Κώστας Παναγιωτίδης, Βασίλης Σούκας, Δήμητρα Τριανταφύλλου βιολί, Κρυσταλία Γαϊτάνου βιόλα, Αλέξανδρος Μποτίνης, Δημήτρης Τραυλός βιολοντσέλο, Νίκος Τσουκαλάς κοντραμπάσο, Μπάμπης Ταλιαδούρος κρουστά, Στέφανος Νάσος, Χρήστος Σακελλαρίδης πιάνο

Συμμετέχει χορικό σύνολο (11/10): Νίκος Ζιάζιαρης, Χρήστος Θάνος, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Βάλια Καράγιωργα, Μάρω Κωνσταντινοπούλου, Φαίδων Μηλιάδης, Ηρώ Μπέζου, Γιώργος Νικόπουλος, Δήμητρα Τρυπάνη, Ντορίτα Χωραφά