Τράπεζες: “Φρενάρουν” τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης

Σαφής κόπωση σε σχέση με την αρχική δυναμική τους καταγράφουν πλέον τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς οι ρυθμοί με τους οποίους υπογράφονται νέες δανειακές συμβάσεις μειώνονται αισθητά, με αποτέλεσμα να καθυστερούν τόσο οι εκταμιεύσεις όσο και η υποβολή αιτημάτων για τις επόμενες δόσεις.

Όντας χαμηλότοκα, με μακροχρόνια αποπληρωμή και εστίαση σε πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις, τα δάνεια του ΤΑΑ προσέλκυσαν αρχικά ισχυρό ενδιαφέρον από τον επιχειρηματικό κόσμο. Ωστόσο, δύο χρόνια μετά την έναρξη της διάθεσής τους, η εικόνα δείχνει να αλλάζει. Η απορρόφηση των πόρων έχει επιβραδυνθεί σημαντικά, οι νέες δανειακές συμβάσεις υπογράφονται με πολύ αργούς ρυθμούς και η Ελλάδα βρίσκεται πλέον μια δόση πίσω σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα που έχει συμφωνηθεί με τις Βρυξέλλες.

Ο λόγος είναι ότι δεν έχει ακόμη καλυφθεί το ορόσημο των 9 δισ. ευρώ συμβασιοποιημένων δανείων καθώς στα τέλη Οκτωβρίου το ποσό ανερχόταν σε 7,74 δισ. ευρώ. Αντίθετα, στις επιχορηγήσεις του Ταμείου, που δεν επιστρέφονται, η διαδικασία προχωρά κανονικά και το έκτο αίτημα έχει ήδη εγκριθεί κατ’ αρχήν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι μέχρι τον Δεκέμβριο θα έχει καλυφθεί η διαφορά, ώστε να μπορέσει να υποβάλει ταυτόχρονα το έκτο αίτημα δανείων και το έβδομο αίτημα επιχορηγήσεων.

Ενδεικτική της κατάστασης είναι η τοποθέτηση του Διευθύνοντος Συμβούλου της Eurobank, Φωκίωνα Καραβία, την περασμένη Τρίτη (11/11) στο 8th Athens Investment Forum, όπου και εκτίμησε ότι η απορρόφηση των δανείων θα φτάσει περίπου το 75% των διαθέσιμων πόρων, ποσοστό που θεωρείται ικανοποιητικό με βάση τη γενικότερη εικόνα στην Ευρώπη, όπου ελάχιστες χώρες θα καταφέρουν να αξιοποιήσουν πλήρως τους πόρους του ΤΑΑ. «Με μια τελική προσπάθεια μπορούμε να πάμε και πιο ψηλά», σημείωσε, προσθέτοντας ότι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ οι πόροι του ΤΑΑ δεν θα απορροφηθούν στο σύνολό τους.

Ανεπαρκές ενδιαφέρον από τις επιχειρήσεις

Όπως αναφέρουν τραπεζικές πηγές, η επιβράδυνση οφείλεται κυρίως στο ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις που πληρούσαν τις προϋποθέσεις έχουν ήδη ενταχθεί στο πρόγραμμα. «Όσες μεγάλες εταιρείες ήταν να πάρουν δάνειο, πήραν. Οι υπόλοιπες είτε δεν έχουν ώριμα σχέδια είτε στρέφονται σε άλλες πηγές χρηματοδότησης», επισημαίνουν χαρακτηριστικά στελέχη τραπεζών.

Το ενδιαφέρον των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, αποδεικνύεται περιορισμένο. Οι αυστηρές προδιαγραφές του Ταμείου —όπως η απαίτηση για τραπεζική μόχλευση, επαρκή ίδια κεφάλαια και συμβατότητα με τους στόχους της πράσινης ή ψηφιακής μετάβασης— καθιστούν δύσκολη την ένταξή τους. «Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις. Χρειάζονται πιο ευέλικτα εργαλεία», σημειώνουν στελέχη του υπουργείου.

Ένας ακόμη παράγοντας που έχει συμβάλει στη μείωση του ενδιαφέροντος είναι η πτώση των επιτοκίων της αγοράς. Όταν ξεκίνησε η διάθεση των δανείων του ΤΑΑ, η διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιό τους και στα τραπεζικά επιτόκια ήταν μεγάλη, καθιστώντας τα εξαιρετικά ελκυστικά. Σήμερα, όμως, η απόκλιση έχει περιοριστεί, και σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία και τον έλεγχο που συνεπάγεται η συμμετοχή στο Ταμείο, αρκετοί επενδυτές επιλέγουν πιο άμεσες λύσεις χρηματοδότησης.

Αναζήτηση λύσεων

Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση, κυβέρνηση και τράπεζες αναζητούν τρόπους να διοχετεύσει τους αδιάθετους πόρους προς την πραγματική οικονομία. Ήδη έχει υποβληθεί αίτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μεταφορά 1,5 έως 2 δισ. ευρώ από τα δάνεια στην Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, προκειμένου να σχεδιαστούν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις —με πιο χαλαρά κριτήρια και απλούστερες διαδικασίες.

Παράλληλα, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας έχει προτείνει να ενισχυθεί το πρόγραμμα InvestEU με επιπλέον 250 εκατ. ευρώ, ποσό που θα προστεθεί στα ήδη διαθέσιμα 500 εκατ. του εθνικού σκέλους. Οι διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ αντίστοιχα αιτήματα έχουν υποβάλει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα χαμηλής απορρόφησης.

Ο κίνδυνος να χαθεί επενδυτική ώθηση

Συνολικά, τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης ανέρχονται σε 17,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 15,4 δισ. αφορούν επιχειρηματικά σχέδια, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται σε προγράμματα όπως το «Σπίτι μου ΙΙ», το InvestEU, το «Αναβαθμίζω το Σπίτι μου» και τα εργαλεία της Αναπτυξιακής Τράπεζας. Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, εκτιμάται ότι απομένουν περίπου 4 δισ. ευρώ για διάθεση σε επενδυτές μέσα στο επόμενο έτος — ποσό που θεωρείται δύσκολο να απορροφηθεί πλήρως.

Παρότι τα δάνεια δεν έχουν την ίδια σημασία με τις επιχορηγήσεις, καθώς προστίθενται στο δημόσιο χρέος, η χαμηλή τους απορρόφηση ερμηνεύεται και ως ένδειξη περιορισμένου επενδυτικού ενδιαφέροντος. Τραπεζικοί παράγοντες αναγνωρίζουν ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο δημοσιονομική αλλά και αναπτυξιακή: η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει μια ευκαιρία για στοχευμένες επενδύσεις σε πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αν οι διαθέσιμοι πόροι καταλήξουν τελικά σε τομείς με περιορισμένο παραγωγικό αποτύπωμα.