Politico: Πώς η Ακροδεξιά “κλέβει” τα Χριστούγεννα

Ως δικά τους διεκδικούν τα κόμματα της άκρας δεξιάς τα Χριστούγεννα, παρουσιάζοντας την εορταστική περίοδο ως σύμβολο της χριστιανικής πολιτισμικής ταυτότητας που βρίσκεται υπό απειλή, και τοποθετώντας τον εαυτό τους ως την τελευταία γραμμή άμυνας ενάντια σε μια υποτιθέμενα εχθρική, κοσμική αριστερά.

Το αφήγημα αυτό θυμίζει, όπως αναλύει το Politico, έντονα τις ρητορικές στις ΗΠΑ που πρωτοπροβλήθηκαν από το Fox News, όπου παρουσιαστές εδώ και χρόνια μιλούν για τον υποτιθέμενο «Πόλεμο κατά των Χριστουγέννων». Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ισχυρίζεται ότι «επανέφερε» τη φράση «Merry Christmas» στην Αμερική, πλαισιώνοντάς τη ως πράξη αντίστασης απέναντι στην πολιτική ορθότητα. Τώρα, ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα —που μέχρι πρότινος επικεντρώνονταν κυρίως στη μετανάστευση ή την τάξη και ασφάλεια— υιοθετούν παρόμοια γλώσσα, παρουσιάζοντας τα Χριστούγεννα ως το νέο πεδίο μάχης σε έναν ευρύτερο πολιτισμικό αγώνα.

Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει κάνει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων κεντρικό στοιχείο της πολιτικής της ταυτότητας. Επαναλαμβάνει ότι η γιορτή αποτελεί μέρος της εθνικής κληρονομιάς που κινδυνεύει, καταγγέλλοντας αυτό που αποκαλεί «ιδεολογικές» προσπάθειες αλλοίωσής της.

«Πώς γίνεται ο πολιτισμός μου να σε προσβάλλει;» έχει πει στο παρελθόν, υπερασπιζόμενη τις φάτνες σε δημόσιους χώρους. Υποστηρίζει ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν τις αξίες της Γέννησης —και όχι απλώς να συνδέουν τα Χριστούγεννα με φαγητό και δώρα— και απορρίπτει την ιδέα ότι οι παλιές παραδόσεις πρέπει να αλλάξουν. Φέτος, η Μελόνι είπε ότι απέχει από το αλκοόλ μέχρι τα Χριστούγεννα, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως άτομο πνευματικό και παραδοσιακό.

Το γαλλικό κόμμα National Rally και το ισπανικό Vox έχουν επίσης αντιταχθεί σε προσπάθειες αντικατάστασης θρησκευτικών συμβόλων με ουδέτερη εποχική γλώσσα και υποστηρίζουν τη διατήρηση φάτνης σε δημόσια κτήρια. Στη Γερμανία, το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει προειδοποιήσει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό χαρακτήρα» τους, ενισχύοντας την παραπληροφόρηση ότι μουσουλμανικές παραδόσεις εκτοπίζουν χριστιανικές.

Χριστουγεννιάτικο θέαμα

Ωστόσο, το κόμμα της Μελόνι, Αδέλφια της Ιταλίας, έχει μετατρέψει το μήνυμα αυτό σε θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα πολιτικό φεστιβάλ εμπνευσμένο από τα Χριστούγεννα — με Άγιο Βασίλη, παγοδρόμιο και ένα τεράστιο χριστουγεννιάτικο δέντρο φωτισμένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας.

Η εκδήλωση, που παλιότερα γινόταν διακριτικά στα τέλη του καλοκαιριού με το όνομα Atreyu —από χαρακτήρα της ταινίας «Η Ατέλειωτη Ιστορία»— έχει πλέον μεταφερθεί στο ιστορικό Castel Sant’Angelo, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και περίεργους περαστικούς. Το κόμμα ανακοίνωσε στο κανάλι του στο Whatsapp ότι το φεστιβάλ ήταν «μια επιτυχία χωρίς προηγούμενο. Ρεκόρ συμμετοχής, πραγματική ανταπόκριση και μια κοινότητα που μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο, δείχνοντας πόσο έχει δυναμώσει, όπως και η Ιταλία».

Ο Ντάνιελ, ένας 26χρονος τουρίστας από τη Μαγιόρκα, που δεν θέλησε να δώσει το επίθετό του για να μην συνδεθεί με ακροδεξιό πολιτικό γεγονός, είπε ότι μαζί με έναν φίλο του μπήκαν στο χώρο επειδή είδαν τα φώτα και άκουσαν τη μουσική. «Μετά καταλάβαμε ότι ήταν πολιτικό», είπε γελώντας.

Πολιτιστικός χριστιανισμός

Για τα στελέχη του κόμματος, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο. «Για εμάς οι παραδόσεις αντιπροσωπεύουν τις ρίζες μας, το ποιοι είμαστε και την ιστορία που μας διαμόρφωσε», είπε η βουλευτής Μάρτα Σκιφονέ. «Αυτές οι ρίζες πρέπει να γιορτάζονται και να υπερασπίζονται απολύτως».

Το μήνυμα αυτό αγγίζει και τους νεότερους. Ο φοιτητής, Αλεσάντρο Μερίτζι, ηγετικό στέλεχος της νεολαίας του κόμματος, είπε ότι η Ιταλία στηρίζεται σε συγκεκριμένες αξίες που οι νεοεισερχόμενοι πρέπει να σέβονται. «Σε μια χώρα όπως η Ιταλία δεν μπορείς να ζητάς από τα σχολεία να κατεβάσουν τον σταυρό», είπε. «Αντιπροσωπεύει τις αξίες μας».

Ωστόσο, η θρησκεία μοιάζει συχνά δευτερεύουσα. Πολλοί από τους πολιτικούς που πρωτοστατούν σε αυτές τις καμπάνιες δεν είναι ιδιαίτερα θρήσκοι, και μόνο μια μειοψηφία των ψηφοφόρων τους είναι ενεργοί χριστιανοί. Αυτό που μετρά είναι ο χριστιανισμός ως πολιτισμός — ένα σύμβολο ταυτότητας που χαράζει όρια μεταξύ «εμείς» και «οι άλλοι».

Στη δεκαετία του 1980 και 1990, η ριζοσπαστική δεξιά κρατούσε αποστάσεις από την εκκλησία, είπε ο καθηγητής Ντανιέλε Αλμπερτάτσι από το Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ. «Αυτό άλλαξε μεταξύ 2010–15, μετά τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, που παρουσιάστηκαν ως σύγκρουση πολιτισμών. Ο χριστιανισμός έγινε πολιτισμικός δείκτης, ένας τρόπος να παρουσιαστούν ως υπερασπιστές της παραδοσιακής οικογένειας και ταυτότητας».

Η διοργάνωση χριστουγεννιάτικου φεστιβάλ είναι «πολύ έξυπνη» κίνηση, πρόσθεσε. «Προσπαθούν να αποτινάξουν το στίγμα του ακροδεξιού παρελθόντος τους, εμφανιζόμενοι ως ένα ευρύ, σύγχρονο συντηρητικό κόμμα — και αυτό αποτελεί μέρος αυτής της αναδιαμόρφωσης».

Η στρατηγική αυτή ενισχύεται από τη δυσφορία της αριστεράς απέναντι στη θρησκεία στον δημόσιο χώρο. Προοδευτικά κόμματα και θεσμοί —συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ— προσπαθούν να δώσουν έμφαση στην ενσωμάτωση χρησιμοποιώντας ουδέτερους όρους όπως «γιορτινή περίοδος», κάτι που για την άκρα δεξιά ισοδυναμεί με πολιτισμική αυτοϋπονόμευση. Στην Ιταλία φέτος, η Λέγκα και τα Αδέλφια της Ιταλίας επιτέθηκαν σε σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στη Γένοβα, δεξιά κόμματα κατηγόρησαν τη δήμαρχο της Αριστεράς ότι «χαστούκισε την παράδοση», επειδή δεν τοποθέτησε φάτνη στο γραφείο της.

«Δεν ντρεπόμαστε να πούμε ‘Καλά Χριστούγεννα’», είπε ο γερουσιαστής Λούτσιο Μαλάν στο φεστιβάλ της Μελόνι. «Πάντα προάσπιζα τη θρησκευτική ελευθερία και ξέρω ότι δεν είναι όλοι χριστιανοί. Αλλά τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που οι άνθρωποι αγαπούν περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε την προέλευσή της».

Το ειρωνικό, όπως σημειώνουν οι επικριτές, είναι ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά σύγχρονες, διαμορφωμένες όσο από το εμπόριο όσο και από τη θρησκεία. Ωστόσο, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά, ακριβώς επειδή συνδέονται με συναισθήματα, οικογενειακές μνήμες και τοπικές ταυτότητες.

Για την κυβέρνηση Μελόνι, η «ιδιοκτησία» των Χριστουγέννων ταιριάζει με ένα ευρύτερο σχέδιο ελέγχου πολιτιστικών θεσμών — από τα δημόσια ΜΜΕ έως τα μουσεία και την όπερα — μετά από δεκαετίες, όπως θεωρούν, αριστερής κυριαρχίας. Η αφήγηση ότι η άκρα δεξιά είναι η «προστάτιδα των Χριστουγέννων» δημιουργεί πρόβλημα στα παραδοσιακά κόμματα, που δυσκολεύονται να προτείνουν μια πειστική υπεράσπιση της κοσμικότητας.

Και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας. Καθώς πέφτει το σούρουπο στο Castel Sant’Angelo, οικογένειες κάνουν πατινάζ ακούγοντας χριστουγεννιάτικα τραγούδια, παιδιά φωτογραφίζονται με τον Άγιο Βασίλη και τουρίστες περιπλανιούνται, τραβηγμένοι από τα φώτα και τη μουσική, περισσότερο παρά από την ιδεολογία. Η πολιτική είναι παρούσα — αλλά «τυλιγμένη» σε νοσταλγία, παράδοση και γιορτινή ατμόσφαιρα.