‘Πρέπει να ξεφύγω από αυτή την κόλαση’

Η ελληνική αστυνομία συστηματικά κρατά ασυνόδευτα παιδιά σε μικρά, συνωστισμένα και ανθυγιεινά κελιά επί εβδομάδες και μήνες, αναφέρει η Human Rights Watch σε νέα έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα. Σε ένα κείμενο 31 σελίδων, η οργάνωση καταγράφει την αυθαίρετη και παρατεταμένη κράτηση παιδιών σε παραβίαση της διεθνούς και ελληνικής νομοθεσίας, επισημαίνοντας ότι τα παιδιά κρατούνται υπό ανθυγιεινές συνθήκες, μερικές φορές μαζί με ενήλικες με τους οποίους δεν έχουν συγγενική σχέση, σε αστυνομικά τμήματα και σε κέντρα κράτησης με μικρή πρόσβαση σε βασική φροντίδα και υπηρεσίες. Η έκθεση βασίζεται σε συνεντεύξεις 42 παιδιών που κρατούνται ή έχουν κρατηθεί, καθώς και σε επισκέψεις σε δύο αστυνομικά τμήματα και δύο κέντρα κράτησης στην ηπειρωτική Ελλάδα.

“Είναι δύσκολο όταν σκέφτομαι πόσες μέρες είμαι μέσα. Δεν έχω τίποτα να κάνω. Το μόνο πράγμα που κάνουμε είναι να σκεφτόμαστε, να μιλάμε μεταξύ μας και να κοιμόμαστε. Δεν υπάρχει τηλεόραση, ούτε βιβλία, και ο τοίχος είναι μαύρος από τη βρώμα… Το νερό είναι πολύ κρύο και δεν μπορούμε να κάνουμε ντους.» περιγράφει για την κράτησή του σε αστυνομικό κελί ο Wasim Τ., 16χρονος Κούρδος που εγκατέλειψε τη Μοσούλη μετά την εκτέλεση του πατέρα του από το ISIS.

Οι ελληνικές αρχές κατέγραψαν περισσότερα από 3.300 ασυνόδευτα παιδιά αιτούντα άσυλο και άλλα παιδιά μετανάστες, που έφτασαν στην Ελλάδα, στους επτά πρώτους μήνες του 2016. Παρόλο που τα ασυνόδευτα παιδιά πρέπει να παραπέμπονται σε ασφαλή καταλύματα, οι συντάκτες της έκθεσης διαπιστώνουν χρόνια έλλειψη χώρων στην Ελλάδα όπου τα παιδιά αυτά κρατούνται υπό συνθήκες της λεγόμενης προστατευτικής φύλαξης ενώ περιμένουν την τοποθέτησή τους στο ήδη πολύ επιβαρυμένο σύστημα των δομών φιλοξενίας.

Αισθάνομαι ολομόναχος εδώ

Η ελληνική νομοθεσία ορίζει ότι τα ασυνόδευτα παιδιά μπορούν να κρατούνται, εν αναμονή της μεταφοράς τους σε δομές φιλοξενίας, για 25 ημέρες και για έως 45 ημέρες σε πολύ περιορισμένες περιστάσεις. Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι τα παιδιά συχνά κρατούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτά τα ήδη μεγάλα χρονικά περιθώρια, με μέσο όρο διαμονής τις 40 ημέρες.

Ο Javed S., ένα 16χρονο αγόρι από το Αφγανιστάν υπό αστυνομική κράτηση επί 52 ημέρες, είπε, «Η κατάσταση είναι πολύ άσχημη… αισθάνομαι ολομόναχος εδώ, μακριά από την οικογένειά μου, από τους φίλους μου… πρέπει να ξεφύγω από αυτήν την κόλαση.» Η ελληνική αστυνομία είχε υπό κράτηση 161 ασυνόδευτα παιδιά στους πρώτους έξι μήνες του 2016.

Το ζήτημα της παρατεταμένης κράτησης ανηλίκων προσφύγων είχε επισημάνει μιλώντας στο NEWS247 και ο γενικός διευθυντής UNICEF Ελλάδος, Ηλίας Λυμπέρης: “Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού δεν επιτρέπει την κράτηση παιδιών παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, Ελλείψει δομών, όμως τα ασυνόδευτα παιδιά πολλές φορές η πολιτεία τα κρατά σε κλειστά κέντρα κράτησης ή ακόμα και σε αστυνομικά τμήματα μέχρι να βρει την κατάλληλη δομή για να τα μεταφέρει. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, συμβαίνει και στην Ιταλία και τη Γαλλία και είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα. Είναι προτεραιότητα να τερματιστεί το καθεστώς κράτησης των παιδιών, γι αυτό πρέπει να εισαχθούν μια σειρά από πρακτικές εναλλακτικές λύσεις, όπως η φιλοξενία σε ανοιχτές κατάλληλες δομές ή ακόμα και σε ανάδοχες οικογένειες, Ελλήνων ή άλλων μεταναστών, πράγμα που απαιτεί ισχυρή νομοθεσία και καλή εφαρμογή της”.

H Rebecca Riddell, υπότροφος για την Ευρώπη στη Human Rights Watch, δήλωσε: «Η Ελλάδα λέει ότι πρέπει να προβαίνει στην κράτηση αυτών των παιδιών για δική τους προστασία, αλλά το να μένουν κλειδωμένα σε συνωστισμένα και βρώμικα κελιά είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζονται αυτά τα παιδιά. Μιλάμε για παιδιά που είναι ολομόναχα και τα οποία εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους, συχνά για να ξεφύγουν από τη βία. Η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιτελούν καλύτερα το έργο της παροχής της φροντίδας που χρειάζονται και αξίζουν αυτά τα ευάλωτα παιδιά.»

Μα το Θεό, κοιμάμαι μαζί με αρουραίους

Η έκθεση της HRW τονίζει πως τα παιδιά αντιμετωπίζουν εξαιρετικά άσχημες συνθήκες. Σε ορισμένες περιστάσεις, αναγκάστηκαν να ζουν και να κοιμούνται σε υπερπλήρη, βρώμικα κελιά, γεμάτα έντομα και τρωκτικά, μερικές φορές χωρίς στρώματα και στερούνταν την πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής, την αναγκαία ατομική καθαριότητα, και την ιδιωτικότητα. Κάποια είχαν κρατηθεί με ενήλικες παρά το γεγονός ότι αυτό αυξάνει τον κίνδυνο κακοποίησης  και σεξουαλικής βίας και παραβιάζει τους διεθνείς και εθνικούς νόμους που απαιτούν το διαχωρισμό των ενηλίκων από τα παιδιά κατά την κράτηση.

«Μα το Θεό, κοιμάμαι μαζί με αρουραίους» είπε ένα 15χρονο αγόρι από την Αλγερία, υπό κράτηση στο κέντρο κράτησης Αμυγδαλέζας. Άλλο αγόρι, ο 17χρονος Nawaz S. είπε ότι βρισκόταν υπό κράτηση με ενήλικες που δεν ήταν συγγενείς του: «Δεν αισθανόμουν ασφαλής, γιατί τα άλλα άτομα [στο ίδιο κελί με μένα] έκαναν χρήση ναρκωτικών…Όταν καυγάδιζαν, φυσικά φοβόμουν και δεν μπορούσα να κοιμηθώ.»

Τα παιδιά σε αστυνομική φύλαξη συχνά έχουν ελάχιστη ή μηδαμινή πρόσβαση σε συμβουλευτική, ενημέρωση και νομική συνδρομή. Μόνο μία από τις τέσσερις δομές που επισκέφτηκε η Human Rights Watch παρείχε πρόσβαση σε ψυχολογική φροντίδα. Σε κανένα από τα παιδιά υπό αστυνομική κράτηση που παραχώρησαν συνέντευξη δεν δόθηκε πρόσβαση σε διερμηνέα για να μιλήσουν με την αστυνομία και μόνο μία από τις τέσσερις δομές παρείχε πρόσβαση σε βιβλία και παιχνίδια.

Ο αστυνομικός μου έδωσε ένα χαστούκι τόσο δυνατό που δεν μπορούσα να δω μπροστά μου.

Τα παιδιά αντιμετωπίζουν επίσης κακομεταχείριση από την αστυνομία. Ενώ τα περισσότερα παιδιά που παραχώρησαν συνέντευξη δεν ανέφεραν κακοποίηση, τέσσερα παιδιά είπαν ότι οι αστυνομικοί τα είχαν χαστουκίσει ή ταπεινώσει.

«Μόλις είχα ξυπνήσει. Δεν είχα χρόνο να πλύνω το πρόσωπό μου, γι’ αυτό περπατούσα νυσταγμένος και ο αστυνομικός ήρθε και μου έδωσε ένα χαστούκι τόσο δυνατό που δεν μπορούσα να δω μπροστά μου», είπε ο Roda A., ένα 17χρονο αγόρι από τη Συρία, σε συνέντευξή του στο κέντρο κράτησης στο Παρανέστη.

«Απλά αστειευόμασταν μέσα στο κελί. Ο αστυνόμος με έβγαλε έξω τραβώντας με, με έβαλε να κάτσω σε μία καρέκλα και μου πέρασε χειροπέδες με τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη… Αυτός έχει όλη την εξουσία. Μπορούσε να μου κάνει τα πάντα. Όλοι μας είμαστε ολομόναχοι εδώ. Δεν έχουμε κανέναν.» – «Adi S.», 17χρονο αγόρι από το Πακιστάν, σε συνέντευξη στο κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας, είπε ότι ένας αστυνομικός τον φόβισε και τον ταπείνωσε μπροστά στους άλλους κρατούμενος.

Αυτός έχει όλη την εξουσία. Μπορούσε να μου κάνει τα πάντα

Χρόνιο πρόβλημα που επιδεινώθηκε με την κρίση

Η HRW χαρακτηρίζει την αδυναμία της Ελλάδας να παράσχει καταλύματα για τα ασυνόδευτα παιδιά μετανάστες συνιστά χρόνιο πρόβλημα. Οι ελληνικές αρχές έχουν αναγνωρίσει τη δύσκολη κατάσταση, αλλά έχουν κάνει ελάχιστα για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την έλλειψη καταλυμάτων.

Το πρόβλημα οξύνθηκε μετά από το σημαντικό αριθμό αφίξεων δια θαλάσσης στα ελληνικά νησιά – περισσότεροι από 160.000 άνθρωποι έφθασαν στους πρώτους επτά μήνες του 2016 – και το κλείσιμο των συνόρων προς το βορά, που ουσιαστικά παγίδευσαν τους αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η Ελλάδα έχει μόνο 800 θέσεις σε δομές φιλοξενίας για ασυνόδευτα παιδιά. Στις 11 Αυγούστου 2016, όλες οι εγκαταστάσεις ήταν πλήρεις και εκκρεμούσαν 1.472 αιτήσεις για τοποθέτηση.

Η Ελλάδα έχει μόνο 800 θέσεις σε δομές φιλοξενίας για ασυνόδευτα παιδιά. Στις 11 Αυγούστου 2016, όλες οι εγκαταστάσεις ήταν πλήρεις και εκκρεμούσαν 1.472 αιτήσεις για τοποθέτηση.

Πολλά παιδιά εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας, του Αφγανιστάν και του Ιράκ, για να γλυτώσουν από την βία και τις ένοπλες συρράξεις και είτε ταξίδεψαν μόνα τους προς την Ευρώπη είτε χωρίστηκαν από τις οικογένειες τους κατά το ταξίδι τους.

Το σχέδιο επείγουσας μετεγκατάστασης της ΕΕ, που υιοθετήθηκε το Σεπτέμβριο του 2015 με την πρόθεση μετεγκατάστασης 66.400 αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της ΕΕ, ελάχιστα εκτόνωσε την κατάσταση. Στις 2 Σεπτεμβρίου, μόνο 49 ασυνόδευτα παιδιά είχαν μετεγκατασταθεί. Τον Αύγουστο, σε επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi, τόνισε την αναγκαιότητα για τα κράτη μέλη της ΕΕ να επισπεύσουν τη μεταφορά των αιτούντων άσυλο εκτός Ελλάδας, μέσω της οικογενειακής επανένωσης και της μετεγκατάστασης. Τα κράτη μέλη της ΕΕ απέρριψαν την έκκληση της Ελλάδας τον Ιούνιο να καταστούν όλα τα ασυνόδευτα παιδιά επιλέξιμα για μετεγκατάσταση, ανεξαρτήτως εθνικότητας.

Με βάση το διεθνές δίκαιο, τις δεσμευτικές ευρωπαϊκές οδηγίες και το εθνικό δίκαιο, η κράτηση ασυνόδευτων παιδιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο ως μέτρο έσχατης ανάγκης, σε εξαιρετικές περιστάσεις, και για το συντομότερο κατάλληλο χρονικό διάστημα. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού έχει πει ότι τα παιδιά δεν πρέπει να κρατούνται αποκλειστικά και μόνο λόγω του καθεστώτος τους ως μεταναστών ή επειδή είναι ασυνόδευτα.

Η HRW καλεί την ελληνική κυβέρνηση να διασφαλίσει ότι υπάρχουν επαρκείς και κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις αντί της κράτησης και να βάλει τέλος στην αδικαιολόγητη κράτηση των ασυνόδευτων παιδιών. παράλληλα επισημαίνει πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διαθέσει τα προβλεπόμενα ποσά επείγουσας βοήθειας για τοποθετήσεις ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα, ενώ η Ελλάδα και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους να μεταφέρουν τα ασυνόδευτα παιδιά αιτούντες άσυλο εκτός Ελλάδας, τόσο υπό το σχέδιο μετεγκατάστασης της ΕΕ όσο και μέσω της επανένωσης με μέλη των οικογενειών τους που ζουν σε άλλες χώρες της ΕΕ.

«Οι ελληνικές αρχές αντιμετωπίζουν πραγματικές προκλήσεις λόγω του σημαντικού αριθμού αφίξεων, αλλά αυτό δεν απαλλάσσει την Ελλάδα από την υποχρέωσή της να προστατεύσει τα παιδιά που εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους λόγω της βίας, βίωσαν τραυματικά ταξίδια και είναι μόνα τους» δήλωσε η Rebecca Riddell. «Εάν τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα το θέμα της προστασίας αυτών των ευάλωτων παιδιών, πρέπει να κινήσουν με γοργούς ρυθμούς τη διαδικασία εξόδου τους από την Ελλάδα και προώθησής τους σε κράτη μέλη.»