GREXIT OR GΕXIT;

Στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο «Το Τέλος του Ευρώ» (“Mεταίχμιο, 2012) ο Γιόχαν φαν Οφερτφελντ, αφού ανέλυε όλες τις …παρασπονδίες, που συνόδευσαν το κοινό νόμισμα, από την ημέρα της γέννησης του, ως ιδέας και μόνο, κατέληγε σε ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα: “Αν η διαχείριση του ευρώ δεν ευθυγραμμιστεί περισσότερο με την κουλτούρα σταθερότητας της Γερμανίας, οι Γερμανοί θα επιφέρουν το τέλος του ευρώ όπως το γνωρίζουμε σήμερα”.

Είναι μια διαπίστωση, που καλό θα είναι να την έχουν στο μυαλό τους όσοι εύκολα ξεστομίζουν κραυγές περί GREXIT τις τελευταίες ημέρες. Είναι περιττό να θυμίσω ότι η Γερμανία ήταν από την αρχή επιφυλακτική για την ΟΝΕ και τη δέχτηκε μόνο σαν αντάλλαγμα της συμφωνίας επανένωσής της τον Οκτώβριο του 1990. Τον Ιανουάριο του 1991 ο τότε επικεφαλής της Μπούντεσμπανκ, Οτο Πελ, ο οποίος αργότερα παραιτήθηκε, διαφωνώντας με την πολιτική του Χέλμουτ Κολ, μιλώντας στο ευρωκοινοβούλιο είχε αποκαλέσει τη νομισματική ένωση ως «καταστροφή». (Ναι στη Γερμανία οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν χορεύουν απαραίτητα με το νταούλι ή το ζουρνά κανενός πολιτικού και προτιμούν να λένε τα πράγματα με το όνομά τους.).

Ο Ζακ Ντελόρ είχε πει κάποτε ότι «μπορεί να μην πιστεύουν όλοι οι Γερμανοί στο Θεό αλλά όλοι πιστεύουν στο μάρκο». Οσο όμως και αν η Βόννη αρχικά και το Βερολίνο στην συνέχεια επέμειναν ότι το ευρώ θα πρέπει να είναι ένα «μεταλλαγμένο» μάρκο, ποτέ δεν κατάφεραν να κάνουν τους πολίτες της χώρας να το αγαπήσουν.

Όπως δεν το αγάπησαν και πολλοί οικονομολόγοι, που από την αρχή έλεγαν ότι η έλλειψη κοινής οικονομικής πολιτικής θα οδηγήσει στην καταστροφή. Οι πολιτικοί τους αγνόησαν, μεθυσμένοι από την ευφορία νεοφιλελεύθερων ιδεών για το “τέλος της ιστορίας”. Ομως σήμερα αυτός, ο τότε προδιαγεγραμμένος αλλά φαινομενικά “μακρινός θάνατος” μοιάζει για πάρα πολλούς οικονομολόγους να απέχει πια μερικές ανάσες. Και πολλοί πολιτικοί έχουν ανοίξει τα αυτιά τους για να ακούσουν τις νέες προειδοποιήσεις. Οπως «μαρτύρησαν» πρόσφατα και οι Ολλανδοί τα σενάρια για αποχώρηση των ισχυρών ή για εκδίωξη των ασθενών οικονομιών από την Ευρωζώνη, πάντα βρίσκονταν αν όχι πάνω στο τραπέζι, τουλάχιστον στο επάνω συρτάρι πολλών γραφείων πρωθυπουργών και υπουργών οικονομικών στο Βορρά. Και το συρτάρι σήμερα είναι κάτι παραπάνω από μισάνοιχτο

Το 2010 ο σχολιαστής των Financial Times ο Γκίντεον Ράχμαν προέβλεπε ότι “το κοινό νόμισμα θα πάρει τέλος και ο εκτελεστής θα είναι η Γερμανία. Οι Γερμανοί δεν θα κάνουν αυτό το βήμα εύκολα ή γρήγορα… αλλά αν πειστούν ότι είναι αδύνατο να συνεννοηθούν με τους εταίρους τους… μπορεί να αποφασίσουν να το εγκαταλείψουν”.

Και αν οι Γερμανοί ήταν επιφυλακτικοί για το κοινό νόμισμα στα πρώτα του βήματα, σήμερα, μετά από πέντε χρόνια κρίσης είναι στην πλειοψηφία τους αρνητικοί απέναντί του. Μια ματιά σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο σε οποιαδήποτε γερμανική πόλη θα σας πείσει. Οι τίτλοι βιβλίων, που προβλέπουν την διάλυση της ευρωζώνης και εξηγούν γιατί αυτό θα είναι καλό για την Γερμανία, είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους που μιλούν για ευρωπαϊκά οράματα. «Η Εναλλακτική για τη Γερμανία», το κόμμα του μάρκου όπως το αποκαλούν «λαϊκότερα» έχει ουσιαστικά καθορίσει την πολιτική ατζέντα και έχει φέρει σε κάθε «stammtisch», το τραπέζι που συναντιούνται κάθε βδομάδα οι παρέες για μπύρες, τα στοιχήματα για το «πότε θα ξεφορτωθούμε το ευρώ». Και μαζί έχει προκαλέσει πολλές τριβές μέσα στη γερμανική Χριστιανοδημοκρατία.

Η ιδέα διάσπασης της ευρωζώνης δεν παραμένει έγκλειστη σε συζητήσεις στα καφενεία. Την περασμένη εβδομάδα η «ντι Βελτ» επανέφερε βεβαίως κυνικά το θέμα του GREXIT. Όμως κορυφαίοι οικονομολόγοι επιμένουν ότι το πρόβλημα της Ελλάδας είναι πολύ μικρό, σε σχέση με αυτά που μπορεί να προκύψουν μέσα στο 2015, με το χρέος της Ιταλίας και της Γαλλίας. Κάποιοι προκρίνουν σενάρια για ευρώ του Βορρά και ευρώ του Νότου, κάτι όμως που μάλλον δεν θα βοηθούσε τους Νότιους, αφού κατ’ αρχήν κανείς δεν θα ήθελε να μπει σε μια νομισματική Β’ Εθνική και αφετέρου καμιά χώρα δεν θα είχε και πάλι αυτονομία στην νομισματική της πολιτική.

Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε κάτι. Όσοι μιλούν για διάσπαση της Ευρωζώνης δεν το κάνουν επειδή απαραίτητα έχουν κάποια προσωπικά απωθημένα με τη χώρα μας. Πολλές φορές αυτή η πρόταση αποτελεί απλά αποτέλεσμα της ψυχρής εκτίμησης, ότι το Βερολίνο δεν είναι διατεθειμένο να σηκώσει το βάρος, που του αναλογεί για να σώσει το κοινό νόμισμα.

Για την “εξαιρετικά καταστροφική δύναμη των κακών ιδεών” έκανε λόγο επικρίνοντας τη γερμανική στάση ο Πολ Κρούγκμαν. Ο Γιόζεφ Στίγκλιτς εκτιμούσε ότι το ευρώ μπορεί να σωθεί, όμως “αν η Γερμανία και άλλες χώρες δεν είναι πρόθυμες να κάνουν ότι χρειάζεται…. τότε το ευρώ θα πρέπει να εγκαταλειφθεί για να μπορέσει να σωθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα”.

Ας αφήσουμε τους συναισθηματισμούς και ας διαβάσουμε μια δεύτερη φορά, αυτό που από τον ον Οκτώβριο του 2012 κιόλας έγραφε ο γνωστός αναλυτής Βόλφγκανγκ Μύνχαου στο Σπίγκελ: « Χωρίς την αποδοχή της μεταφοράς κονδυλίων και της διαγραφής του χρέους οι χώρες της περιφέρειας δε μπορούν να παραμείνουν στην Ευρωζώνη…. Βλέπω δύο ρεαλιστικά σενάρια για το μέλλον του ευρώ. Το διαχωρισμό σε ένα βόρειο και σε ένα νότιο ευρώ. Η πρόταση μονομερούς αποχώρησης της Γερμανίας από την Ευρωζώνη εμπίπτει οικονομικά στην ίδια κατηγορία. Mια νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει σε βάθος χρόνου και μια πολιτική ένωση δεν είναι σήμερα υλοποιήσιμη”.

Μήπως λοιπόν όλη αυτή η σκληρότητα των δανειστών, οι υπερβολικές απαιτήσεις του διδύμου Βερολίνου-Βρυξελλών αποτελούν προοίμιο, όχι για το GREXIT αλλά για το  GEXIT (GE=Germany);

Βεβαίως υπάρχουν πολλοί, που αντιτείνουν ότι υπάρχουν και δυνάμεις εκτός Ευρώπης, που δεν θα αφήσουν τη Γερμανία να κάνει αυτό το βήμα. Αλλά και εδώ θα μπορούσε να θυμηθεί κανείς μια ιστορική ατάκα του αείμνηστου πρώτου προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Ολλανδού Βιμ Ντόιζενμπεργκ: «H Mπούντεσμπανκ είναι σαν τη σαντιγί. Όσο πιο πολύ την κτυπάς τόσο πιο πολύ σκληραίνει.»

Απόδειξη αυτής της σκλήρυνσης στάσης ήταν και αυτό, που είχαν γράψει τον περασμένο Σεπτέμβριο, με άρθρο τους στους Financial Times ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο θεωρητικός της χριστιανοδημοκρατίας Καρλ Λάμερς, επαναφέροντας την ιδέα τους από το 1994 για μια “Ευρώπη-Πυρήνα” (Kerneuropa): “Για να επιτευχθεί πρόοδος σε όλους αυτούς τους τομείς, θα πρέπει να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την προσέγγιση, που απέδειξε την ισχύ της από το 1994: Να δημιουργηθούν πυρήνες συνεργασίας εντός της ΕΕ, που δίνουν τη δυνατότητα σε μικρότερες ομάδες πρόθυμων κρατών- μελών να προχωρήσουν.”

Μήπως λοιπόν έχει έρθει η ώρα η σημερινή «σιδηρά κυρία της Ευρώπης» να δικαιώσει αυτό που πριν από τρεις περίπου δεκαετίες είχε πει η «σιδηρά κυρία της Βρετανίας» η νεοφιλελεύθερη Μάργκαρετ Θάτσερ; «Είναι βέβαιο ότι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα θα αποτύχει, οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά αν και ο χρόνος που θα συμβεί αυτό είναι αδύνατο να προσδιοριστεί ακόμα.»

Μήπως όσα βλέπουμε τις τελευταίες εβδομάδες είναι μια απλή πρόγευση ενός μελλοντικού GEXIT, που απλά χρειάζεται κάποιους «λαγούς» για να αποκτήσει την απαραίτητη επιτάχυνση;

Μήπως δεν είμαστε τελικά εμείς οι πρωταγωνιστές μιας νέας μεγάλης κρίσης της ευρωζώνης, όπως γράφουν κάποιες μεγάλες εφημερίδες σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά απλοί κομπάρσοι, που με βάση το υπάρχον σενάριο σύντομα θα βρεθούν εκτός σκηνής χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν;

*Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος κι έχει βραβευτεί για το δημοσιογραφικό του έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ίδρυμα Μπότση και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας κυρίως ευρωπαϊκά θέματα.