ΕΚΚΕΝΩΣΕΙΣ: ΞΕΡΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΟΤΑΝ ΠΑΙΡΝΕΙ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ 112;

Σε συνέντευξη Τύπου που είχε δώσει στις 12 Αυγούστου του 2021 ο Κυριάκος Μητσοτάκης, είχε κάνει λόγο για “κουλτούρα εκκενώσεων” που είχε αποκτήσει πια η Ελλάδα, χαρακτηρίζοντας το 112 “κατάκτηση της χώρας”.

Φέτος έχει επαναλάβει πολλάκις τους ίδιους όρους, τονίζοντας πως πάντα η απόλυτη προτεραιότητα είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Αυτή δεδομένα δεν διασφαλίζεται με την εκκένωση των οικισμών, όταν όλα αρχίζουν και τελειώνουν εκεί.

Κουλτούρα εκκενώσεων μπορεί να αποκτήσαμε, αλλά εξακολουθούμε να απέχουμε πολύ από το νόημα τους, ως μέσο προστασίας ζωών και περιουσιών που απειλούνται από τις πυρκαγιές.

Το πρωτόκολλο για τους χιλιάδες ανθρώπους που αφέθηκαν στο έλεος

Η μαρτυρία κατοίκου της Ρόδου στο Magazine γνωστοποίησε πως αφενός η Πολιτική Προστασία ενεργοποίησε για πρώτη φορά το 112 στο νησί, την 4η ημέρα των πυρκαγιών “όταν μία απείλησε μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα και χρειάστηκε εκκένωση τουριστών” που στη συνέχεια μέσω των social media αποκάλυψαν όλη την αλήθεια -που έως τότε δεν βλέπαμε πουθενά.

Επισημάνθηκε και ότι άπαξ και έγινε η εκκένωση, δεν υπήρχε πλάνο για το μετά.

Δηλαδή, τις ασφαλείς διαδρομές, αλλά και τους χώρους φιλοξενίας. Στη Ρόδο όλα τα έκαναν εθελοντές. Μέρες μετά, εμφανίστηκε και η πολιτεία.

Τι συνέβη όμως, με τα ευάλωτα άτομα που δεν μπορούσαν να εκκενώσουν, λόγω κινητικών προβλημάτων;

“Τρέξαμε να πάρουμε τους παππούδες μας από τα σπίτια τους. Ευτυχώς όλοι έχουμε κάποιον συγγενή που μπορεί να βοηθήσει. Όλοι εξυπηρετηθήκαμε μεταξύ μας. Η πολιτεία δεν έκανε απολύτως τίποτα. Ήμασταν μόνοι”.

Στη Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας και τους γύρω οικισμούς όπου επίσης, οι κάτοικοι έζησαν εφιαλτικές στιγμές, άτομα έτρεχαν πανικόβλητα να εκκενώσουν είτε οδικώς, είτε δια θαλάσσης έπειτα από αλλεπάλληλα μηνύματα του 112 και συνεχείς εκρήξεις. Η αστυνομία που έσπευσε να ελέγξει τα της εκκένωσης, έδινε οδηγία κατεύθυνσης προς το Βόλο ή τη θάλασσα.

Γενικά, το Λιμενικό, η Πυροσβεστική και η Αστυνομία είναι οι τρεις υπηρεσίες που “παρακαλούνται να συμβάλουν άμεσα” στην οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών.

Στη Νέα Αγχίαλο (όπου όπως και σε άλλες περιοχές που επλήγησαν, ηλικιωμένοι με κινητικά προβλήματα δεν εκκένωσαν -μεταξύ άλλων) ήταν έτοιμα και τα μέσα μαζικής μεταφοράς για να εξυπηρετήσουν όσους δεν είχαν δικό τους τρόπο μετακίνησης.

Κάτι που προβλέπει το πρωτόκολλο των εκκενώσεων, το οποίο ανανεώνεται κάθε χρόνο (βάσει των αναγκών που εμφανίζονται και δεν είχαν προβλεφτεί). Εφόσον οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν το ακολουθήσουν κατά γράμμα, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα σε δικαστήρια.

Αυτό δεν εμποδίζει πολλούς να μην συντάσσονται.

Στις 37 σελίδες με όσα περιλαμβάνουν“οι κατευθυντήριες οδηγίες για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών για λόγους προστασίας από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή εξαιτίας δασικών πυρκαγιών” του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας μπορείς να βρεις όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.

Ειρήσθω εν παρόδω, υπάρχουν άλλες 41 σελίδες της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος που λειτουργούν ως οδηγός επιχειρησιακού σχεδιασμού για τη διαχείριση κινδύνων σε επίπεδο δήμων και επιπλέον 105 σελίδες του Σχεδίου Αντιμετώπισης Πυρκαγιών ΙΟΛΑΟΣ.

Είναι το γενικό για όσους εμπλέκονται με την πυρασφάλεια και την πυρόσβεση.

Ό,τι αναφέρεται σε αυτό συζητάτε σε συσκέψεις, για να διασφαλιστεί πως όλοι έχουν καταλάβει τι πρέπει να κάνουν. Πληροφορίες ωστόσο, από μια υπηρεσία αναφέρουν πως η κάθε υπηρεσία διαβάζει μόνο ό,τι την αφορά -για να μη χαθεί στις λέξεις.

Πότε εκκενώνουμε

Κατά το νεότερο θεσμικό πλαίσιο (άρθρο 1, παρ 13, του Ν.4662/2020) “η οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών από μια περιοχή (ολική ή μερική) αποτελεί προληπτικό μέτρο πολιτικής προστασίας και οργανώνεται για την προστασία της ζωής και της υγείας των πολιτών, όταν τεκμηριωμένα μία περιοχή εκτιμάται ότι, απειλείται από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή και ο κίνδυνος λόγω της παραμονής των πολιτών σε αυτή είναι σοβαρός”.

Ποιος αποφασίζει για τη -μη υποχρεωτική- εκκένωση

Εφόσον είναι δεδομένος ο κίνδυνος για τους πολίτες που προκαλείται από την εκδήλωση και εξέλιξη δασικής πυρκαγιάς, αρμόδιο όργανο “για να εισηγηθεί το μέτρο της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών, είναι ο εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί σε τοπικό επίπεδο ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου και να αποφασίσει τη λήψη του μέτρου είναι ο κατά τόπο αρμόδιος Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης, ή χωρικός Αντιπεριφερειάρχης, κ.λπ.., σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στο άρθρο 29 παρ. 4στ’ του Ν.4662/2020 όπως ισχύει”.

Σε πυρκαγιά μεταξύ δήμων (σε οριακή γραμμή), αφότου ενημερωθεί ο Περιφερειάρχης (ή ο οικείος χωρικός Αντιπεριφερειάρχης) από τον Επικεφαλής Αξιωματικό του Πυροσβεστικού σώματος, καθορίζει συνάντηση και με τους δυο όμορους Δημάρχους “που γνωρίζουν καλύτερα σε τοπικό επίπεδο τους πολίτες” και τους επικεφαλής των ΕΛΑΣ, ΠΣ, ΕΚΑΒ, τον υπεύθυνο πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας, και τους υπεύθυνους Πολιτικής Προστασίας των όμορων Δήμων“για τον γρήγορο και αποτελεσματικό συντονισμό”.

“Η δράση της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης που δρομολογείται ως μέτρο για την προστασία των πολιτών, έχει χαρακτήρα ΜΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ, βασιζόμενη στην έγκαιρη ενημέρωσή τους για τον κίνδυνο και τις πιθανές συνέπειες που έχει η παραμονή τους στο χώρο, για τον οποίο έχει ληφθεί η απόφαση της απομάκρυνσης τους για προληπτικούς λόγους”.

Άντε και εκκενώνεις. Πού πας;

Σύμφωνα με τους περισσότερους που έζησαν φέτος την εμπειρία, μετά το μήνυμα του 112 φεύγεις με κατεύθυνση ανοιχτό μέρος (με δρόμους ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να ανακόψει την πορεία της πυρκαγιάς). Αν είσαι σε νησί, πας προς τη θάλασσα. Αν έχεις συγγενείς που χρειάζονται βοήθεια, πας προς αυτούς.

Κατά τα συμφωνηθέντα τώρα, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για όσα συμβαίνουν μετά την εκκένωση. Όπως είναι υπεύθυνοι και για τα έργα καθαρισμού δασικών και ιδιωτικών εκτάσεων (εάν ο ιδιοκτήτης αρνείται να κάνει το χρέος του –έγινε αλλαγή νόμου για αυτήν την επέμβαση) που από τον όγκο των φετινών πυρκαγιών καταλαβαίνεις πως δεν έγινε με συνέπεια.

Σίγουρα δεν έλεγξε κανείς αν πήγαν εκεί που έπρεπε τα χρήματα που δόθηκαν, προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία ειδικών σχεδίων για την προληπτική, οργανωμένη, απομάκρυνση των πολιτών Δηλαδή, βγάζουν τα σχετικά σχέδια και τα στέλνουν στην Πολιτική Προστασία που (μάλλον) εξετάζει αν πληρούν τις δικές της οδηγίες.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες αναφέρουν μια φορά, πως “καταρτίζονται με τη συνδρομή των κατά τόπους αρμόδιων αστυνομικών, πυροσβεστικών, υγειονομικών και λιμενικών αρχών”. Υπάρχουν όλα στον ΙΟΛΑΟ.

Τι υποχρεούνται να προσφέρουν οι Περιφέρειες και οι Δήμοι σε όσους εκκενώνουν

Οι άμεσες υποχρεώσεις που αφορούν τα όρια του κάθε δήμου είναι

• εναλλακτικές οδεύσεις απομάκρυνσης και μέτρα για την ασφάλεια της -πχ προσωρινή μονοδρόμηση οδών διπλής κατεύθυνσης- από την Ελληνική Αστυνομία και το Πυροσβεστικό Σώμα,
• τρόπους και δυνατότητες μεταφοράς πολιτών (πχ χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς),
• διαδικασίες ενημέρωσης κοινού ΠΡΙΝ και ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ της οργανωμένης απομάκρυνσης “συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με κινητικές δυσκολίες ή ειδικές ανάγκες” και
• δράσεις για την εύρεση θέσεων κατάλληλων χώρων υποδοχής, προσωρινής καταφυγής, στέγασης και παροχής διοικητικής μέριμνας.

Εν τω μεταξύ, οι χώροι καταφυγής έχουν πρότυπα ως προς το σχεδιασμό, πρέπει να γίνεται έλεγχος τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα και να υπάρχει τακτική ενημέρωση και κοινοποίηση. H αστυνομία που σπεύδει για να βοηθήσει την εκκένωση, οφείλει να φροντίζει πως οι πολίτες παίρνουν μαζί τους και τα ζώα τους.

Σε χώρες που όντως έχουν κουλτούρα εκκενώσεων, τονίζουν πως αναγκαία είναι και η βοήθεια μεταφοράς σε άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε οχήματα ή χρειάζονται βοήθεια, λόγω προβλημάτων κινητικότητας. Επίσης, αναφέρουν την ανάγκη σαφούς και συνεχούς επικοινωνίας των αρχών με το κοινό -για ενημερώσεις επί όσων τον αφορούν (διαδρομές, καταφύγια κλπ). Μετά την πυρκαγιά, παρέχουν υποστήριξη στους πληγέντες. Για παράδειγμα, οι αρχές τους βρίσκουν προσωρινή στέγαση εάν τη χρειάζονται.

Ξέρεις πού είναι τα σημεία συγκέντρωσης του Δήμου σου;

Μετά την κορυφαία ‘επιτυχία’ που έκανε ο Δήμος Νέας Σμύρνης, δημιουργώντας δυο πάρκα σκύλων στο χώρο συγκέντρωσης πολιτών σε έκτακτες ανάγκες -τα οποία γκρέμισε λίγους μήνες μετά, ‘πετώντας’ χιλιάδες ευρώ και αφήνοντας τους κηδεμόνες σκύλων χωρίς λύσεις-, έμαθα πού πρέπει να πάω αν τυχόν συμβεί κάτι. Βέβαια, έκτοτε κάτι έργα που γίνονται έκλεισαν τον κεντρικό δρόμο διέλευσης προς το μέρος που θα με σώσει.

Ασχολίαστο.

Καλού κακού, αναζήτησε τους χώρους του δικού σου Δήμου, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται σε αυτήν τη ζωή. Πρέπει να υπάρχουν στις επίσημες ιστοσελίδες των δήμων.

Πίσω στις κατευθυντήριες οδηγίες για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών για λόγους προστασίας από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή εξαιτίας δασικών πυρκαγιών, μετά την εισήγηση για μήνυμα εκκένωσης, ο Δήμαρχος καλείται να καθορίσει άμεσα σημείο συγκέντρωσης (σε ασφαλή χώρο), στον οποίον οφείλουν να προσέλθουν οι επικεφαλής των φορέων που κύρια εμπλέκονται (ΕΛΑΣ, ΠΣ, ΕΚΑΒ, υπεύθυνος Πολιτικής Προστασίας), ή εάν αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, οι αναπληρωτές τους, για το σχεδιασμό όσων ακολουθούν.

Αυτό που είδαμε να συμβαίνει φέτος, μας δείχνει πως όλα τελειώνουν στο μήνυμα για εκκένωση. Αστυνομικοί με ντουντούκες λένε “εκκενώστε” χωρίς να προσθέτουν προς τα ποια κατεύθυνση έπρεπε να πάνε ή πώς. Και προφανώς ουδείς τους εγγυάται την ασφάλεια των υπαρχόντων τους που γίνονται έρμαια των επιτήδειων που σπεύδουν για πλιάτσικο.

Υγεία να υπάρχει.

Ειρήσθω εν παρόδω, στο πλάνο αναφέρεται πως αν υπάρχουν πολίτες σε επαφή ή εντός του φλεγόμενου χώρου που εξελίσσεται μια πυρκαγιά, δρομολογούνται δράσεις που αφορούν επιχειρήσεις διάσωσης. Εκτελούνται με ευθύνη του εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικού του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου.

Τι γίνεται με τις ευάλωτες ομάδες

“Νοείται ότι σε περιοχές που διαβιούν Ευάλωτες Ομάδες (ΑμεΑ, κλπ) θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα από πλευράς Δήμου για την έγκαιρη ενημέρωση τους ή μέριμνα έγκαιρης ενημέρωσης των προσωπικών βοηθών τους ή των άμεσα συγγενικών τους προσώπων, εφόσον διαβιούν σε περιοχή για την οποία έχει ληφθεί απόφαση εφαρμογής του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών”.

Σε ό,τι αφορά τα νοσοκομεία, τα νοσηλευτικά ιδρύματα, τις παιδικές κατασκηνώσεις, τα camping, τις ιερές μονές, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις ξενοδοχειακές μονάδες, τις εγκαταστάσεις ενόπλων δυνάμεων και σωμάτων ασφαλείας, τις δομές φιλοξενίας προσφύγων, τα καταστήματα κράτησης/φυλακές κλπ (αναφέρονται ως υποδομές ή εγκαταστάσεις που τελούν υπό την εποπτεία φορέων ή διέπονται από ειδικότερες νομοθεσίες) η δρομολόγηση δράσεων είναι αρμοδιότητα των υπευθύνων λειτουργίας τους.

Νοείται ότι οι εγκαταστάσεις αυτές για να απειλούνται από την εξέλιξη μιας δασικής πυρκαγιάς και να συντρέχουν λόγοι προληπτικής απομάκρυνσης των ατόμων που ευρίσκονται εντός τους, θα πρέπει να συνορεύουν με δάση ή δασικές εκτάσεις και να έχουν μεγάλη εγγύτητα με καύσιμα δασικής προέλευσης”.

Μπορεί Δήμαρχος να αποφασίσει εκκένωση;

Έως την τραγωδία στο Μάτι, ο νομοθέτης έδινε το δικαίωμα για εντολή εκκένωσης μόνο στην Πυροσβεστική. Έκτοτε υπήρξε μια αλλαγή.

Ο -όποιος- Δήμαρχος μπορεί να λάβει την απόφαση για μερική προληπτική απομάκρυνση πολιτών, λόγω δασικών πυρκαγιών, σε κατοικημένες περιοχές που συνορεύουν περιμετρικά με δάσος ή δασική έκταση, συνδράμει η ΕΛΑΣ με την ΑΜΕΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ των πολιτών (για τα όρια μέσα στα οποία πρέπει να απομακρυνθούν, τους λόγους, τα ασφαλή οδικά δίκτυα, τους χώρους φιλοξενίας και οδηγίες για την προστασία της περιουσίας τους -πχ να κλείσουν τα παράθυρα), πόρτα, πόρτα με διερχόμενα οχήματα της ΕΛΑΣ ή και του δήμου, που υποχρεούται να προσδιορίσει ασφαλείς οδούς διαφυγής και χώρους καταφυγής “όπως έχουν προσδιοριστεί στο ειδικό σχέδιο του Δήμου”.

Η έγκαιρη εξασφάλιση των μέσων απομάκρυνσης είναι από τις κύριες παραμέτρους ως προς τη λήψη της απόφασης. Προσδιορίζονται βάσει του αριθμού των ατόμων που πρέπει να εκκενώσουν και της διαθεσιμότητας που υπάρχει.

Όσοι επιλέγουν να απομακρυνθούν με τα ιδιωτικά τους οχήματα, πρέπει να έχουν λάβει σαφείς οδηγίες για τα (προ)καθορισμένα ασφαλή δρομολόγια, ώστε να εξασφαλιστεί ο έλεγχος της κυκλοφορίας, αλλά και να μην εμποδιστεί η διέλευση των πυροσβεστικών οχημάτων.

Όλα όσα διάβασες χρειάζονται κατάρτιση προσωπικού και ενημέρωση των πολιτών, για να μην τρέχει χωρίς προορισμό την ώρα της κρίσης.

Ανάθεμα και αν υπάρχει δήμος πλην της Πεντέλης (για τον ευνόητο λόγο), του οποίου οι κάτοικοι ξέρουν ακριβώς προς τα πού πρέπει να κατευθυνθούν αν χρειαστεί να εκκενώσουν. Ή τι πρέπει να έχουν μαζί τους, πριν εκκενώσουν.