Η ΘΡΥΛΙΚΗ ΒΙΟΛΟΝΙΣΤΡΙΑ ANNE-SOPHIE MUTTER ΣΤΟ NEWS 24/7: “Ο ΟΜΗΡΟΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ”

Για την Anne-Sophie Mutter, τη διασημότερη Γερμανίδα βιολονίστρια με τη θρυλική καριέρα 40 και πλέον χρόνων και τα τέσσερα βραβεία Grammy, η κλασική μουσική είναι ένα θείο δώρο. “Ανοίγει” μια κρυφή πόρτα σε μια παράλληλη διάσταση, εκεί όπου δεν υπάρχει καθημερινότητα και ανθρώπινοι περιορισμοί. Εκεί που μπορείς να πετάξεις!

Η κορυφαία μουσικός, μέντορας και οραματίστρια, έρχεται για μία και μοναδική συναυλία στις 12 Ιουνίου στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών, και μαζί της εκτός από το ασίγαστο πάθος της για την κλασική μουσική φέρνει πολλές εκπλήξεις και νέους μουσικούς.

Η συζήτηση που είχαμε μαζί της ξεκίνησε με μία… προκατάληψη και τελείωσε με γέλια και γαβγίσματα από το σκυλάκι της, το οποίο υπερλατρεύει! Έμπειρη Γερμανίδα μουσικός, πειθαρχημένη επαγγελματίας με τόσα χρόνια καριέρας, βραβευμένες ηχογραφήσεις και μυθικές live εμφανίσεις σε όλες τις μεγάλες αίθουσες ανά τον κόσμο, σκεφτήκαμε ότι σίγουρα δεν θα είναι ο πιο εύκολος συνομιλητής. Το ακριβώς αντίθετο συνέβη σε αυτό το τηλεφώνημα με μία γυναίκα-πρότυπο, η οποία έχει καταφέρει τόσα πολλά και συνεχώς οραματίζεται το επόμενο βήμα.

Ένας άνθρωπος πολυσχιδής, με πολλά ενδιαφέροντα πέρα από τη μουσική, έντονες κοινωνικές ευαισθησίες, χιούμορ και μια νεανικότητα που ξεχειλίζει αβίαστα από τη γραμμή του τηλεφώνου. Η Anne-Sophie Mutter ξεδίπλωσε με ενθουσιασμό τις αναμνήσεις της από την Ελλάδα των νεανικών της χρόνων, μας αποκάλυψε τι θα ακούσουμε στο Ηρώδειο και έδωσε συμβουλές στους νέους μουσικούς που τώρα κάνουν τα πρώτα τους βήματα.

Όταν το βιολί βρήκε τη θέση του στον… ώμο της

Η καλλιτεχνική της πορεία ξεκίνησε από την ηλικία των 5 ετών, ενώ στα 6 της πήγαινε ήδη σαν λιλιπούτειος θεατής σε συναυλίες και κονσέρτα. Η Mutter χαρακτηρίστηκε πολύ γρήγορα παιδί-θαύμα και κατάφερε να ξεχωρίσει με την υποστήριξη του περίφημου μαέστρου Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Πολύ αργότερα μιλώντας στην DW για αυτό το μεγαθήριο της κλασικής μουσικής, η Mutter είχε πει ότι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που της κληροδότησε είναι η εργασιακή ηθική του. “Μπορεί να διηύθυνε το πιο δύσκολο κονσέρτο το προηγούμενο βράδυ, αλλά το επόμενο πρωί θα σηκωνόταν νωρίς να πάει πάλι σε πρόβες, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Ανέβαινε στο Έβερεστ και μετά ξαναξεκινούσε από την αρχή. Συνήθιζε να λέει: “Αν έχεις φτάσει τους στόχους σου, μάλλον τους έχεις βάλει αρκετά χαμηλά”.

Αλλά ας γυρίσουμε πίσω στο πρώτο μουσικό σκίρτημα.

Το βιολί και η μουσική ήρθαν στη ζωή σας σε πολύ νεαρή ηλικία. Έπαιξαν κάποιο ρόλο οι γονείς σας;
Ακούγαμε πολλή κλασική μουσική στο σπίτι μας στον Μέλανα Δρυμό, όπου μεγάλωσα [γεννήθηκε στο Rheinfelden, Baden-Württemberg]. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το ενδιαφέρον μου για τη μουσική γεννήθηκε ακούγοντας εκείνα τα LP των γονιών μου. Για παράδειγμα ακούγαμε πολλές ηχογραφήσεις του Menuhin [Αμερικανός βιολονίστας και διευθυντής κλασικής ορχήστρας, που σε ηλικία μόλις 7 ετών ήταν το “πρώτο βιολί” στη συμφωνική ορχήστρα του Σαν Φρανσίσκο]. Οι γονείς μου – δεν έχω ιδέα γιατί – άκουγαν βιολί και πολλή jazz μουσική – η οποία είναι μέχρι και σήμερα μία από τις μεγαλύτερες αγάπες μου.

Για τα πέμπτα μου γενέθλια ζήτησα σαν δώρο να κάνω μαθήματα βιολιού. Στο πρώτο κιόλας μάθημα, κατάλαβα και αποφάσισα. Η εμπειρία ήταν τόσο εκπληκτική και διασκεδαστική που κατάλαβα αμέσως ότι ήθελα να γίνω βιολονίστρια στη ζωή μου… και αυτό ακριβώς έγινα.

Και κατόπιν φαντάζομαι, όπως ακούμε από πολλούς μουσικούς που έχουν φτάσει στην κορυφή της τέχνης τους, ακολούθησαν ατελείωτες ώρες πειθαρχίας και εξάσκησης.
Πιστέψτε με δεν κάνω τόση εξάσκηση. Είμαι ένας άνθρωπος με ισχυρή θέληση, ανεξάρτητη σκέψη και ονειροπόλος. Και θυμάμαι ότι ήμουν ένα παιδί που ήθελε να παίζει έξω στη φύση, μέσα στο δάσος με τα μεγαλύτερα αδέρφια μου. Ήθελα να παίζω ποδόσφαιρο και επιτραπέζια αντισφαίριση και γενικά να βρίσκομαι έξω σε ανοιχτούς ορίζοντες. Είχα κουνέλια, πουλιά, σκυλάκια και χελώνες. Ήμουν κάπως σαν τον Dr. Doolittle στην ταινία [με τον Έντι Μέρφι που μιλούσε στα ζώα]. Οπότε, ναι, έκανα εξάσκηση και πρακτική, αλλά όχι τόσο όσο θα φανταζόταν κάποιος. Και αυτό ίσως επειδή, όταν έβαλα για πρώτη φορά το βιολί στον ώμο μου, ένιωσα ότι εκεί ήταν η θέση του από πάντα. Σαν ένα περίεργο deja vu. Έτσι, με έναν τρόπο πολλά από τα πράγματα που έπρεπε να μάθω, και σε άλλους φαίνονται δύσκολα, εμένα μου ήρθαν με φυσικότητα.

Στην πορεία μου ως μουσικός κατάλαβα ότι ο κόσμος της κλασικής μουσικής έχει και σεξισμό και ρατσισμό, ακριβώς όπως η κοινωνία μας. Είναι η εικόνα της. Η ισότητα δεν είναι κάτι που έχουμε κατακτήσει ακόμα και οφείλουμε να συμβάλλουμε στη συμπερίληψη

Η πορεία σας είναι μεγαλειώδης, αλλά δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω ποιες ήταν οι προκλήσεις για μία γυναίκα μουσικό σε έναν χώρο σαφώς ανδροκρατούμενο. Είναι σήμερα ο χώρος της κλασικής μουσικής “συμπεριληπτικός”;
Αρχικά να πω ότι όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με το βιολί δεν μπορούσα να ξέρω ή να φανταστώ την εξέλιξη των πραγμάτων, ούτε φυσικά σκέφτηκα ότι μπαίνω σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Δεν είμαι ένας χαρακτήρας που με εντυπωσιάζουν ή με κλονίζουν τέτοιες αντιλήψεις. Ακόμα και να το ήξερα δεν θα έκανε καμία διαφορά, γιατί θα γινόμουν αυτό που έγινα, βιολονίστρια. Να σημειώσω ότι οι πρώτοι σημαντικοί δάσκαλοι που είχα στο βιολί ήταν… γυναίκες. Κι έτσι από μικρή ηλικία δεν είχα ποτέ την εντύπωση ότι μία γυναίκα που παίζει βιολί είναι κάτι εξωτικό. Και εδώ που τα λέμε από πάντα υπήρχαν γυναίκες βιολονίστριες στην ιστορία της κλασικής μουσικής. Στο ξεκίνημα, λοιπόν, δεν είχε την παραμικρή σημασία για μένα.

Βέβαια αργότερα στην πορεία μου ως μουσικός κατάλαβα ότι ο κόσμος της κλασικής μουσικής έχει και σεξισμό και ρατσισμό, ακριβώς όπως η κοινωνία μας. Είναι η εικόνα της. Η ισότητα δεν είναι κάτι που έχουμε κατακτήσει και, γενικά μιλώντας, οφείλουμε να συμβάλλουμε στο να υπάρξει συμπερίληψη και διαφορετικότητα στον κόσμο της μουσικής με όλες τις έννοιες – και από άποψη προσώπων και από άποψη ρεπερτορίου.

Σας ρωτώ γιατί τον τελευταίο καιρό το κίνημα του metoo και τα δικαιώματα των γυναικών είναι ζητήματα που απασχολούν έντονα την ελληνική κοινωνία.
Ευτυχώς το metoo έχει ενεργοποιηθεί και στον χώρο της κλασικής μουσικής και έχει “καταγγείλει” την κατάχρησης εξουσίας κατά των γυναικών – μιας και πολύ συχνότερα τις θέσεις εξουσίας κατέχουν οι άνδρες. Είμαι πολύ ικανοποιημένη που τελικά μιλάμε ανοιχτά για αυτή την ανάρμοστη συμπεριφορά και που οι ιεραρχίες και οι εργασιακές δομές αλλάζουν, έστω και με αργούς ρυθμούς. Όμως θα είναι μια μακρά διαδικασία και πρέπει να είμαστε υπομονετικοί ο ένας με τον άλλον. Πρέπει να παίρνουμε θέση ανοικτά και ξεκάθαρα σε κάθε περίσταση και να βεβαιωνόμαστε όταν κάποιος κρίνεται ή κατηγορείται ότι είναι κάτι στοιχειοθετημένο.

Όμηρος και ελληνική μυθολογία

Ποιες είναι οι σημαντικότερες στιγμές που έχετε ζήσει σε αυτή την πλούσια πορεία και που σίγουρα δεν θα έλειπαν από ένα βιβλίο με τα απομνημονεύματά σας;
(Γελάει και πάει να μαζέψει το σκυλάκι της τη Μπόνι που κάνει αταξίες) Δε θα γράψω βιβλίο, αυτό είναι σίγουρο. Υπήρξαν τόσες πολλές αξιομνημόνευτες στιγμές! Σίγουρα έχουν γραφτεί ανεξίτηλα στο μυαλό μου οι πρεμιέρες παραστάσεων σύγχρονης μουσικής και τα μεμονωμένα κλασικά κομμάτια που έχουν γραφτεί αποκλειστικά για μένα και τα έχω ερμηνεύσει σε παγκόσμιες πρεμιέρες. Σημαντικές υπήρξαν οι ηχογραφήσεις με τον Currier και η συνεργασία μου με τον Rostropovich. Αλλά πρέπει να σου πω ότι μία από τις πιο σημαντικές στιγμές σίγουρα θα είναι το Ηρώδειο.

Δεν υπάρχει αυτή η χαρά και ο ενθουσιασμός που νιώθω γιατί η ελληνική κουλτούρα αν μη τι άλλο διαμόρφωσε τη ζωή μου. Κυρίως ο Όμηρος. Οι γονείς μου όταν ήμουν μικρή μου είχαν χαρίσει ένα LP στο οποίο ένας γνωστός Γερμανός ηθοποιός ακουγόταν να διαβάζει ολόκληρη την Ιλιάδα. Ερωτεύτηκα απόλυτα τον Οδυσσέα, τις περιπέτειές του και τη σχέση του με τον σκύλο του, που τελικά ήταν ο μόνος που τον θυμήθηκε και αναγνώρισε το αφεντικό του μετά από 20 χρόνια. Όλη αυτή η συναρπαστική ιστορία με σημάδεψε. Αργότερα ως έφηβη ερχόμουν στην Ελλάδα για διακοπές κάθε καλοκαίρι και μάλιστα εμφανιζόμουν ως περφόρμερ και στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψω το πόσο ενθουσιασμένη νιώθω. Φυσικά η χώρα σας έχει και σπουδαίες σύγχρονες κλειστές αίθουσες μουσικής, αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού.

Το Ηρώδειο είναι ένα μέρος με έντονη πνευματικότητα. Το γεγονός ότι στέκεσαι εκεί και σηκώνοντας το κεφάλι σου βλέπεις την Ακρόπολη και ίσως την πανσέληνο, είναι καταπληκτικό. Είναι το πιο υπέροχο μέρος για να παίζεις μουσική στον κόσμο.

Οι αρχαίοι Έλληνες κατά κάποιο τρόπο διαμόρφωσαν τη ζωή μου. Και φυσικά η ελληνική μυθολογία. Φιλήμων και Βαυκίδα φωνάζω τα δύο κατοικίδια πουλιά μου. Γιατί η ιστορία αυτή αντιπροσώπευε για μένα -στα πρώτα ρομαντικά μου χρόνια -το πώς θα πρέπει να είναι ιδανικά ο έρωτας. Αιώνιος. Ο ένας μεταμορφώνεται σε δέντρο και εκείνη που μένει πίσω κάθεται στη σκιά του και βρίσκεται σε ατέρμονο διάλογο με το ταίρι της, για πάντα. Η ελληνική μυθολογία και ο Όμηρος επηρέασαν πολύ την ηθική μου, αναφορικά με την κατανόηση του κόσμου. Ένας από τους καλύτερους φίλους μου μένει μόνιμα στη Σύρο και έχω ταξιδέψει στα περισσότερα ελληνικά νησιά, που είναι μαγευτικά. Όταν έρχομαι στην Ελλάδα με πηγαίνουν για να ακούσουμε παραδοσιακή ελληνική μουσική και μπουζούκι. Αλλά σαν περφόρμερ τίποτα δεν μπορεί να ξεπεράσει το Ηρώδειο.

Τι έχετε ετοιμάσει για να απολαύσουμε στο Ηρώδειο;
Ξεκινάμε με ένα κοντσέρτο Βιβάλντι για τρεις σολο βιολονίστες, για να παρουσιάσω δύο εξαίρετους νεότερους σολίστες. Έρχομαι στην Ελλάδα με το νέο σύνολο εγχόρδων μου, Mutter’s Virtuosi, που απαρτίζεται από υποτρόφους του Ιδρύματός μου, και άλλους επίλεκτους νέους μουσικούς από όλο τον κόσμο. Νομίζω πλέον έχουμε μουσικούς από περίπου 40 εθνικότητες, που συνυπάρχουν εδώ και 26 χρόνια κάτω από την ομπρέλα του Ιδρύματος που έχω δημιουργήσει για να βοηθήσω τη νέα γενιά έγχορδων μουσικών.

Πριν από το διάλειμμα θα παίξουμε ένα πιο σύγχρονο κομμάτι του σπουδαίου τζαζ συνθέτη Andre Previn, που υπήρξε απίστευτος πιανίστας και μαέστρος. Είναι ένα Νονέτο (έργο μουσικής δωματίου για εννέα όργανα) με πολύ ρυθμό τζαζ, που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Μετά το διάλειμμα θα ερμηνεύσουμε το περίφημο Brandenburg Concerto του Bach. Δημοφιλές, υπέροχα ρυθμικό και με φοβερή ενέργεια.

Επίσης είμαι πολύ ενθουσιασμένη που θα έχω την ευκαιρία να παρουσιάσω έναν συνθέτη, παραγνωρισμένο στην ιστορία της μουσικής. Σύγχρονος του Μότσαρτ, πιθανώς γνωρίζονταν και του άσκησε επιρροή γιατί υπάρχουν κάποιες ομοιότητες στο γράψιμό τους. Πρόκειται για τον Joseph Bologne που γεννήθηκε το 1745 στη Γουαδελούπη. Η μητέρα του ήταν μαύρη σκλάβα και τον απέκτησε με τον λευκό ιδιοκτήτη της φυτείας στην οποία εργαζόταν. Ο νεαρός Joseph πήγε στο Παρίσι και σπούδασε στους καλύτερους δασκάλους. Εκεί έγινε κορυφαίος ξιφομάχος και διάσημος συνθέτης. Λέγεται ότι ήταν ο προσωπικός μουσικός της Μαρίας Αντουανέτας και ότι διηύθυνε συμφωνική μουσική του Φραντς Γιόζεφ Χάυντν. Έζησε στον πολιτιστικό πυρήνα εκείνης της εποχής, εκεί που συνέβαιναν όλα. Ανάμεσα σε όλα τα άλλα ήταν επικεφαλής του πρώτου στρατού “όχι μόνο λευκών” κατά την επανάσταση και ήταν ένας εκπληκτικός βιρτουόζος του βιολιού.

Τέλος, στο ανκόρ θα μας ακούσετε να ερμηνεύουμε κινηματογραφική μουσική κάτω από τα αστέρια! Ο γνωστός κινηματογραφικός συνθέτης John Williams [Βλέπε: Τα σαγόνια του καρχαρία, Ο Πόλεμος των Άστρων, Σούπερμαν, Ιντιάνα Τζόουνς, Ε.Τ. ο Εξωγήινος, Επτά χρόνια στο Θιβέτ, Τζουράσικ Παρκ και οι τρεις πρώτες ταινίες του Χάρι Πότερ] έχει ξαναγράψει μερικά από τα πιο γνωστά του μουσικά θέματα ταινιών για το ensemble μου και θα τα ακούσετε στο Ηρώδειο.

Να “δώσουμε πίσω” στον κόσμο

Η Mutter αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα της στήριξης νεαρών μουσικών και μια από τις πιο σημαντικές συνεισφορές της στην τέχνη είναι η ίδρυση το 2008 του Ιδρύματος Anne-Sophie Mutter, το οποίο δίνει υποτροφίες σε ταλαντούχους νέους σολίστ εγχόρδων για να εξελίξουν τις σπουδές τους σε υψηλό επίπεδο. Από το ίδρυμα προέρχονται και οι περισσότεροι μουσικοί από τους Βιρτουόζους της Μούτερ, που από το 2011 τη συνοδεύουν στις συναυλίες της.

Πόσο σημαντική είναι η μουσική εκπαίδευση στα σχολεία και η στήριξη των νέων μουσικών;
Θεωρώ ότι η μουσική εκπαίδευση στον Δυτικό κόσμο πρέπει να έχει μια καλύτερη θέση στο πρόγραμμα των σχολείων, γιατί η μουσική έχει μία δύναμη “ενσωμάτωσης”. Για παράδειγμα αν διδάσκεις μουσική στο νηπιαγωγείο, τα παιδιά με διαφορετικό πολιτισμικό και θρησκευτικό υπόβαθρο μπορούν να βρουν μία κοινή “πλατφόρμα” σύνδεσης σε ένα συναισθηματικό και άμεσο επίπεδο.

Μια φιλανθρωπική συναυλία δίνει την ευκαιρία να σταματήσουμε για ένα λεπτό όσα κάνουμε στην καθημερινότητά μας και να συνειδητοποιήσουμε ότι χρειάζεται να απλώσουμε το χέρι σε εκείνους που δεν είναι τόσο προνομιούχοι

Η μουσική δημιουργεί ένα υπέροχο δέσιμο ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς και στις μέρες μας τη χρειαζόμαστε αυτή την αίσθηση δεσίματος και κοινότητας και την αίσθηση περιέργειας του ενός για τις ρίζες του άλλου. Η μουσική εκφράζει τις ρίζες μας. Μπορούμε να μοιραστούμε τα παραδοσιακά μας τραγούδια, τους χορούς μας, ώστε να καταλάβουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον. Και έτσι να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε κοινά όνειρα, κοινές ευχές και τα ίδια δικαιώματα. Η μουσική δίνει το καλό παράδειγμα.

Ποιος ο ρόλος της προσφοράς στη ζωή σας. Είναι σημαντικό για τους καλλιτέχνες να αφήνουν θετικό “αποτύπωμα” και να συμβάλλουν σε κοινωνικούς σκοπούς; Να “δίνουν πίσω στον κόσμο” όπως συνηθίζουμε να λέμε;
Πιστεύω πώς ναι, είτε έχουν φτάσει να είναι επιτυχημένοι είτε όχι. Ο καθένας από εμάς μπορεί να δώσει κάτι πίσω στον κόσμο και πολλοί το κάνουν με τους πιο απλούς τρόπους. Σκεφτείτε τους ανθρώπους – κυρίως τις γυναίκες – που φροντίζουν τους γονείς τους ή ανθρώπους που φροντίζουν τους ηλικιωμένους και ανήμπορους. Αυτό είναι κοινωνική προσφορά. Δεν είναι φιλανθρωπία μόνο το να κόψεις ένα “χοντρό” τσεκ ή να χτίσεις ένα σπίτι. Πολλοί προσφέρουν και δεν φαίνονται. Ως καλλιτέχνης είναι μεγάλη ικανοποίηση να δίνεις μια φιλανθρωπική συναυλία και οι άνθρωποι να έρχονται για να μαζέψουν χρήματα για το Save the Children – όπως κάναμε για τα παιδιά της Ουκρανίας – ή για τον Ερυθρό Σταυρό.

Είναι μία ευκαιρία να σταματήσουμε για ένα λεπτό όσα κάνουμε στην καθημερινότητά μας και να συνειδητοποιήσουμε ότι εμείς που ζούμε ελεύθερα είμαστε εξαιρετικά προνομιούχοι. Χρειάζεται να απλώσουμε το χέρι σε εκείνους που είναι λιγότερο ευνοημένοι από εμάς. Ας πούμε στη δική μου τη ζωή υπάρχουν στιγμές που το μόνο που χρειάζομαι είναι να βρεθώ σε ένα πάρκο, να έχω δέντρα παντού γύρω μου και να ακούω τα πουλιά να κελαηδούν. Το να μπορώ να το έχω αυτό αναγνωρίζω ότι είναι μεγάλο προνόμιο.

Το βράδυ πριν κοιμηθείς ρώτα τον εαυτό σου…

Ποιες είναι οι 5 συμβουλές -μέσα από την τεράστια πείρα σας – που θα δίνατε σε νεαρούς μουσικούς και γενικότερα στους νέους ανθρώπους που τώρα ξεκινούν να βλέπουν τη ζωή και τους στόχους τους.
Με έχει αγγίξει πολύ το βιβλίο “Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή” του Γερμανού συγγραφέα Ρίλκε. Ένας νεαρός άνδρας γράφει στον Ρίλκε ότι θέλει να γίνει ποιητής. Και ο Ρίλκε του απαντάει: “Το βράδυ πριν πας στο κρεβάτι σου ρώτα τον εαυτό σου αν ζεις για να γράφεις ή γράφεις για να μπορείς να ζεις”. Με άλλα λόγια, είναι η μουσική μια αναγκαιότητα στη ζωή σου; Ένα φλεγόμενο πάθος που χωρίς αυτό η ζωή είναι αβίωτη; Ή θέλεις να γίνεις μουσικός για να βγάλεις χρήματα; Αν είναι το δεύτερο τότε μην γίνεις μουσικός γιατί η ζωή του καλλιτέχνη είναι δύσκολη.

Δεύτερον, η μουσική είναι σαν ένας τεράστιος κήπος. Υπάρχουν πολλά είδη λουλουδιών όπως υπάρχουν πολλά τραγούδια, συνθέσεις για κουαρτέτο, κουιντέτο, σε ορχήστρα, μπαρόκ, σόλο ή σε μπάντα. Εδώ δεν χωράει εγωισμός και υπερηφάνεια. Το να είναι κάποιος σολίστ δεν σημαίνει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να είναι καλός μουσικός. Ο βασικός στόχος του μουσικού είναι να υπηρετεί τον συνθέτη.

Τρίτον, να έχει ανοιχτή καρδιά και ανοιχτό μυαλό απέναντι στην κοινωνία γενικότερα. Να “δίνεις πίσω” στον κόσμο, να διδάσκεις αυτό που έμαθες, να πηγαίνεις στα σπίτια ηλικιωμένων, στα ορφανά, να πηγαίνεις να επισκεφτείς τους φτωχούς και αν χρειαστεί να παίξεις ακόμα και στο δρόμο για να είσαι “εκεί” για τους συνανθρώπους σου. Τέταρτον, φρόντισε τον εαυτό σου, την υγεία σου, και κάνε κάποιο σπορ. Και τέλος να χαίρεσαι τη ζωή και την επικοινωνία πάνω στη σκηνή.

Μπορείτε να φανταστείτε τη ζωής σας χωρίς τη χαρά που σας δίνει το βιολί;
Υπήρξαν περίοδοι της ζωής μου που σταμάτησα να παίζω. Για παράδειγμα όταν ήμουν έγκυος και αργότερα όταν ήταν τα παιδιά μου μικρά. Έχω ζήσει για μήνες χωρίς το βιολί. Φυσικά γνωρίζω ότι θα έρθει κάποια στιγμή που δεν θα εμφανίζομαι σε συναυλίες και αυτή η ώρα είναι πολύ πιο κοντά από ότι ήταν 40 χρόνια πριν (γελάει). Θα είναι δύσκολο, αλλά όπως είπα η μουσική είναι ένας μεγάλος κήπος, και εκεί μέσα θα μπορώ να είμαι μέντορας και να διδάσκω νεαρούς μουσικούς στο πλαίσιο του Ιδρύματός μου.

Το μόνο που σκέφτομαι τώρα είναι το πόσο επιθυμώ να επιστρέψω στην Ελλάδα και να ταξιδέψω νοερά στις μέρες της νιότης μου, τότε που ήμουν μία νεαρή γυναίκα, παθιασμένη λάτρης της ελληνικής κουλτούρας και ιστορίας. Στο κοινό θα βρίσκεται και η κόρη μου που θα πετάξει ειδικά από το Λονδίνο για να είναι παρούσα σε αυτή την πολύ ιδιαίτερη συναυλία για μένα. Θα έρθουν και οι φίλοι μου από τη Σύρο και από το Μόναχο. Θα είναι μία μαγική βραδιά σε ένα μαγικό μέρος, κάτω από τα αστέρια.

Info: 12 Ιουνίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού-Ηρώδειο, viva.gr.