Habibi Funk: Να παίζει το τρανζίστορ τα “λιβανέζικα”…

Όλα ξεκίνησαν το 2012, ο Jannis Stürtz χάθηκε μια μέρα στα σοκάκια της Καζαμπλάνκα. Ήταν σε διακοπές, αλλά ως DJ και ιδρυτής μικρής δισκογραφικής πίσω στην πατρίδα του Γερμανία, το ένστικτο δεν τον εγκατέλειψε. Μπήκε σε ένα κατάστημα που επισκεύαζε ηλεκτρικές συσκευές, είδε ένα εξώφυλλο δίσκου που του τράβηξε την προσοχή (με τον μαροκινό Fadoul να διασκευάζει James Brown), το ένα βινύλιο οδήγησε στο επόμενο, ο σπόρος της Habibi Funk είχε ήδη φυτευτεί. 

Σήμερα, πάνω από δέκα χρόνια μετά, το label με έδρα το Βερολίνο μετρά περισσότερα από τριάντα νούμερα, επανακυκλοφορώντας δίσκους κυρίως από τη βόρεια Αφρική και τη δυτική Ασία. Reggae από τη Λιβύη, punk-funk από το Μαρόκο, arab jazz και disco από το Λίβανο και την Αίγυπτο: στον κατάλογο της Habibi Funk θα βρει κανείς θησαυρούς που ευτυχώς πια δεν αποκαλούμε με τον φριχτό όρο “ethnic” (ή world music). O ίδιος ο Stürtz, άλλωστε, είναι πολύ προσεκτικός ώστε να αποφεύγει μια νέα «πολιτισμική αποικιοκρατία». Αφενός μεν, αντιμετωπίζοντας οικονομικά τους καλλιτέχνες (ή τις οικογένειές τους) όπως οποιοδήποτε σύγχρονο όνομα (που σημαίνει το κλασικό split 50-50 στα κέρδη με χρονικά καθορισμένη άδεια χρήσης της μουσικής). Κι αφετέρου, διορθώνοντας τη γλώσσα που χρησιμοποιεί, ας πούμε δε λέει πια -ούτε καν για λόγους μάρκετινγκ- «ανακαλύπτω», γιατί «δεν θέλω να εκπέμπω vibes μουσικού Χριστόφορου Κολόμβου», όπως έχει δηλώσει σε συνέντευξή του.

Μέσω της Habibi Funk, όμως, μας συστήνει έναν ήχο του αραβικού κόσμου που δεν είναι απλά «τσιφτετελια». Είναι συναρπαστικές μουσικές που έρχονται από μια εποχή που τα εκεί καθεστώτα ήταν περισσότερο φιλελεύθερα/προοδευτικά κι επέτρεπαν στους καλλιτέχνες να μη διστάζουν (ίσα ίσα να το επιδιωκουν) να ενσωματώσουν δυτικά στοιχεία, φέρνοντας τούμπα το στερεότυπο του οριενταλισμού. Όπως ο Ahmed Malek κι ο Rogér Fakhr…

A SIDE

Ahmed Malek, Musique Originale de Films, Volumes 1-3
(Habibi Funk, 2024)

Ίσως το πιο λαμπρό πετράδι στο στέμμα της Habibi Funk είναι οι κυκλοφορίες του Ahmed Malek (1932-2008), ενός συνθέτη που πέρασε όλη τη ζωή του γράφοντας μουσική για κινηματογράφο και τηλεόραση, υπογράφοντας τόσο μεγάλο αριθμό παραγωγών που τον αποκαλούν «αλγερινό Ennio Morricone». H Habibi Funk έχει συγκεντρώσει τις συνθέσεις του σε τρεις κυκλοφορίες ως τώρα, τις οποίες ένωσε πέρυσι σε ένα boxset που έγινε sold out μέχρι να προλάβεις να πεις chaabi. Έτσι λέγεται η λαϊκή μουσική που ακούγεται π.χ. στους γάμους στις χώρες της βόρειας Αφρικής, καθεμία εκ των οποίων έχει τη δική της σχολή στο είδος. 

Αυτήν την παράδοση πήρε ο Malek, μετά τον πόλεμο για την αλγερινή ανεξαρτησία, και τη συνδύασε με τη μοντέρνα μουσική των 60s. Φτιάχνοντας μέσα από δεκάδες κυκλοφορίες τη δική του ιδιαίτερη γλώσσα: smooth jazz, εκλεπτυσμένη bossa, dub vibes κι όντως «μορικονικά» έγχορδα. Είναι μια μουσική «μελαγχολική αλλά όχι καταθλιπτική», έντονα συναισθηματική, σύμφυτη με τη γέννηση του μεταπολεμικού αλγερινού σινεμά αλλά και τον μετασχηματισμό της αλγερινής κοινωνίας.

Στην Αλγερία, τουλάχιστον ως το 1984, η κινηματογραφική βιομηχανία λειτουργούσε με απόλυτα σοσιαλιστικές αρχές. Οι σκηνοθέτες ήταν δημόσιοι υπάλληλοι (!) και γυρίζονταν αυστηρά πέντε φιλμ τον χρόνο, όμως το κυριότερο ήταν ότι οι ταινίες προσπαθούσαν να μιλήσουν όχι μόνο για τις ηρωικές αναμνήσεις του πολέμου εναντίον των Γάλλων, αλλά και για τη μετααποικιακή πραγματικότητα, τη ζωή των χωρικών και τη μετανάστευση, φυσικά και για το αίτημα της γυναικείας χειραφέτησης έστω και με σχετική καθυστέρηση από τον υπόλοιπο κόσμο.

O Malek, που είχε ως αρχή του να είναι παρών ως το τέλος στο δωμάτιο του μοντάζ κι όχι απλά να παραδίδει το σκορ, συνδέθηκε επίσης και με πολλές τηλεοπτικές επιτυχίες (που θεωρούνται σήμερα καλτ) μέχρι που έγινε κάτι σαν ο επικεφαλής της αλγερινής «τηλεοπτικής ορχήστρας», ταξιδεύοντας μαζί της σε χώρες τόσο μακρινές και διαφορετικές όσο η Κούβα και η Ιαπωνία. Από τα 90s κι έπειτα πέρασε σιγά σιγά στην αφάνεια, όμως η μουσική του παραμένει μια καρτ ποστάλ με σέπια χρώματα από την «αυτοκρατορία των ονείρων» όπως λέγεται κι ένα από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα κομμάτια του…

Μπορείτε να ακούσετε την κινηματογραφική μουσική του Ahmed Malek εδώ, εδώ κι εδώ.

B SIDE

Rogér Fakhr, Fine Anyway
(Habibi Funk, 2021)

Καταρχάς, μακάρι να βρείτε κάποιον να μοιάζει τόσο πήγαια cool όσο ο Rogér Fakhr στα τέλη των 70s, μεταξύ εμπόλεμης Βηρυτού και απόδρασης στο Παρίσι. (Ο Ahmed Malek, με τα φλοράλ πουκάμισά του, είναι η άλλη πλευρά αυτού του κουλ νομίσματος.) 

Ο Fakhr ήταν παιδί της προοδευτικής, κοσμοπολίτικης Βηρυτού των 60s και του πρώτου μισού των 70s. Ξεχώρισε σε τοπικούς διαγωνισμούς ως ταλαντούχος κιθαρίστας, άκουσε στη ραδιοφωνική εκπομπή του σαββατόβραδου τον Bob Dylan κι αποφάσισε τι θέλει να κάνει στη ζωή του: να μπαινοβγαίνει σε στούντιο και μπάντες. Και μετά ήρθε ο εμφύλιος. Ηχογράφησε κάποια demos στο Παρίσι όπου έζησε για μικρά διαστήματα ως μουσικός του δρόμου, τα οποία έγιναν η μήτρα του Fine Anyway που γράφτηκε σε ένα υπόγειο της Βηρυτού μόλις σε ένα 24ωρο του 1977 (ενώ οι εχθροπραξίες έξω συνεχίζονταν και μερικά λάθη δε γινόταν να διορθωθούν, όπως ο ήχος του χαλασμένου φλάουτου). 

Το αποτέλεσμα όμως είναι μια φανταστική, ευτυχώς όχι πια χαμένη, συλλογή τραγουδιών. Από τις Cohen-ικές ασκήσεις σαν το εναρκτήριο “Lady Rain” μέχρι το ηλιόλουστο (καλιφορνέζικο θα στοιχημάτιζες) soft rock των “Had To Come Back Wet”, και “Everything You Want”, με αδιαπραγμάτευτη πίστη στον folk κανόνα που κληροδότησε μια για πάντα στους singers-songwriters ο Dylan (“Insomnia Blue”).

To Fine Anyway κυκλοφόρησε το 1977 σε 200 κασέτες. Ο Fakhr βρέθηκε να περιοδεύει με ένα ποπ συγκρότημα στη Νορβηγία (!) και ύστερα στις ΗΠΑ με την μπάντα της θρυλικής Fairuz. Εκει, στην Αμερική, τελικά έμεινε για δεκαετίες. Όταν τον ανακάλυψε η Habibi Funk ήταν αρχικά αρνητικός σε κάθε πρόταση επανακυκλοφορίας. Οι αντιρρήσεις του κάμφθηκαν μετά τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο του 2020. Τότε αρχικά έδωσε τη συγκατάθεσή του να συμπεριληφθούν κομμάτια του σε μια συλλογή ενίσχυσης των πληγέντων και σταδιακά συμφώνησε στα reissues. Πριν από λίγους μήνες, μάλιστα, ανέβηκε μετά από δεκαετίες και στην σκηνή για συναυλίες σε Μάντσεστερ και Λονδίνο. 2-3 κατοπινές γενιές είδαν επιτέλους το πρόσωπο πίσω από το πιο βαθιά κρυμμένο μυστικό της λιβανέζικης μουσικής.

Μπορείτε να ακούσετε το Fine Anyway εδώ και τη συλλογή από outtakes East of Any Place εδώ.