Ανάλυση: Τι κρύβουν τα επικοινωνιακά τρικ της Τουρκίας, ποιες οι κινήσεις της Ελλάδας

Ο Μεβλούτ Τσαβόσογλου συνέχισε τις προκλητικές δηλώσεις προτείνοντας μορατόριουμ με όρους Τουρκίας και κάνοντας, με τον μανδύα του Καλού Σαμαρείτη, μονομερείς και εκ του πονηρού επικλήσεις στο Πρακτικό της Βέρνης του 1976. Η γειτονική χώρα ποντάρει στο χαρτί και στο μομέντουμ της Λιβύης, επιδιώκει πάγωμα του χρόνου για να εκμεταλλευτεί το timing και να ανακόψει τη συμφωνία οριοθέτησης Ελλάδας-Αιγύπτου, ενώ προτάσσει και το προσωπείο της διαλλακτικότητας επιδιδόμενη σε επικοινωνιακά τρικ για να κερδίσει τη συμπάθεια της ΕΕ.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης, Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, αναλύει τα τελευταία δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέσω του News247. Η μετατόπιση στην τακτική της, οι πρακτικές και η στόχευσή της, αλλά και οι κινήσεις της ελληνικής πλευράς.

Κύριε Φίλη, πώς αποκρυπτογραφείτε τις τελευταίες δηλώσεις Τσαβούσογλου και ποια είναι η άμεση επιδίωξη της Τουρκίας μετά τη συνάντηση του Τούρκου ΥΠΕΞ με τον Ζοζέπ Μπορέλ;

“Η Τουρκία δείχνει να είναι ανοιχτή στη διαπραγμάτευση, μόνο που αυτή η διαπραγμάτευση θέλει να γίνει με αποκλειστικά δικούς της όρους. Θέλει δηλαδή, μέσα από την πολιτική που ακολουθεί το τελευταίο διάστημα και των απειλών και των εκβιασμών και του ψυχολογικού πολέμου, να επιβάλει ένα πλαίσιο το οποίο θα είναι ασφυκτικό για την Ελλάδα και θα ικανοποιεί πλήρως την Τουρκία. Συνάμα δείχνει προς τον Διεθνή Παράγοντα, ειδικά προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η Τουρκία είναι μία χώρα η οποία συνομιλεί, διαπραγματεύεται, συνδιαλέγεται με τις τρίτες χώρες και ότι δεν θέλει να επιβάλει τις επιθυμίες της όπως συμβαίνει στην πράξη. Υπάρχει μία μικρή μετατόπιση από την τουρκική θέση μέχρι σήμερα, από αυτά που είπε ο Τσαβούσογλου, δεδομένου ότι για πρώτη φορά δέχεται υπό όρους -βέβαια δεν ξέρουμε ποιοι είναι αυτοί- τη διαμεσολάβηση της ΕΕ για τη διευθέτηση των ενεργειακών της Ανατολικής Μεσογείου. Να θυμίσουμε ότι στο πρόσφατο παρελθόν, συστηματικά κατηγορούσε την ΕΕ για μεροληπτική θέση έναντι της Τουρκίας για χάρη της Ελλάδας και της Κύπρου.

Το γεγονός, λοιπόν, ότι φαίνεται να δέχεται μία διαμεσολάβηση της ΕΕ συνιστά μεν μια μετατόπιση, από την άλλη όμως, ακριβώς επειδή η Τουρκία συμπληρώνει τη φράση της, βάζοντας όρους ως προς αυτή την προοπτική, είναι ένα ενδεχόμενο να είναι προσχηματικό όλο αυτό και να μην είναι πραγματική η πρόθεση της Τουρκίας”.

Είναι, λοιπόν, ένα επικοινωνιακό τρικ; Και πώς αυτή η διαφοροποιημένη στάση διαμορφώνει τους όρους που θέτει;

“Η Τουρκία αυτή τη στιγμή πιέζεται. Όσο κι αν δεν θέλει να το δείχνει, όσο κι αν δείχνει περιφρονητική προς την ΕΕ, οι ανακοινώσεις της ΕΕ σε βάρος της την ενοχλούν και καταλαβαίνει ότι η επιδείνωση των σχέσεων με τη Γαλλία δεν ευνοεί τα συμφέροντά της στην περιοχή. Δείχνει να θεωρεί αμελητέα την ΕΕ, στην πραγματικότητα όμως, τώρα που έχουν αρχίσει και σφίγγουν τα γάλατα για την τουρκική οικονομία καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να έχει απέναντί της την ΕΕ αν θέλει να ανακάμψει η οικονομία της. Άρα κάνει κάποιες κινήσεις που εκτιμούσα αρκετό καιρό ότι θα τις έκανε προς την ΕΕ, όχι ευθυγράμμισης με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, σε καμία περίπτωση, αλλά κινήσεις με τις οποίες δείχνει ότι είναι διαλλακτική. Το αν αυτό ισχύει και το πώς η ίδια αντιλαμβάνεται τη δική της διαλλακτικότητα ενώ μέχρι σήμερα ήταν αδιάλλακτη και κυρίως μονομερής στις ενέργειές της, αυτό μένει να διαπιστωθεί. Ωστόσο, η Τουρκία αυτή τη στιγμή θεωρεί ότι είναι κατάλληλο το πλαίσιο και το μομέντουμ για να ανοίξει ένα κανάλι διαλόγου με τις χώρες της περιοχής και εν προκειμένω την Ελλάδα, διότι μην ξεχνάμε ότι σήμερα, αντιθέτως με πριν από 9 μήνες, υπάρχει και το τουρκολιβυκό σύμφωνο, όπως επίσης σήμερα, σε αντίθεση με πριν από λίγες εβδομάδες, η Τουρκία είναι ισχυροποιημένη στη Λιβύη. Άρα, έχοντας και το τουρκολιβυκό σύμφωνο και την ισχυροποίηση στη Λιβύη μέσω της στρατιωτικής της εμπλοκής και της υποβοήθησης της κυβέρνησης Σάρατζ θεωρεί ότι τώρα μπορεί πράγματι να γίνει μία συζήτηση”.

Ποια θα πρέπει να είναι η στάση της ελληνικής πλευράς;

“Αυτό που η ελληνική πλευρά πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγει και νομίζω θα το κάνει είναι να δεχτεί -και υπό την παρότρυνση της Γερμανίας που ασκεί την προεδρία της ΕΕ- το πάγωμα του χρόνου που επιδιώκει η Τουρκία, στη λογική ότι μόνο έτσι μπορεί να γίνει ένας σωστός διάλογος μεταξύ των δύο χωρών. Τι λέει η Τουρκία; Υπάρχει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, είναι ισχυροποιημένη τις τελευταίες εβδομάδες στη Λιβύη, να καθίσουμε να κουβεντιάσουμε. Ναι αλλά αυτό το πάγωμα του χρόνου σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα μπορεί να κάνει τις δικές της κινήσεις, όπως για παράδειγμα τη συμφωνίας οριοθέτησης με την Αίγυπτο. Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται η Αθήνα να δεχτεί κάτι τέτοιο. Αν και εφόσον γίνει διάλογος με την Τουρκία, γιατί είναι πολλές οι προϋποθέσεις που δεν πληρούνται αυτή τη στιγμή από την εκτόνωση της έντασης μέχρι τις έμπρακτες κινήσεις καλής θέλησης, ο διάλογος δεν θα γίνει με τον τρόπο και τις βάσεις που επιθυμεί η Τουρκία. Θα γίνει όταν η Ελλάδα το κρίνει και προφανώς η Ελλάδα θα είναι πιο ισχυρή σε έναν διάλογο αν πρώτα έχει καταφέρει μία συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Αίγυπτο.

Αυτή τη στιγμή πρόθεση της Τουρκίας είναι το πάγωμα του χρόνου και ένα μορατόριουμ στις σεισμικές έρευνες και τις ερευνητικές γεωτρήσεις στην ευρύτερη περιοχή, το οποίο θέλει να ξεκινήσει από την κυπριακή Δημοκρατία και να ακολουθήσει η Τουρκία με ένα αντίστοιχο πάγωμα είτε νοτίως της Κρήτης, είτε στα 6 μίλια από Ρόδο, Κάρπαθο και Κρήτη”.

Το Πρακτικό της Βέρνης, που επίσης τέθηκε μονομερώς, εντάσσεται και αυτό στην αλλαγή στάσης απέναντι στην ΕΕ και στη στρατηγική που ακολουθεί;

“Είναι επίσης μία εξέλιξη για την οποία μας είχαν προδιαθέσει οι Τούρκοι. Το Πρακτικό της Βέρνης τι έλεγε τότε; Ότι θα πάγωναν οι όποιες έρευνες έμελλε να γίνουν από ελληνικής ή τουρκικής πλευράς στην περιοχή του Αιγαίου. Η επίκληση της Βέρνης είναι μία κίνηση εκ του πονηρού. Θα πρέπει κι εμείς να καταλάβουμε, επειδή πολλές φορές προσεγγίζουμε την Τουρκία μονοδιάστατα από την οπτική της Ελλάδας, η Τουρκία μεθοδικά και προσεκτικά λέει πράγματα τα οποία ηχούν όμορφα στα αυτιά του ξένου παράγοντα. Ο Μπορέλ και ο κάθε Μπορέλ ασφαλώς και οφείλει να γνωρίζει τι μας έχει φέρει σε αυτή την κατάσταση με την Τουρκία και ποιανού ευθύνη είναι, αλλά επειδή δεν θέλει να ξεσπάσει μία κρίση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όταν η Άγκυρα του λέει ότι εγώ δείχνω τάσεις συμβιβασμού και προτείνω πάγωμα του χρόνου και ενεργειών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη μία ή την άλλη πλευρά, αυτός τότε σκέπτεται όπως και αρκετοί στην Ευρώπη, ότι ίσως αυτός είναι ένας καλός τρόπος για να αποφύγουμε τα χειρότερα.

Αυτός είναι ένας λόγος που πολλοί από εμάς εδώ και αρκετό καιρό λέμε ότι η Ελλάδα πρέπει να κάνει μία καμπάνια ενημέρωσης σε όλα τα διεθνή και ευρωπαϊκά φόρα παρουσιάζοντας απτές αποδείξεις των θέσεών της χωρίς, όμως, να παραπονιόμαστε συνεχώς σαν να ζητάμε τη βοήθεια του πάτρωνα, είτε αυτός λέγεται ΕΕ, είτε Αμερική. Πρέπει να βρούμε ένα μείγμα πολιτικής το οποίο θα είναι τέτοιο ώστε και αυτά που λέμε να έχουμε αξία και ο λόγος μας να έχει βαρύτητα και να μην είμαστε μονίμως οι παραπονούμενοι, διότι όταν πηγαίνεις μονίμως και παραπονιέσαι ο άλλος αναρωτιέται αν κι εσύ φέρνεις ευθύνη για την κατάσταση αυτή. Το θέμα είναι ότι αν η Ελλάδα είχε κλείσει συνοριακά ζητήματα στις θαλάσσιες ζώνες με άλλα γειτονικά κράτη τα προηγούμενα χρόνια (όχι ότι ήταν αποκλειστική ευθύνη της Ελλάδας βέβαια), είτε μιλάμε για την Αλβανία που ξέρουμε τι συνέβη, είτε για τη Λιβύη, είτε για την Αίγυπτο, σήμερα θα ήμασταν σε πολύ καλύτερη θέση διαπραγμάτευσης απέναντι στην Τουρκία. Γιατί όταν εμείς παραπονιόμαστε για την κακή προαίρεση της Τουρκίας που δεν μας επιτρέπει να κάνουμε ουσιαστικό διάλογο μαζί της, ο διεθνής παράγοντας αναρωτιέται μήπως κι εμείς είμαστε μέρος του προβλήματος γιατί κι εμείς με τη σειρά μας δεν έχουμε οριοθετήσει με κανένα γειτονικό κράτος. Ούτε στο Αιγαίο, ούτε στο Ιόνιο, με εξαίρεση την Ιταλία”.

Μέχρι που μπορούν να φτάσουν οι πιέσεις της Τουρκίας και πόσο ανησυχητικές μπορούν αυτές να γίνουν;

“Στο Αιγαίο, η Τουρκία μπορεί να πιέσει επαναφέροντας το χαρτί που κατά κόρον έχει χρησιμοποιήσει τα τελευταία χρόνια και που είναι τα προσφυγομεταναστευτικά ρεύματα. Αυτή την ώρα δεν μοιάζει πιθανό, αλλά πάντα θα πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή γιατί είναι ένα χαρτί που δεν το χρησιμοποιεί μόνο στην Ελλάδα, αλλά και απέναντι στην ΕΕ. Όπως επίσης μπορεί να πιέσει με έναν τρόπο στρατιωτικού χαρακτήρα που δεν είναι μόνο οι υπερπτήσεις και οι παραβιάσεις, αλλά με τρόπο που να σχετίζεται με τη συνοδεία κάποιων πολεμικών πλοίων σε ένα σεισμικό σκάφος ή μεταγενέστερα σε ένα πλωτό γεωτρύπανο. Για την ώρα νομίζω ότι κάτι τέτοιο δεν είναι πιθανό.

Ωστόσο, κρατώ, πρώτον ότι στις ΗΠΑ υπάρχει σύγχυση στην πολιτική τους, άρα ίσως η Τουρκία θεωρήσει στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Νοεμβρίου ότι είναι μία ευκαιρία για αυτήν να δημιουργήσει κάποια τετελεσμένη κατάσταση που θα δεσμεύσει και την επόμενη αμερικανική ηγεσία σε περίπτωση που φύγει ο Τραμπ, με τον οποίο έχει ιδιαίτερη σχέση ο Ερντογάν. Το δεύτερο είναι η Τουρκία να θελήσει να πιέσει περαιτέρω την Ελλάδα κάνοντας μία ενέργεια όπως αυτή που έχει προαναγγείλει. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι επειδή έχει πέσει ένα μεγάλο κομμάτι του διεθνούς παράγοντα πάνω της, για την ώρα δεν είναι πιθανό το σενάριο. Βέβαια, αν η Τουρκία δεν ικανοποιηθεί όπως αυτή θεωρεί ότι θα ικανοποιούνταν, ακόμη και σε διαπραγμάτευση με την ΕΕ για ζητήματα άσχετα με την Ελλάδα, πάλι μπορεί να τη δούμε να κάνει κάποια κίνηση.

Αλλά πιστεύω ότι το καλοκαίρι, με όποιες διακυμάνσεις στην ένταση, δεν θα έχουμε πρόκληση κάποιας κρίσης μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας”.