Ποια η σχέση του Καβάφη με το βαμβάκι;
Πως ο Νείλος υπήρξε σωσίβιο για τη σύγχρονη… Ελλάδα; Ποια η σχέση του Αλεξανδρινού ποιητή, Κώστα Καβάφη με το βαμβάκι;
- 06 Ιουλίου 2018 08:20
Τα τρία βασικά προϊόντα, που καθόρισαν τη μοίρα της απελευθερωμένης Ελλάδας ήταν η σταφίδα, στην Πελοπόννησο, ο καπνός στη Βόρεια Ελλάδα και το βαμβάκι στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου. Μεγάλες οικογένειες όπως των Τοσίτζα (Τοσίτσα), Σαλβάγου, Χωρέμη, Μπενάκη δημιούργησαν το ελληνικό θαύμα της Αλεξάνδρειας, που έκρυβε και τις μαύρες μέρες των φελάχων. Έβαλαν τη σφραγίδα τους στην καινοτομία του βάμβακος και στάθηκαν ευεργέτες στη σύγχρονη Ελλάδα.
Ελλάδα – Αίγυπτος σχέσεις μακραίωνες…
Οι σχέσεις Ελλάδας – Αιγύπτου έχουν μακρά διαδρομή στο χρόνο με πρόσωπα κλειδιά τον Μέγα Αλέξανδρο, τη βασίλισσα Κλεοπάτρα, την αστρονόμο Υπατία… Στο βιβλίο του Ραδ. Γ. Ραδόπουλου, που εκδόθηκε το 1928 σημειώνεται πως Έλληνες ήταν εγκατεστημένοι, προσωρινά ή μόνιμα στην Αίγυπτο και κατά τον 18ο αιώνα. Η Ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας οργανώνεται κυρίως κοντά στο Β΄ μισό του 19ο αιώνα με την ανέγερση σχολείου, νοσοκομείου, εκκλησίας κ.ά. Στην Αίγυπτο βρίσκονται ο οίκος Τοσίτσα και Στουρνάρη, ο οίκος Γεώργιου Σκαραμαγκά. Η έκρηξη στο χώρο του βάμβακος πραγματοποιείται κατά την περίοδο 1861-1866, όταν μεταναστεύουν εκεί, κι άλλοι Έλληνες έμποροι, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ο Θεόδωρος Ράλλης, ο Ιωάννης Χωρέμης κ.ά.
Εντατικές μελέτες πάνω στον Ελληνισμό της Αιγύπτου έχει πραγματοποιήσει η πανεπιστημιακή καθηγήτρια, Ματούλα Τομαρά –Σιδέρη κι έχει γράψει βιβλία, που αφορούν αυτήν την περίοδο: “Ευεργετισμός και Προσωπικότητα”, (Α’ και Β΄τόμος), “Οι Έλληνες του Καΐρου”, “Ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους Δρόμους του Βαμβακιού”. Ο οίκος Χωρέμη – Μπενάκη κατέχει την πρώτη θέση, ανάμεσα στους εξαγωγείς, περνώντας σε μερίδιο αγοράς και αγγλικές, γαλλικές και ελβετικές εταιρίες, παρότι η Μεγάλη Βρετανία είναι η κυρίαρχη δύναμη στην Αίγυπτο και η ποιότητα των αγγλικών υφασμάτων, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό και στο βαμβάκι της αφρικανικής μεσογειακής χώρας.
Ο Αλεξανδρινός ποιητής, Κώστας Καβάφης προέρχεται από οικογένεια, η οποία ασχολείται συστηματικά με το εξαγωγικό εμπόριο βάμβακος. Πρόκειται για οικογένεια, που εγκαθίστανται από την Πόλη στην Αλεξάνδρεια το 1850. Η οικογένεια Καβάφη φέρεται να κάνει εξαγωγές βάμβακος, σιτηρών κι ακατέργαστων δερμάτων βούβαλου και να ζει στην οδό Σερίφ, στον αριστοκρατικό δηλαδή δρόμο των βαμβακάδων.
Οι επενδύσεις στην Αλεξάνδρεια
Παρότι ορισμένες περιοχές της Ελλάδας έχουν απελευθερωθεί, η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο γιγαντώνεται πληθυσμιακά. Ο, γεννημένος στην Καβάλα, Μωχάμετ Άλι, ιδρυτής της αιγυπτιακής δυναστείας αποζητά να φέρει επενδύσεις. Ξένοι επενδυτές ρίχνουν το βάρος κυρίως σε βιομηχανικές ή τεχνικές δραστηριότητες. Οι Έλληνες επιχειρηματίες πάλι, με την οικογένεια Τοσίτζα να είναι πιο νωρίς εγκατεστημένη στην περιοχή, δραστηριοποιούνται κατεξοχήν στον κλάδο του βάμβακος. Ο Μωχάμετ Άλι, που ο γιος του Ιμπραήμ αιματοκυλά κατόπιν εντολής του σουλτάνου, τον ελληνικό πληθυσμό, πεθαίνει το 1848 αφήνοντας πίσω του επενδυτές. Είναι ο ίδιος άνθρωπος, όμως που κληροδοτεί το Ιμαρέτ (ιεροδιδασκαλείο) της Καβάλας στη γενέτειρά του, στον συνοικισμό της Παναγίας. Το μνημείο ενοικιάζει σήμερα από το αιγυπτιακό κράτος, η οικογένεια Μισσιριάν, η οποία ασχολείται με τα καπνά και το λειτουργεί ως ξενοδοχείο πολυτελείας.
Έλληνες βαμβακέμποροι δημιουργούν καινοτόμα προϊόντα ή βελτιώνουν την αγροτική τεχνολογία: βαμβάκελαιο, σαπούνι, λίπασμα και ζωοτροφές, νέες ποικιλίες βάμβακος. Στις αρχές του 20ού αιώνα, το θαύμα του βάμβακος, είναι αναγνωρίσιμο σε αριθμούς. Το βαμβάκι αντιπροσωπεύει το 80% των εξαγωγών της Αιγύπτου και το 25% της δραστηριότητας το κρατούν στα χέριά τους 5 ελληνικές οικογένειες: Χωρέμης, Μπενάκης, Καζούλλης, Σαλβάγος και Ροδοκανάκης.
Οι διαδρομές των βαμβακέμπορων
Σύμφωνα με όσα μας έχει εξιστορήσει κατά καιρούς η εκλιπούσα συγγραφέας, Αλεξάνδρα Παπαδημητρίου, μητέρα του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνη Παπαδημητρίου, η Αίγυπτος στην ακμή της, είχε περίπου 100.000 Έλληνες κι ήταν από τις πολυπληθέστερες κοινότητες. “Η Αίγυπτος έχει φτηνό εργατικό δυναμικό, καλό έδαφος και επενδυτικές δυνατότητες. Οι Έλληνες εργάζονται ως τεχνίτες, σερβιτόροι, υπάρχουν μέχρι πολύ πλούσιοι επιχειρηματίες κι απασχολούνται παντού, εκτός από εργάτες γης. Οι Μετσοβίτες έχουν ελληνική συνείδηση και σιγά –σιγά χτίζεται η κοινότητα. Χόμπι των Ελλήνων μεγαλοαστών, που ασχολούνται με το βαμβάκι, είναι η βοτανολογία και, όχι τυχαία, γεννιέται το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο”, εξηγεί ο ιστορικός, Μιχάλης Βαρλάς. Οι Έλληνες της Αιγύπτου προέρχονται είτε από την ηπειρωτική Ελλάδα, Βορειοηπειρώτες και Ηπειρώτες και δη Μετσοβίτες είτε από το Αιγαίο. Μέσω Αιγαίου έρχονται κυρίως Έλληνες της διασποράς από την Ανατολική Ευρώπη, Πολίτες, Μικρασιάτες, νησιώτες, κυρίως, Χιώτες, Σαμιώτες, Κύπριοι αλλά και Κασιώτες, που θα εργαστούν κυρίως στα τεχνικά έργα.
Μολονότι Έλληνες – Αιγύπτιοι έχουν καλές σχέσεις, επί Νάσερ παίρνει η μπάλα τους πάντες, όταν ο Αιγύπτιος ηγέτης αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας του, εξηγεί ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Αιγυπτιωτών, Κώστας Μιχαηλίδης, ο οποίος αναφέρει πως στο τέλος της δεκαετίας του ΄50 έχουν απομείνει ελάχιστοι Έλληνες. Κάθε επιχείρηση πρέπει να έχει συνέταιρο Αιγύπτιο, που θα κατέχει το 51%. Σταδιακά όλοι αποχωρούν. Με όσα έπιπλα, τιμαλφή ή και χρήματα έχουν – έχουν καταφέρει – να φυγαδεύσουν (όσοι έχουν τουλάχιστον) έρχονται στην Ελλάδα για να ξαναστήσουν τη ζωή τους και τις επιχειρήσεις τους από την αρχή. Ορισμένοι θα προτιμήσουν να μην επιστρέψουν ποτέ στη μητέρα Ελλάδα και αναζητούν το μέλλον τους στην Αυστραλία, τη Νότια Αφρική και σπανιότερα στις ΗΠΑ.
Τα φερτά υλικά του Νείλου, δημιουργούν μια φυσική λίπανση στο βαμβάκι της Αιγύπτου, που έχει εξαιρετική ποιότητα, εξηγεί ο Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε από το Ινστιτούτο Βάμβακος Θεσσαλίας. “Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες βάμβακος, το κοντό, το μεσαίο και το μακρύ, σε ό, τι αφορά στην ίνα. Το αιγυπτιακό βαμβάκι είναι μακρόινο δηλαδή έχει μεγάλο μήκος και μεγάλη αντοχή, με ίνα, που φτάνει και τα 34 χιλιοστά. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι μεσαίου μεγέθους 28,3-30 χιλιοστά και πλέον έχουμε και δυο υβρίδια με μακριά ίνα. Λόγω των πλημμυρικών φαινομένων ο Νείλος ήταν το συγκριτικό πλεονέκτημα της Αιγύπτου δηλαδή έφερνε οργανική ύλη και διαμόρφωσε έτσι πολύ πλούσια χωράφια, που ήταν κατάλληλα για διάφορες καλλιέργειες, πατάτες, κηπευτικά κ.ά. Σήμερα, λέει, λόγω της κατάστασης που επικρατεί στη Συρία πολλά επιχειρήσεις έχουν μεταφερθεί στην Αίγυπτο, η οποία στρέφεται λόγω των μηχανημάτων των προσφύγων και στο βαμβάκι μεσαίου τύπου”.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ AGROPOST
Σε απόγνωση οι ελαιοπαραγωγοί της Σητείας
