Από τη Γάζα στη Eurovision: Η παγκόσμια σκηνή γυρίζει την πλάτη στο Ισραήλ

Κάθε δράση έχει και αντίδραση. Το Ισραήλ βρίσκεται ολοένα και πιο απομονωμένο στη διεθνή σκηνή, καθώς ο πόλεμος και η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα μαίνονται δίχως τέλος.

Η κατακραυγή δεν μένει πια μόνο στο διπλωματικό επίπεδο. Έχει διαποτίσει την οικονομία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, δημιουργώντας μια εικόνα ασφυκτικής πίεσης.

Η διεθνής καταδίκη κορυφώθηκε μετά την ανακοίνωση χερσαίας επιχείρησης στη Γάζα και την άνευ προηγουμένου επίθεση σε ηγετικά στελέχη της Χαμάς στο έδαφος του Κατάρ. Η χρονική συγκυρία συνέπεσε με τη δημοσιοποίηση έρευνας ανεξάρτητης επιτροπής του ΟΗΕ, η οποία για πρώτη φορά μίλησε ξεκάθαρα για γενοκτονία από το Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα, ενώ είχε προηγηθεί κι εκείνη για λιμό.

Ένα εύρημα που συμβαδίζει με εκτιμήσεις ειδικών και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά που το Τελ Αβίβ απορρίπτει κατηγορηματικά. Χαρακτηριστικές ήταν οι προκλητικές δηλώσεις Νετανιάχου που χαρακτήρισε ως “κραυγαλέο ψέμα” τον λιμό που έχει “θερίσει” τη Γάζα.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση -ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ- πρότεινε κυρώσεις που προβλέπουν μερική αναστολή της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, αν εγκριθούν από τα κράτη μέλη.

Παράλληλα, αρκετές δυτικές χώρες έχουν ήδη επιβάλει στοχευμένα μέτρα σε Ισραηλινούς αξιωματούχους, εποικισμούς και οργανώσεις που στηρίζουν τη βία στη Δυτική Όχθη.

Η οικονομία ωστόσο, πλήττεται πολυεπίπεδα. Τον Αύγουστο, το νορβηγικό κρατικό επενδυτικό ταμείο -το μεγαλύτερο στον κόσμο- ανακοίνωσε ότι αποσύρει μέρος του χαρτοφυλακίου του από το Ισραήλ λόγω της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα.

Στο μεταξύ, η χώρα αντιμετωπίζει μερικό ή πλήρες εμπάργκο όπλων από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλους, εξαιτίας της στάσης της στη Γάζα.

Η πίεση είναι τόσο έντονη που ο ίδιος ο Νετανιάχου παραδέχτηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα πως το Ισραήλ βιώνει “ένα είδος απομόνωσης” που ίσως κρατήσει για χρόνια. Προειδοποίησε ότι η χώρα θα χρειαστεί να αναπτύξει περαιτέρω τη βιομηχανία όπλων και να προσαρμόσει την οικονομία της ώστε να μειώσει την εξάρτηση από το διεθνές εμπόριο.

Στην πορεία, προσπάθησε να μετριάσει τα λεγόμενά του, λέγοντας ότι αναφερόταν μόνο στον αμυντικό τομέα.

Eurovision, αθλητισμός και Χόλιγουντ

Η πολιτιστική σφαίρα δεν έμεινε ανεπηρέαστη. Τηλεοπτικοί σταθμοί σε Ιρλανδία, Ολλανδία και Ισπανία ανακοίνωσαν ότι θα μποϊκοτάρουν τη Eurovision 2026, αν συμμετάσχει το Ισραήλ. Ο ιρλανδικός σταθμός RTE τόνισε ότι “η συμμετοχή της Ιρλανδίας θα ήταν αδιανόητη με τόσες απώλειες ζωών στη Γάζα”.

Η ισραηλινή δημόσια τηλεόραση KAN 11 απάντησε ότι θα προχωρήσει κανονικά στη διαδικασία επιλογής υποψηφίου, υποστηρίζοντας πως η μουσική διοργάνωση δεν πρέπει να πολιτικοποιηθεί.

Στον απόηχο των παραπάνω πιέσεων, η EBU αποφάσισε να θέσει σε ψηφοφορία τον αποκλεισμό του Ισραήλ.

Στις καλές τέχνες, φεστιβάλ μουσικής στη Γάνδη ακύρωσε συναυλία της Φιλαρμονικής του Μονάχου, επειδή θα τη διηύθυνε ο Ισραηλινός Λαχάβ Σάνι. Στο Χόλιγουντ, χιλιάδες σκηνοθέτες, ηθοποιοί και εργαζόμενοι στον κινηματογράφο -ανάμεσά τους η Olivia Colman, η Emma Stone και ο Andrew Garfield- υπέγραψαν δέσμευση να μην συνεργαστούν με ισραηλινά κινηματογραφικά ιδρύματα.

Πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν η απόφαση της Dua Lipa να τερματίσει τη συνεργασία με τον μάνατζέρ της, γιατί έβαλε την υπογραφή του σε επιστολή που ζητούσε να αποκλειστεί το φιλοπαλαιστινιακό συγκρότημα Kneecap από το φεστιβάλ Glastonbury.

Ο αθλητισμός επίσης βρέθηκε στο επίκεντρο. Ο τελευταίος γύρος μεγάλης ποδηλατικής διοργάνωσης ακυρώθηκε μετά από διαδηλώσεις που στόχευαν στη συμμετοχή της ομάδας Israel-Premier Tech. Σε τουρνουά σκακιού στην Ισπανία, ισραηλινοί παίκτες ενημερώθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν να αγωνιστούν με την εθνική τους σημαία, με αποτέλεσμα να αποσυρθούν.

Τα ισραηλινά μέσα μετέδωσαν φόβους ακόμη και για αποκλεισμό από τις ευρωπαϊκές ποδοσφαιρικές διοργανώσεις. Η UEFA κατηγορήθηκε για πανό με μήνυμα “Σταματήστε να σκοτώνετε παιδιά, σταματήστε να σκοτώνετε αμάχους” που εμφανίστηκε στον τελικό του Super Cup, ενώ ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μίκι Ζοχάρ δήλωσε ότι εργάζεται για να αποτραπεί αποβολή του Ισραήλ.

Παράλληλα, μεγάλοι αστέρες του ποδοσφαίρου, όπως ο Μοχάμεντ Σαλάχ, έχουν ταχθεί δημόσια υπέρ της Παλαιστίνης.

Οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει σε συγκρίσεις με το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, που βρέθηκε αντιμέτωπο με διεθνές μποϊκοτάζ μεταξύ 1950 και 1990. Τότε, προϊόντα εξαφανίστηκαν από ράφια, μουσικοί αρνήθηκαν να εμφανιστούν και οι αθλητικές ομάδες αποκλείστηκαν από διεθνείς διοργανώσεις.

“Το συμβολικό συχνά έχει μεγαλύτερη δύναμη από τους αριθμούς”, δήλωσε στο CNN ο Ιλάν Μπαρούχ, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στη Νότια Αφρική και σημερινός επικεφαλής της Policy Working Group, που τάσσεται υπέρ της αναγνώρισης παλαιστινιακού κράτους.

Κατά τον ίδιο, η πίεση είναι απαραίτητη: “Δεν είναι δυνατόν μια χώρα να διατηρεί προνομιακές εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ και ταυτόχρονα να υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των Παλαιστινίων”.

Η εσωτερική αμφισβήτηση και το κίνημα BDS

Το Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπο και με εσωτερικές αντιδράσεις. Στις διαδηλώσεις ζητούν επανειλημμένα κατάπαυση του πυρός και επιστροφή των ομήρων που κρατά η Χαμάς μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Παράλληλα, το κίνημα Boycott, Divestment, Sanctions (BDS), που εδώ και δύο δεκαετίες καλεί σε οικονομικό και πολιτιστικό μποϊκοτάζ, βλέπει την απήχησή του να αυξάνεται από την έναρξη του πολέμου.

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ πρόσθεσε νέα στοιχεία στην εικόνα απομόνωσης. Χώρες όπως ο Καναδάς, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνώρισαν επίσημα ένα παλαιστινιακό κράτος κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Το highlight -αν μπορεί να ειπωθεί- της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ήταν φυσικά η μαζική αποχώρηση αντιπροσώπων κατά την έναρξη της ομιλίας Νετανιάχου.

Παράλληλα, ανάλυση ψηφοφοριών του ΟΗΕ έδειξε ότι ακόμη και παραδοσιακοί υποστηρικτές του Ισραήλ αλλάζουν στάση. “Η τάση είναι ανησυχητική”, λέει ο Ρόμπερτ Σάτλοφ, εκτελεστικός διευθυντής του Washington Institute for Near East Policy. “Όταν βλέπεις παλαιούς συμμάχους να κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση, το μήνυμα είναι σαφές”.

Η Διεθνής Ποινική Δικαιοσύνη εξετάζει τώρα και το αδίκημα της γενοκτονίας, ενώ το ένταλμα σύλληψης κατά του Νετανιάχου περιορίζει δραστικά τις μετακινήσεις του. Για να μεταβεί στη Νέα Υόρκη, το αεροσκάφος του απέφυγε τον γαλλικό και ισπανικό εναέριο χώρο.

Μέσα σε αυτή την πρωτοφανή διεθνή απομόνωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο μόνος σταθερός σύμμαχος του Ισραήλ.

“Δεν άρεσε στον πρόεδρο ο τρόπος με τον οποίο έγινε η επίθεση στο Κατάρ, αλλά η σχέση μας με το Ισραήλ παραμένει ισχυρή”, δήλωσε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο.

Κι όμως, για το Ισραήλ, η σκιά της απομόνωσης φαίνεται να βαθαίνει μέρα με τη μέρα.