Νίκος Παρασκευόπουλος: Κυβερνητικός επαρχιωτισμός

Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει ένα χαρακτηριστικό που έλειπε από κάθε προηγούμενη κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης: Προσπαθεί να ασκεί εξουσία χωρίς να ενδιαφέρεται καθόλου αν τα θεσμικά έργα της είναι στοιχειωδώς αποδεκτά ή πειστικά σε ένα ευρύτερο διεθνές περιβάλλον. Η αδιαφορία της αυτή μάλιστα φθάνει να αφορά και τις πιο ισχυρές και καθιερωμένες διεθνείς οντότητες. Δεν αποτελούν αυτές το ακροατήριό της, δεν απειλούν την αυτάρκειά της, απευθύνεται μόνο στους εσωτερικούς της φίλους.

Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα αποτελεί ο θεσμός των προστατευόμενων μαρτύρων. Η διεθνής έννομη τάξη στο σύνολό της εδώ και δεκαετίες τον εντάσσει στα πιο σημαντικά της εργαλεία για την καταπολέμηση του εγκλήματος. Όταν όμως οι προστατευόμενοι μάρτυρες, όπως συνέβη εδώ στην υπόθεση Novartis, απειλούνται με αποκάλυψη της ταυτότητάς τους, τότε αποθαρρύνονται νέοι μάρτυρες να αποδεχθούν ανάλογο ρόλο. Οι δυνατότητες απόδειξης εγκλημάτων έτσι μειώνονται εξαιτίας απροθυμίας μαρτύρων. Πλήττεται έτσι ο ίδιος ο διεθνούς ενδιαφέροντος θεσμός, και αυτό γίνεται αισθητό ακόμη και στις δεξιόστροφες Law and Order δικαιοταξίες. Η κυβέρνησή μας ωστόσο δεν φαίνεται να νοιάζεται ούτε γι΄αυτές. Την απασχολεί μόνο το δικό της ακροατήριο, η παρέα της.

Το ίδιο ισχύει και για μια σειρά από άλλα θέματα:

• Για την επιλεκτική χρηματοδότηση του Τύπου, που οδηγεί σαφώς σε πολιτική χειραγώγηση, αλλά και σε νόθευση ανταγωνισμού, ενοχλώντας σε διεθνή ορίζοντα.
• Για την παρεμπόδιση προφανώς ενδεδειγμένων (όπως βεβαιώθηκε από την πρόσφατη κρίση του Ειδικού Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου στο πλαίσιο της υπόθεσης Νovartis) εισαγγελικών δραστηριοτήτων καταπολέμησης της οικονομικής Διαφθοράς.
• Για τις δηλώσεις του Πρωθυπουργού και αρμόδιων Υπουργών που προδίκαζαν το αποτέλεσμα εκκρεμών δικών («καμιά ποινική ευθύνη πολιτικών προσώπων δεν υφίσταται»).
• Για την τακτική των αυτόματων επαναπροωθήσεων προσφύγων, που έχει συνδεθεί με επικίνδυνες έως και θανατηφόρες συνέπειες.
• Στο θέμα του προσφυγικού γενικότερα εκπλήσσει ο τελείως εσωστρεφής τρόπος των φιλοκυβερνητικών αναφορών σε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο. Για την κυβέρνησή μας, οι ΜΚΟ είναι ο «διάβολος» του προσφυγικού. Για τη διεθνή κοινότητα, πρόκειται για ένα θεσμό αλληλεγγύης με σημαντική πρόσθετη συμβολή στην επίλυση ανθρωπιστικών ζητημάτων και στην προνοιακή κάλυψη προσφύγων.
• Επίσης εκπλήσσουν η ανοχή και οι επιπόλαιες «δικαιολογίες» Ελλήνων πολιτικών για ένα θέμα τόσο βαρύ και «βαθύ» όπως οι παρακολουθήσεις, το οποίο ενδιαφέρει κάθε δημοκρατία που αντιμετωπίζει κοινούς κινδύνους και απειλές. To ενδιαφέρον αυτό μόλις χθες επιβεβαίωσε και η Oλλανδή Ευρωβουλευτής (μέλος της ομάδας Renew) Sophie in ‘t Velt, επισημαίνοντας ότι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων εμπίπτει και μάλιστα πάρα πολύ στην Ευρωπαϊκή αρμοδιότητα (βλ. efsyn 25.8.2022).

Ο παραπάνω κατάλογος θα μπορούσε να εμπλουτιστεί πολύ, άλλωστε περιλαμβάνει γνωστά φαινόμενα κι όχι αποκαλύψεις. Στην Ελλάδα ως τώρα περνούσαν από την επικαιρότητα γρήγορα, με πανεύκολη λησμοσύνη και χωρίς κραδασμούς: Αυτό γινόταν κατορθωτό υπό την σκέπη μιας φιλοκυβερνητικής εκδοτικής κάλυψης, που ήξερε να αποσιωπά, ήξερε επίσης μια χαρά ότι οι τίτλοι των ειδήσεων διαβάζονται πολλαπλάσια από τα αντίστοιχα κείμενα, και κατόρθωνε να παράγει και να διαδίδει μόνο αυτούς. Είναι σημαντική η συμβολή των Ελλήνων Ευρωβουλευτών που ανέδειξαν τα σχετικά θέματα στο ευρωπαϊκό πολιτικό και επικοινωνιακό πλαίσιο, υποχρεώνοντας και τις εγχώριες μηχανές να ασχοληθούν.

Στην εποχή της κυριαρχίας της μικροαστικής ιδεολογίας, στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ο επαρχιωτισμός ήταν λέξη – εργαλείο για τον στιγματισμό εργατών και αγροτών από δήθεν μεγαλοαστούς και «πρωτευουσιάνους», καθώς και τριτοκοσμικών από Δυτικούς (bon pour l’ Orient!).

Χάρη στην πολιτική της σημερινής κυβέρνησης η ίδια λέξη έχει αποκτήσει ένα γνήσιο περιγραφικό νόημα.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.