Ορθορεξία: Η σκοτεινή όψη της υγιεινής διατροφής

Η 24MEDIA δίνει για μια μέρα το τιμόνι στο AD&PR Lab του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Το κείμενο που θα διαβάσεις παρακάτω αποτελεί μέρος μίας ενέργειας κατά την οποία 40 φοιτητές του AD&PR Lab πρότειναν, έγραψαν και δημοσιεύουν το δικό τους κείμενο στα sites του Ομίλου (Huffington Post Greece, News247, Oneman, Ladylike, Sport24 & Contra). Κάθε φοιτητής του AD&PR Lab στο πλαίσιο του μαθήματος “Δημόσιες Σχέσεις: The art of storytelling” πρότεινε κάποια θέματα και έγραψε ένα από αυτά εν είδη εργασίας εξαμήνου. Μπορείς να διαβάσεις όλα τα κείμενα των φοιτητών στο microsite που δημιουργήσαμε για την ενέργεια

*Του Διονύση Ζάγκα

Ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός επηρεάζει άμεσα την ψυχολογία και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, η τροφή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ψυχολογία και τα συναισθήματα μας. Οι διατροφικές διαταραχές, οι οποίες, ως επί των πλείστων, προκύπτουν από τη διαταραγμένη ψυχολογία του ανθρώπου, λαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο έδαφος στη σύγχρονη κοινωνία,. Ένα είδος διατροφικής διαταραχής που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο  και σχετίζεται άμεσα με το άγχος της τελειότητας  και το κατά ποσό ο σημερινός άνθρωπος επιθυμεί να έχει τον έλεγχο των πάντων και της ζωής του είναι η ορθορεξία.  Η ορθορεξία, αν και δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη ως διατροφική διαταραχή από τον ιατρικό κόσμο, αποτελεί μία παθογενή κατάσταση. Πρώτη φορά αναφέρθηκε το 1997 από τον Steven Bratman, ως ένα είδος διατροφικής διαταραχής, όπως η νευρική ανορεξία ή η βουλιμία.

Σύμφωνα με τη Διαιτολόγο – Διατροφολόγο Εύα Ρουμελιώτη, ‘’η νευρική ορθορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική προσήλωση στην επιλογή ‘υγιεινών’ τροφίμων. Τα χαρακτηριστικά της μπορεί να περιλαμβάνουν εμμονή με την υγιεινή διατροφή, απίσχανση και θάνατο από ασιτία.’’

Συνήθως, ένα άτομο που έχει νευρική ορθορεξία δεν αντιλαμβάνεται ΄ότι πάσχει από αυτή και θα απευθυνθεί σε κάποιο διατροφολόγο για μια υγιεινή και ‘’αποτοξινωμένη’’ διατροφή. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου που πάσχει από νευρική ορθορεξία; Η Εύα Ρουμελιώτη μας απαντά:  ‘’Τα ορθορεκτικά άτομα μπορεί να βιώνουν συγκεκριμένα συναισθήματα για διάφορα τρόφιμα. Τα τρόφιμα με συντηρητικά χαρακτηρίζονται ως ‘επικίνδυνα’, τα βιομηχανοποιημένα ως ‘τεχνητά’ και τα βιολογικά ως ‘υγιεινά’. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να αποκλείονται εντελώς από το καθημερινό τους διατροφολόγιο κατηγορίες τροφίμων, όπως οι υδατάνθρακες Οι ασθενείς εμφανίζουν ισχυρή – μη ελεγχόμενη επιθυμία για φαγητό όταν νιώθουν νευρικοί, αναστατωμένοι, χαρούμενοι ή δυστυχισμένοι. Ενδιαφέρονται περισσότερο για την αξία αυτού που τρώνε παρά για την απόλαυση που λαμβάνουν τρώγοντας το και η διατροφή τους συχνά τους απομονώνει κοινωνικά’’.

Τα χαρακτηριστικά των ατόμων που πάσχουν από ορθορεξία έχουν οριστεί από τους Donini ως μια ‘μανιακή εμμονή με υγιεινά τρόφιμα’. Τα άτομα αυτά θα αρνηθούν μία έξοδο για να παραμείνουν προσκολλημένοι στο υγιεινό τους διατροφολογίο. Συχνά εκδηλώνουν συμπτώματα ψυχαναγκαστικής διαταραχής και υπερβάλλον ενδιαφέρον για ‘υγιεινά’ διατροφικά μοτίβα. Ένα είδος πρωταρχικού αυτοελέγχου που έθεσε ο Bratman με απλά κριτήρια, για να ελέγξουμε την ορθορεξία είναι: ‘Ενδιαφέρεσαι περισσότερο για την αξία αυτού που τρως ή για την απόλαυση που λαμβάνεις τρώγοντας το;’ και ‘Μήπως η δίαιτά σου σ’ απομονώνει κοινωνικά;’.

Παράλληλα, κατασκεύασε και ένα σχετικό τεστ 10 ερωτήσεων για να ‘’μετρήσει’’ την εμμονή του ατόμου στην υγιεινή διατροφή:

● Περνάτε περισσότερες από 3 ώρες την ημέρα σκεπτόμενος τη διατροφή σας;

● Προγραμματίζετε τα γεύματα σας αρκετές μέρες πριν;

● Είναι η θρεπτική αξία του γεύματος σας περισσότερο σημαντική από την ευχαρίστηση της κατανάλωσής του;

● Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας καθώς αυξήσατε την ποιότητα της διατροφής σας;

● Νιώθετε να βελτιώνεται η αυτοπεποίθησή σας όταν τρώτε υγιεινά;

● Έχετε σταματήσει να καταναλώνετε τρόφιμα που απολαμβάνετε άλλοτε, προκειμένου να καταναλώσετε τα ‘σωστά’ τρόφιμα;

● Η διατροφή σας δεν σας επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, και έτσι απομακρύνεστε από την οικογένεια και τους φίλους σας;

● Αισθάνεστε ένοχοι όταν ‘χαλάτε’ τη δίαιτά σας;

● Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;

● Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας πρόσφατα;

Ποιες είναι  οι επιπτώσεις της ορθορεξίας στο άτομο σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο; ‘’Όσον αφορά στη σωματική του υγεία, ενδέχεται το άτομο που πάσχει να αρχίσει πλέον να μην τρέφεται σωστά, να μην λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά στοιχεία για τον οργανισμό του, να υποσιτίζεται, ενώ δε σπανίζει και η υπερβολική απώλεια βάρους.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο ορθορεκτικός νιώθει μια εμμονή με τις διατροφικές του επιλογές και αναλώνει δυσανάλογο χρόνο και σκέψη για αυτές. Αναστατώνεται έντονα όταν δε βρίσκει τροφές που να πληρούν τις δικές του προδιαγραφές (που μπορεί να έχουν επιστημονική βάση, μπορεί όμως και όχι). Όταν αναγκάζεται να καταναλώσει κάτι που δεν ανήκει στην κατηγορία των «σωστών τροφών», βιώνει βασανιστικές ενοχές. Αντίθετα, νιώθει θριαμβευτική ικανοποίηση και υψηλή αυτοεκτίμηση, όταν καταφέρνει να καταναλώσει «σωστές» τροφές. Συχνά απομονώνεται κοινωνικά, επειδή οργανώνει τη ζωή του γύρω από το φαγητό. Για το άτομο με ορθορεξία μπορεί το φαγητό να στέκεται ως εμπόδιο στην κοινωνική επαφή προκαλώντας μεγάλο άγχος, δυσκολία και τελικά αποφυγή της κοινωνικής επαφής που μπορεί να συμπεριλαμβάνει το φαγητό.’’

Στην νευρική ορθορεξία, το άτομο, καθιστά ως στόχο του, το να τρέφεται ‘’εξορθολογισμένα και υγιεινά’’ σε τέτοιο βαθμό, που φτάνει τα όρια της της ψύχωσης, γίνεται αυτοσκοπός του, καταναλώνοντας  μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς του πάνω σε αυτήν. Ίσως, το πιο σημαντικό, σε αυτό το σημείο, είναι να δούμε με ποιο τρόπο θεραπεύεται η νευρική ορθορεξία. Η διατροφολόγος Εύα Ρουμελιώτη μας ενημερώνει: ‘’Η θεραπευτική προσέγγιση της νευρικής ορθορεξίας ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση και το βαθμό παθολογίας. Για παράδειγμα, μπορεί μια ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση να είναι αποτελεσματική, αλλά μπορεί να χρειαστεί και η παροχή αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων. Η αντιμετώπιση γενικά συγκλίνει προς αυτές της νευρικής ανορεξίας, της ιδεοληψίας  και του ψυχαναγκασμού Πρωτίστως, θα πρέπει η απόφαση και η δέσμευση του ατόμου ότι θα προσπαθήσει να αλλάξει τη διατροφική του συμπεριφορά να παρθεί από το ίδιο το άτομο. Για να συμβεί κάτι τέτοιο,  το ορθορεκτικό άτομο πρέπει να αναγνωρίσει ότι ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί στο κομμάτι της διατροφής του,  αποτελεί πραγματικό εμπόδιο στη ζωή του.’’

Τα άτομα που έχουν θεραπευτεί από την νευρική ορθορεξία, θα συνεχίζουν να τρέφονται υγιεινά, αλλά θα αντιλαμβάνονται την ισορροπημένη διατροφή με διαφορετικό τρόπο. Θα σταματήσουν να συσχετίζουν την υγιεινή διατροφή με την αυτοπεποίθησή τους, θα αρχίσουν να κοιτούν άλλα στοιχεία του εαυτού τους, και θα κατανοήσουν ότι η διατροφή αποτελεί μονάχα ένα μέρος της ζωής τους, ότι η τροφή είναι μέσο επιβίωσης και ηδονής και ότι δεν είναι αυτό που τους καθορίζει σαν άτομα.

Πηγές Πληροφόρησης: https://www.nationaleatingdisorders.org/

                                         http://e-jst.teiath.gr/