Μπάνιο το πρωί ή το βράδυ; – Οι ειδικοί απαντούν

Να κάνω μπάνιο το πρωί ή το βράδυ; Αυτό είναι ένα ερώτημα που σίγουρα μας έχει απασχολήσει κατά καιρούς, ειδικά όταν είμαστε εξαντλημένοι από την καθημερινότητα και το μόνο που θέλουμε είναι απλά να πέσουμε για ύπνο. Ποιο είναι όμως πιο ωφέλιμο για τον οργανισμό μας;

Ιστορικά έχει παρατηρηθεί πως οι άνθρωποι προγραμμάτιζαν το μπάνιο τους για συγκεκριμένες ώρες τις ημέρας. Πολλοί εξαιτίας της κουλτούρας τους, έκαναν μπάνιο το πρωί με στόχο να εξαγνίαουν τα πνεύματα πριν από την πρωινή τους προσευχή, ενώ άλλοι προτιμούσαν το βραδινό μπάνιο βλέποντας το ως έναν τρόπο κοινωνικοποίησης αλλά και καθαρισμού του σώματος πριν τον ύπνο.

Ο Shahab Haghayegh, από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και στο Νοσοκομείο Μασαχουσέτης, έκανε μπάνιο το βράδυ απλά γιατί ήθελε να κοιμάται καλύτερα. “Δοκίμασα διάφορες μεθόδους, όπως χάπια μελατονίνης, για να μετακινήσω την ώρα του ύπνου μου νωρίτερα”, λέει. “Τίποτα δεν δούλεψε”.

Αυτό που τελικά έβαλε τέλος στο πρόβλημα του, ήταν το γεγονός πως άρχισε να κάνει ντους κατά τις βραδινές ώρες αντί για το πρωί. “Όταν κάνουμε ένα βραδινό ντους την κατάλληλη ώρα και σε σωστή θερμοκρασία, μας βοηθά να αποκοιμηθούμε πιο εύκολα”, λέει ο Haghayegh. Η προσωπική του εμπειρία τον ενέπνευσε να μελετήσει πώς τα ζεστά ντους πριν τον ύπνο συμβάλλουν στον καλύτερο ύπνο.

Άρα τελικά, μπάνιο πρωί ή βράδυ; Αυτό εξαρτάται από τους στόχους του κάθε ανθρώπου αναφέρουν οι ειδικοί. Η ώρα που το άτομο επιλέγει να κάνει μπάνιο έχει διαφορετικά πνευματικά και σωματικά οφέλη.

Νυχτερινός Ύπνος

Ο Haghayegh αναφέρει πως διάφορες μελέτες —ανάμεσά τους και δικές του— δείχνουν ότι ένα ντους το βράδυ μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου, βοηθώντας το σώμα να ευθυγραμμίσει τη θερμοκρασία του με τον φυσικό βιολογικό του ρυθμό, δηλαδή τον κιρκάδιο κύκλο.

Για να κοιμηθούμε καλά, το σώμα μας πρέπει να ρίξει τη θερμοκρασία του. Αυτό είναι κάτι που έχει τις ρίζες του στην ανθρώπινη εξέλιξη: οι πρόγονοί μας ζούσαν στη φύση, όπου οι νυχτερινές θερμοκρασίες έπεφταν, κάνοντας το σώμα τους να κρυώνει — κάτι που τους βοηθούσε να κοιμηθούν. Σήμερα όμως, οι εσωτερικοί μας χώροι παραμένουν θερμοί κατά τη διάρκεια της νύχτας, κάτι που ενδέχεται να δυσκολεύει τον ύπνο.

Κι όμως, ένα ζεστό ντους μπορεί να λειτουργήσει υπέρ μας. Αν και φαίνεται παράδοξο, το ζεστό νερό κάνει το σώμα να πιστέψει ότι βρίσκεται σε θερμό περιβάλλον. Έτσι, ενεργοποιείται ένας φυσικός μηχανισμός: το αίμα μεταφέρεται από το εσωτερικό του σώματος προς το δέρμα, απ’ όπου η θερμότητα διαφεύγει. Το σώμα τελικά δροσίζεται και αυτό το βοηθά να συγχρονιστεί με το φυσικό του ρολόι.

Ένα από τα οφέλη του νυχτερινού ντους είναι ότι μπορεί να σε βοηθήσει να αποκοιμηθείς πιο εύκολα και να έχεις βαθύτερο και πιο αναζωογονητικό ύπνο. Σύμφωνα με τον Matthew Ebben, αναπληρωτή καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Cornell και ειδικό στην ιατρική του ύπνου, μελέτες δείχνουν ότι μειώνεται ο χρόνος που χρειάζεσαι για να κοιμηθείς και η ποιότητα του ύπνου σου βελτιώνεται. Όπως εξηγεί, η θερμοκρασία του σώματος παίζει καθοριστικό ρόλο στην ικανότητά μας να κοιμηθούμε.

Ωστόσο, για να πετύχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα, πρέπει να κάνεις ντους με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Ο Haghayegh διαπίστωσε ότι η ιδανική διάρκεια που κάποιος θα πρέπει να κάνει μπάνιο είναι τουλάχιστον 10 λεπτά και πάντα 1 εώς 2 ώρες πριν κοιμηθείς με θερμοκρασία νερού περίπου στους 40 βαθμούς Κελσίου. Αν κάνεις ντους ακριβώς πριν πέσεις στο κρεβάτι για ύπνο, το σώμα δεν προλαβαίνει να ρίξει τη θερμοκρασία του.

Σημειώνεται πως ο συγχρονισμός του βιολογικού ρολογιού δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Ο ίδιος ο Haghayegh, για να καταφέρει να κοιμάται νωρίτερα, έκανε ντους κάθε βράδυ ενώ σταδιακά έφερνε την ώρα του ύπνου του μισή ώρα νωρίτερα κάθε μέρα.

Παρ’ όλα αυτά, ο Ebben προειδοποιεί ότι τέτοιου είδους συμβουλές δεν λειτουργούν πάντα για όλους. “Συνήθως οι διαδικτυακές συμβουλές για τον ύπνο βοηθούν κάποιους, αλλά σε άλλους μπορεί να έχουν αντίθετο αποτέλεσμα”, λέει, τονίζοντας πως το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η συνέπεια στην ώρα του ύπνου.

Αν πάντως δοκιμάσεις το νυχτερινό ντους για μια εβδομάδα και ξυπνάς το πρωί πιο ξεκούραστος, τότε μάλλον έχεις βρει αυτό που σου ταιριάζει.

Δημιουργικότητα

Το να κάνεις μπάνιο το βράδυ μπορεί να βελτιώσει ακόμα και την δημιουργικότητά σου. Μελέτες έχουν δείξει πως το ντους παρέχει το κατάλληλο έδαφος για χαλάρωση και απελευθέρωση των συνειρμών. Επιπλέον , οι άνθρωποι γίνονται πιο αυθόρμητοι το βράδυ , καθώς τότε το μυαλό είναι λιγότερο συγκεντρομένο και πιο απελευθερωμένο.
Όσον αφορά την έμπνευση, ένα νυχτερινό ντους παραλληλίζεται με το ψάρεμα τα ξημερώματα. Έχεις περισσότερες πιθανότητες να “πιάσεις” κάτι απρόσμενο και πολύτιμο όταν οι συνθήκες είναι φυσικά ευνοϊκές. Όπως τα ψάρια ανεβαίνουν στην επιφάνεια όταν το νερό είναι ήρεμο, έτσι και οι καλύτερες ιδέες σου μπορεί να αναδυθούν όταν το μυαλό σου είναι γαλήνιο και περιπλανιέται μέσα στη ροή ενός βραδινού ντους.

Καθαριότητα

Το βραδινό μπάνιο μπορεί να ωφελήσει επίσης την προσωπική υγιεινή. “Τα βραδινά ντους απομακρύνουν τη βρωμιά της ημέρας”, όπως αναφέρει η Ranella Hirsch, δερματολόγος από την Βοστόνη. Αυτό περιλαμβάνει τη σκόνη, τα αλλεργιογόνα, τον ιδρώτα και την ρύπανση με τη οποία ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή. Αν πας για ύπνο χωρίς ν απομακρύνεις όλους αυτούς του ρίπους από το σώμα, μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα σου και να μεταφερθούν στα σεντόνια.

Η Hirsch αναγνωρίζει πως δεν υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές μελέτες που να συγκρίνουν άμεσα το πρωινό με το βραδινό ντους όσον αφορά την καθαριότητα. Παρ’ όλα αυτά,  θεωρεί πως αξίζει να δώσουμε μεγάλη προσοχή στα θετικά αποτελέσματα του ντους πριν τον ύπνο, καθώς πιστεύει πως μπορεί να προσφέρει στο δέρμα την ευκαιρία να αναγεννηθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Επιπλέον, τονίζει πως όσοι έχουν πολύ λιπαρό δέρμα πιθανόν να επωφεληθούν περισσότερο από το βραδινό ντους, καθώς η λιπαρότητα και οι ρύποι δεν ευνοούν το δέρμα όταν  παραμένουν στο σώμα μας όλη νύχτα. Ωστόσο, αν κάποιος προτιμά να συνεχίσει με το πρωινό του ντους, μπορεί απλώς να φροντίζει να καθαρίζει σωστά το πρόσωπο και το σώμα του πριν κοιμηθεί. “Το πρωινό ντους έχει το προφανές πλεονέκτημα ότι απομακρύνει τα υπολείμματα της νύχτας”, λέει η Dr. Ranella Hirsch. “Οι άνθρωποι αποβάλλουν περίπου 200 εκατομμύρια νεκρά κύτταρα του δέρματος κάθε ώρα, αυτή η διαδικασία επιταχύνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου και το πρωινό ντους μπορεί να βοηθήσει να ξεπλυθούν τα νεκρά κύτταρα. Ωστόσο, όσον αφορά την υγιεινή —όπως και με την ποιότητα του ύπνου— υπάρχουν άλλοι παράγοντες πιο σημαντικοί από την ώρα του ντους”, προσθέτει η Hirsch. “Ακόμη κι αν κάνεις τακτικά ντους το πρωί, αν κοιμάσαι σε βρώμικα σεντόνια, χάνεις μεγάλο μέρος του πλεονεκτήματος που αυτό προσφέρει”.

Ο Ebben από την άλλη,  κάνει ντους το πρωί κυρίως για να μυρίζει όμορφα στη δουλειά, όπως αναφέρει. Ωστόσο, επισημαίνει πως τέτοιες προτιμήσεις εξαρτώνται συχνά από το πόσο βρώμικος γίνεσαι μέσα στη μέρα. Μεγάλωσε σε εργατική οικογένεια, όπου όλοι έκαναν ντους αφού επέστρεφαν από τις χειρωνακτικές τους εργασίες. “Η ώρα που κάνεις ντους έχει περισσότερο να κάνει με το επάγγελμά σου παρά με οτιδήποτε άλλο”, λέει ο Ebben.

Πρακτικότητα

Το μόνο σίγουρο είναι πως το να κοιμόμαστε καθαροί μας αφήνει μια ωραία αίσθηση, αλλά είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη και την πρακτικότητα. Πολλοί είναι αυτοί που επιλέγουν το πρωινό μπάνιο αλλιώς τα μαλλιά τους για παράδειγμα είναι σε κακή κατάσταση. “Μερικοί άνθρωποι προτιμούν να λούζουν τα μαλλιά τους το πρωί ώστε να τα φτιάξουν πιο εύκολα”, εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Dr. Shelby Harris.

Εγρήγορση

Το πρωινό ντους μπορεί να σε βοηθήσει να ξυπνήσεις με περισσότερη ενέργεια. Η Dr. Harris επισημαίνει ότι υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων για ντους με  κατάλληλα αρώματα που βοηθούν το άτομο να ξυπνήσει με μεγαλύτερη ευκολία. Ιδιαίτερα η λεβάντα και το δεντρολίβανο φαίνεται να ενισχύουν την εγρήγορση.

Η επίδραση του πρωινού ντους στην ενεργοποίηση του οργανισμού συνδέεται με τη φυσική διαδικασία αφύπνισης. Ο Haghayegh πιστεύει ότι το πρωινό ντους μπορεί να ενισχύσει τον κιρκάδιο ρυθμό (βιολογικό ρολόι) της ημέρας, ακριβώς όπως το βραδινό ντους ενισχύει τον νυχτερινό ρυθμό.

Αν σκεφτούμε τους προγόνους μας που ζούσαν στη φύση, καταλαβαίνουμε ότι ξυπνούσαν με την ανατολή του ήλιου, καθώς η θερμοκρασία του περιβάλλοντος άρχιζε να ανεβαίνει. Ο ανθρώπινος οργανισμός εξελίχθηκε έτσι ώστε να ξυπνά όταν θερμαίνεται. Στην πραγματικότητα, ενώ η θερμοκρασία του σώματός μας πέφτει τη νύχτα, το πρωί αρχίζει να ανεβαίνει. Ένα πρωινό ντους μπορεί να ενισχύσει αυτή τη διαδικασία. “Τώρα κάνουμε το αντίθετο από ό,τι το βράδυ”, εξηγεί ο Haghayegh. “Ένα κρύο ντους κάνει το σώμα να νομίζει ότι βρίσκεται σε κρύο περιβάλλον”, αναγκάζοντας το σώμα να προσπαθήσει να διατηρήσει τη θερμότητα. Μετά το ντους, το σώμα θερμαίνεται και, θεωρητικά, αισθάνεσαι πιο ενεργητικός και ζωντανός. Μικρές μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι αισθάνονται πιο δραστήριοι και έχουν καλύτερη διάθεση μετά από ένα κρύο μπάνιο.

Ο Haghayegh επισημαίνει ότι η επιλογή εξαρτάται από τις ανάγκες σου. Αν δυσκολεύεσαι να ξυπνήσεις το πρωί, δοκίμασε ένα κρύο ντους. Αν θέλεις να ακολουθήσεις τον κιρκάδιο ρυθμό με πλήρη συνέπεια και έχεις λίγο παραπάνω χρόνο, μπορείς να κάνεις ένα ζεστό ντους το βράδυ και ένα κρύο το πρωί.

Διάλεξε την ώρα που σου ταιριάζει

Είτε κάνεις ντους το πρωί,  είτε το βράδυ ή και τα δύο, φρόντισε να έχεις συνέπεια. Το σώμα σου προσέχει τα “σήματα” γύρω από τον ύπνο, και εφόσον διατηρείς μια συνέπεια το ντους μπορεί να γίνει ένα από αυτά τα σήματα. “Οτιδήποτε κάνεις γύρω από την ώρα του ύπνου μπορεί να λειτουργήσει ως συνήθεια”, λέει ο Ebben.

“Τέτοιου είδους συνήθειες είναι σημαντικές — χρειαζόμαστε την ρουτίνα” αναφέρει ο Harris.