“ΟΛΟΙ ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΕΚΕΠΕ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΑΤΟΙΚΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ”

Είναι ένα παράδοξο. Τη στιγμή που τα χωριά της Κρήτης ερημώνουν και η γη μένει ακαλλιέργητη, την ώρα που λιγοστεύει ο αριθμός των αγροτών, έχει ξεσπάσει – με επίκεντρο το νησί – ένα μεγάλο σκάνδαλο με παράνομες επιδοτήσεις. Συχνά μάλιστα πρόκειται για τεράστια χρηματικά ποσά.

Αυτές οι δύο πραγματικότητες μοιάζουν αντιφατικές. Ή μήπως όχι;

Μιλήσαμε με τον Μανούσο Σταυριανουδάκη, τον πρώην και επί χρόνια πρόεδρο του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Χανίων και της Ενωτικής Πρωτοβουλίας Αγροτών νομού Χανίων, για το πώς το σκάνδαλο των επιδοτήσεων συνδέεται άμεσα με την ερήμωση της υπαίθρου.

Υπάρχουν, λέει, αγρότες που κάθε χρόνο κατεβαίνουν στους δρόμους διεκδικώντας καλύτερες τιμές για τα προϊόντα τους και αξιοπρεπείς συνθήκες παραγωγής. Υπάρχουν όμως και πολλοί που δεν συμμετέχουν ποτέ σε κινητοποιήσεις. Αυτοί λαμβάνουν υποσχέσεις από πολιτικούς και… επιδοτήσεις.

Υπάρχουν επίσης αρκετοί που δηλώνουν αγρότες ή κτηνοτρόφοι, χωρίς να έχουν καμία σχέση με την αγροτική ή κτηνοτροφική παραγωγή, και παρ’ όλα αυτά λαμβάνουν παχυλές επιδοτήσεις.

Το βέβαιο είναι ένα: η γη ερημώνει.

Όσοι παίρνουν επιδοτήσεις δεν έχουν κίνητρο για να παράγουν. Κι όσοι δεν παίρνουν, δεν διαθέτουν τα μέσα για να παράγουν όπως πρέπει – ή για να συνεχίσουν να παράγουν.

Τεράστια ποσά διακινούνται μέσω των επιδοτήσεων για την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, όμως αυτά δεν οδηγούν στην αναγέννηση της υπαίθρου. Αντιθέτως, συντελούν στην παρακμή της. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, όπως μας είπε ο κ. Σταυριανουδάκης, διαμορφώνονται εγκληματικά δίκτυα που, αφού ωφεληθούν από τις επιδοτήσεις, επεκτείνονται σε άλλες παράνομες δραστηριότητες.

Όπως σημειώνει ο πρώην πρόεδρος: αν “γλυκαθείς” από το χρήμα και νιώθεις ισχυρός, με πλάτες, τότε γιατί να μη θελήσεις να βγάλεις ακόμα περισσότερα; Η επίδειξη πλουτισμού από τέτοιους ανθρώπους στα χωριά διαφθείρει και τους υπόλοιπους. Γίνεται “παράδειγμα”. Όσοι παραμένουν έντιμοι, ξαφνικά αποκαλούνται “ζωντόβολα”, επειδή επιμένουν να λένε ότι δεν είναι σωστό να κλέβουν.

Όμως θα ήταν λάθος να κατηγορηθούν συνολικά οι κάτοικοι των χωριών ή μόνο αυτοί. Στη “μπίζνα” ήταν μπλεγμένοι πολλοί — και όλοι γνώριζαν. Από την Εκκλησία με τις μοναστηριακές εκτάσεις που ενοικίαζε για αυτόν τον σκοπό, έχοντας σημαντικά έσοδα, έως τους μεσάζοντες και τους ίδιους τους δήμους.

Αποτυπώνεται έτσι μια ιδιάζουσα, ελληνική πραγματικότητα: οι επιδοτήσεις, αντί να ενισχύουν την ύπαιθρο, την υπονομεύουν. Δεν ενδυναμώνουν τον αγροτικό πληθυσμό. Δεν υποστηρίζουν τους παραγωγούς και τους δημιουργικούς ανθρώπους του τόπου. Αυτοί παλεύουν καθημερινά με εμπόδια, βρίσκονται στο περιθώριο και δέχονται ελάχιστη στήριξη.

Την ίδια στιγμή, το τοπίο κυριαρχείται από δίκτυα που έχουν μάθει να επιβιώνουν – και να πλουτίζουν – μέσα από το σύστημα των επιδοτήσεων.

Σκεφτόμουν το εξής: πώς γίνεται να διακινούνται τόσο τεράστια ποσά – μιλάμε για το 1/3 του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κατευθύνεται σε αγροτικές επιδοτήσεις – και την ίδια στιγμή τα χωριά να ερημώνουν; Από αυτά τα χρήματα, ελάχιστα τελικά καταλήγουν στους ίδιους τους αγρότες.
Το έχουμε πει πολλές φορές, αλλά δεν βοηθά. Τα χωριά ερημώνουν, τα σχολεία έχουν κλείσει, και οι παραγωγοί που επιμένουν να καλλιεργούν, που παράγουν, βλέπουν τα προϊόντα τους να πωλούνται σε εξευτελιστικές τιμές. Όταν, για παράδειγμα, το γάλα πουλιέται 1 ευρώ το κιλό και το λάδι πουλιέται 3,80 και όταν έρχεται η καινούργια σοδειά, μετά δεν πουλιέται ούτε 2 ευρώ, τι να περιμένει κανείς;

Θέλω όμως να πω και το εξής: αν αυτά τα λεφτά των επιδοτήσεων κατέληγαν όντως στους αγρότες – ακόμα και σε όσους έχουν προϊόντα με χαμηλές τιμές – θα είχαν τη δυνατότητα να τα επενδύσουν. Να αναπτύξουν τις καλλιέργειες τους. Να ενισχύσουν την κτηνοτροφική παραγωγή. Αν τα χρήματα επέστρεφαν στην παραγωγή, θα είχαν πολλαπλάσιο όφελος για όλους. Και για τους ίδιους τους παραγωγούς, και για τα χωριά που ερημώνουν.
Αυτό δεν ισχύει;
Ναι, αυτό ισχύει. Αλλά…

Μιλάμε για πολύ μεγάλα ποσά. Μόνο φέτος, στην Ευρώπη δόθηκαν 60 δισεκατομμύρια ευρώ. Στην Ελλάδα έφτασαν κάποια δισεκατομμύρια – τα περισσότερα όμως πηγαίνουν στις βόρειες χώρες.
Εμείς, ως αγροτική ομοσπονδία, λέμε ξεκάθαρα ότι τα λεφτά που δίνονται είναι πλασματικά, για διάφορους λόγους. Δεν πάνε στον πραγματικό παραγωγό. Κι εμείς, τα τελευταία τρία χρόνια, έχουμε βρεθεί πάνω από 120 μέρες στους δρόμους, στα μπλόκα και στις κινητοποιήσεις. Γιατί; Για να υπερασπιστούμε τα αυτονόητα.

Αυτό, αν μπορείτε, εξηγήστε το λίγο καλύτερα. Γιατί ο κόσμος που διαβάζει, ταυτίζει το σκάνδαλο με όλους τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους. Από την άλλη, βλέπει αγρότες και κτηνοτρόφους να κατεβαίνουν στους δρόμους, να κάνουν συνεχώς κινητοποιήσεις, και δεν μπορεί να καταλάβει τι συμβαίνει. Πώς γίνεται να υπάρχουν τόσα χρήματα; Πού πάνε; Και γιατί, εν τέλει, οι αγρότες διαδηλώνουν;
Ναι, αλλά να το ξεκαθαρίσουμε: δεν βγαίνουν όλοι οι αγρότες στους δρόμους. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά. Εμείς που είμαστε χρόνια στους δρόμους, το ξέρουμε καλά. Ποτέ αυτοί που έπαιρναν τις μεγάλες επιδοτήσεις δεν βγήκαν να διαμαρτυρηθούν. Ποτέ.

Για παράδειγμα, από το Ρέθυμνο, από το Ηράκλειο – κάποιοι από τους σημερινούς “πρωταγωνιστές” του σκανδάλου – δεν συμμετείχαν ποτέ στις κινητοποιήσεις. Πάντα, στο τέλος κάθε συζήτησης, μας έλεγαν: “Ξέρεις, εμείς έχουμε τον τάδε πολιτικό της ΝΔ από τα Ανώγεια, μας βοηθάει, δεν μπορούμε να βγούμε στο δρόμο”. Στο τέλος το παραδέχονταν καθαρά.

Και είναι πολύ δύσκολο να το εξηγήσεις αυτό στον απλό πολίτη. Όταν του κόβουν το ρεύμα ή το νερό για 50 ή 100 ευρώ, και μετά ακούει ότι κάποιος άλλος παίρνει 30, 50, 100 χιλιάδες ευρώ σε επιδοτήσεις, τους βάζει όλους στο ίδιο καλάθι. Είναι απολύτως κατανοητό. Αλλά και πολύ άδικο.

Εξηγήστε μου λίγο ακόμα: πώς γίνεται, στο ίδιο χωριό, να υπάρχουν αγρότες που δεν τα βγάζουν πέρα, που παλεύουν καθημερινά, και άλλοι που παίρνουν τεράστια ποσά; Ή – ακόμα χειρότερα – πώς γίνεται να υπάρχουν άνθρωποι που δηλώνουν αγρότες, χωρίς να έχουν καμία σχέση με την παραγωγή, και να παίρνουν επιδοτήσεις; Και βέβαια υπάρχουν και οι μεσάζοντες που απορροφούν τα περισσότερα. Πώς εξηγείται όλο αυτό; Και πώς οι ίδιοι οι αγρότες το ανέχονται; Πώς συνυπάρχει στο ίδιο χωριό ο τίμιος παραγωγός με εκείνον που εκμεταλλεύεται το σύστημα;
Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι μεταξύ μας. Το γνωρίζαμε, ναι. Αλλά τι μπορούσαμε να κάνουμε; Να καρφώνουμε τον διπλανό μας; Δεν γίνεται.

Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε, ως Ενωτική Ομοσπονδία, ήταν να διεκδικήσουμε να περάσουν οι επιδοτήσεις στην πραγματική παραγωγή. Να γίνονται ουσιαστικοί έλεγχοι στα ζώα, στις καλλιέργειες. Να είναι η παραγωγή η βάση για κάθε ενίσχυση.

Μιλάμε και για γνήσιους αγρότες, μικρούς παραγωγούς, που δεν άρμεγαν τα ζώα, δεν πήγαιναν στο χωράφι, δεν παρήγαγαν τίποτα – και πάλι έπαιρναν επιδοτήσεις. Το σύστημα είναι δαιδαλώδες, πολυσύνθετο, και βαθιά άδικο.

Θα σου το πω καθαρά: το 95% των κατοίκων των χωριών εμπλέκεται ή επηρεάζεται από αυτή την κατάσταση. Κάποιοι έπαιρναν όσα πραγματικά δικαιούνταν. Ένα άλλο ποσοστό, οι μικροί αγρότες, έχουν βγει τελείως από το σύστημα, ειδικά τα τελευταία 7-8 χρόνια με τη νέα ΚΑΠ. Από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που έστησαν τα χαρτιά τους κατάλληλα, ενεργοποίησαν δικαιώματα, νοίκιασαν χωράφια μόνο για να μπουν στο σύστημα. Και έτσι, ωφελήθηκαν αυτοί. Όχι οι πραγματικοί παραγωγοί.

Έτσι όπως το λέτε, οι επιδοτήσεις αποτέλεσαν καταστροφή για την επαρχία.
Δε θα το έλεγα ακριβώς έτσι. Για την παραγωγή ήταν καταστροφή.

Επειδή όμως σας ρωτάω και για τα χωριά που έχουν ερημώσει… Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι οι επιδοτήσεις ίσως αποτέλεσαν έναν από τους βασικούς λόγους για την ερήμωση. Γιατί, τελικά, όποιος έπαιρνε επιδότηση δεν είχε κίνητρο να παράγει, ενώ όποιος ήθελε να παράγει, δεν είχε τα μέσα. Δεν είχε ρευστό.
Ναι, ακριβώς. Αυτός που έπαιρνε επιδότηση δεν παρήγαγε. Γι’ αυτό λέμε ότι η Κοινή Αγροτική Πολιτική ήταν ολέθρια. Ήταν ένα λάθος σκανδαλώδες, από την πρώτη στιγμή που εφαρμόστηκε. Όχι απλώς λάθος – ήταν σκόπιμα λανθασμένη. Την εφάρμοσαν έτσι, για να πετύχουν ακριβώς αυτό που ήθελαν.

Δηλαδή να λένε, στα χαρτιά, ότι “δίνουμε στους αγρότες 3 δισεκατομμύρια τον χρόνο”, ενώ στην πραγματικότητα το 1 δισεκατομμύριο πήγαινε σε μεσάζοντες, σε όσους φτιάχναν τα χαρτιά, σε κτηνίατρους, σε ιδιωτικές εταιρείες, όλοι με το αζημίωτο. Κανείς δεν υπέγραφε χωρίς αντάλλαγμα.

Η Τράπεζα Πειραιώς, για παράδειγμα, είχε μεγάλο μερίδιο από αυτά τα χρήματα. Κι εμείς, οι υπόλοιποι, που πραγματικά παράγαμε – γιατί αυτή ήταν η δουλειά μας – βρεθήκαμε εκτεθειμένοι, στο τέλος να κινδυνεύουμε και να χάσουμε και τα λεφτά μας.

Ήσουν και δακτυλοδεικτούμενος αν ήσουν έντιμος;
Βεβαίως! Σας μιλώ και από προσωπική εμπειρία. Όταν έλεγα ότι αυτά τα πράγματα δεν πρέπει να συμβαίνουν, όταν έλεγα “τουλάχιστον μην παρασύρουμε και τους υπόλοιπους στην καταστροφή”, μου απαντούσαν: “Μα εσύ είσαι τελείως ζωντόβολο.”

Και να σας πω: αυτή η ιστορία τρέχει τουλάχιστον 7 χρόνια τώρα. Στο Ρέθυμνο, συγκεκριμένα, τρέχει πάνω από 15 χρόνια.

Στο Ρέθυμνο τώρα είναι μία ιδιάζουσα κατάσταση.
Στο Ρέθυμνο, ήταν όλο το χωριό. Βγήκαν στη φόρα πράγματα, ακόμα και για τον παπά. Κάθισαν, τα υπολόγισαν: “Πόσοι είμαστε στο χωριό; 500 άτομα που δικαιούμαστε επιδότηση; Και τα 500 θα πάρουμε!” Αυτό έγινε στα Ζωνιανά. Και στα Ανώγεια. “Είμαστε 500 που δικαιούμαστε επιδότηση; Θα την πάρουμε όλοι. Και όλοι θα ψηφίζουμε εκεί. Και θα έχουμε και την πολιτική κάλυψη…”

Βλέπουμε, όμως, ότι κάποια χωριά έχουν χρήμα και κινούνται, ενώ άλλα, μεγάλα παλιά χωριά, έχουν ερημώσει. Μπορεί να υπάρχει κάποια συσχέτιση;
Όλα μας τα χωριά αντιμετωπίζουν πρόβλημα, αλλά το φαινόμενο έχει επίπεδα. Από τη μία, είναι οι επιδοτήσεις. Κατά τη γνώμη μου, όταν κάποιος έπαιρνε 3.000–5.000 ευρώ επιδότηση γιατί είχε 20–50 ζώα και δήλωνε 70, ή είχε 70 και δήλωνε 100, ε, αυτά τα λεφτά απλώς “γύρναγαν γύρω–γύρω”. Έπαιρνε, δηλαδή, ένα χιλιάρικο αέρα, έκλεβε – εντάξει. Δεν το θεωρώ αυτό τόσο σοβαρό πρόβλημα.

Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, ήταν με εκείνους που έπαιρναν τεράστια ποσά, συσσώρευαν πλούτο, έκαναν επίδειξη και παρέσερναν και τους υπόλοιπους στο χωριό στη διαφθορά και την παρανομία.

Και δεν μιλάμε μόνο για τις επιδοτήσεις. Υπάρχουν κι άλλες… παρανομίες. Υπάρχουν δηλαδή δύο “βούρκοι”. Ο πρώτος – με τις μικρές παρατυπίες – δεν τον θεωρώ τόσο σοβαρό. Ο άλλος είναι πολύ πιο σοβαρός.

Δυστυχώς, έτσι είναι. Γι’ αυτό υπάρχει πλουτισμός σε πολλά χωριά. Και όσοι είχαν το θράσος, όσοι γλυκάθηκαν με τα πολλά λεφτά, ήταν και στις επιδοτήσεις και στην “άλλη δουλειά”. Η μία δουλειά κάμει την άλλη…

Όταν ο έντιμος, που προσπαθεί να παράξει και να κάνει σωστά τη δουλειά του, βγαίνει διαρκώς ο “χαζός” και ο “βλάκας”, και αντίθετα ο έξυπνος είναι αυτός που παρακάμπτει το νόμο, έχει πολιτικές πλάτες και βγάζει χρήμα, τι μήνυμα περνάμε;
Αν είναι σοβαρός άνθρωπος με αρχές, δεν το παίρνει έτσι. Ο καθένας γνωρίζει τι κάνει.

Αυτοί δεν ήταν απλώς παράνομοι. Είχαν και θεσμική κάλυψη από πίσω. Κι όταν υπάρχει θεσμική κάλυψη, δημιουργείς και θεσμικά πρότυπα.
Μα το είχαν δεδομένο. Με τις επιδοτήσεις, όλα ήταν “κανονισμένα”. «Έλα, φτιάξε χαρτιά. Πήγαινε στον τάδε μελετητή – αυτός κάνει καλά χαρτιά. Θα δώσεις πέντε χιλιάρικα, αλλά θα πάρεις τον επόμενο χρόνο 25.000 ή 30.000. Θα αγοράσεις καλά δικαιώματα». Όλα πληρωμένα πανάκριβα. Τίποτα δεν ήταν χαρισμένο.

Από την άλλη, από την Ελλάδα δεν είχε κατέβει τίποτα. Τα μοναστηριακά χωράφια; Νοικιασμένα. Το μοναστήρι του Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι εισέπραττε χιλιάδες ευρώ από τα γραφεία. Ο Δήμος Πλατανιά είχε νοικιάσει τα γραφεία. Είχε στηθεί μια ολόκληρη φάμπρικα.

Οι κτηνίατροι που έκαναν αιμοληψίες έλεγαν: «Να σου υπογράψω, αλλά θέλω τόσα ευρώ το ζώο». Εκεί ήταν το μεγάλο κόλπο. Όλοι γνώριζαν: και οι πολιτικοί, και ο τελευταίος κάτοικος του χωριού, και η ΚΥΠ. Όλοι. Και όλοι έλεγαν «άστο, καλά είναι, βολευόμαστε». Έτσι το έβλεπαν.

Είχαν βρει την τεχνητή λύση. Και αυτή η τεχνητή λύση έλυνε προβλήματα. Ένας που είχε 500 οζά σε 50 στρέμματα, γιατί τα τάιζε και παρήγαγε 100 τόνους γάλα, ήταν άδικο να μην παίρνει επιδότηση. Και την πήρε μόνο με την τεχνητή λύση.

Δηλαδή, η ίδια η πολιτεία έδωσε αυτή τη “λύση”. Και τώρα η ίδια πολιτεία έρχεται και λέει: «Ξέρεις κάτι; Αυτό είναι παράνομο». Αλλά δεν αναλαμβάνει καμία ευθύνη.

Από τη στιγμή που τα λεφτά αυτά κατέληγαν στα χέρια συγκεκριμένων ανθρώπων, δεν θα έπρεπε να υπάρχει ένας μηχανισμός που να διασφαλίζει ότι τουλάχιστον ένα μερίδιο θα επενδυόταν πίσω στην παραγωγή; Να γίνονται έργα, να γυρίζουν πίσω τα χρήματα.
Αν αυτά τα χρήματα πήγαιναν σωστά… Δεν είναι δυνατόν να δίνουν τόσα λεφτά στην κτηνοτροφία και το Πάσχα να λέμε ότι έχουμε έλλειψη σε αρνιά!

Είχαμε 8.000.000 εικονικά πρόβατα και δεν είχαμε αρνιά να φάμε το Πάσχα!
Ακριβώς! Έπρεπε να μπαίνουν σε κάθε σπίτι κάθε βδομάδα και να δίνουν ένα αρνί! Δε μπορούμε να τα διανοηθούμε αυτά. Το είχα ξαναπεί: Δεν γίνεται να λέμε ότι έχουμε τόσα εκατομμύρια πρόβατα και να μην έχουμε αρνιά για σφάξιμο. Να λέμε ότι ακριβαίνει το αρνί; Ο κακομοίρης που το τρώει πληρώνει και φόρους για να παίρνουν οι άλλοι επιδότηση, και πληρώνει και το αρνί. Όλα ήταν σε λάθος βάση! Και φοβάμαι ότι θα πάμε ξανά σε ακόμα πιο λάθος βάση. Το λάθος δεν διορθώνει το λάθος.

Οι μικροί αγρότες, δυστυχώς, θα ξεκληριστούν. Το πιστεύω ακράδαντα. Όταν έκαναν μάθημα για τους νέους αγρότες στις Βρύσες και τους μιλούσαν για τη νέα ΚΑΠ, πήγα κι εγώ ως πρόεδρος του Συλλόγου. Αυτό που είπαν στα παιδιά ήταν: «Ξέρετε κάτι; Για να επιβιώσετε πρέπει να αρμέγετε τουλάχιστον 300 πρόβατα». Και τους λέω: «Ξέρετε τι λέτε στους ανθρώπους; Ότι πρέπει να ταΐζουν 500 πρόβατα!». Γιατί για να αρμέγεις 300, πρέπει να έχεις τουλάχιστον άλλα 200 στείρα, συντήρηση, κριάρια κτλ. Πώς μπορούν όλοι να έχουν 500 πρόβατα;

Το λάθος δεν το δικαιολογώ. Τώρα ήρθε ο εισαγγελέας για συγκεκριμένο λόγο: για να κοπούν οι επιδοτήσεις και να μπουν σε νέα βάση.

Εγώ τους είχα προτείνει: «Αν θέλετε να δείτε πόσα ζώα υπάρχουν ακριβώς, βγάλτε 4–5 συνεργεία σε κάθε νομό, με τρία άτομα το καθένα. Να λες στους κτηνοτρόφους: ‘Έλα εδώ, μάζεψέ μου σήμερα τα ζώα, γιατί θέλω να τους βάλω εγώ τα ενώτια’. Πόσα βάλαμε; 505. Του χρόνου, όταν σακάσουμε τα αρνιά, θα μου φέρεις άλλα 100 ενώτια να βάλω». Να δούμε μετά πόσοι είναι οι κατεργάρηδες…

Οπότε, έτσι όπως το λέτε, δεν είναι θέμα ότι χρειάζεται πολύ προσωπικό ή πολλή δουλειά για να γίνει σωστός έλεγχος. Ήθελε στοχευμένες κινήσεις.
Όλα έγιναν επίτηδες. Για να λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι καλή, κι ότι η κυβέρνηση μοιράζει λεφτά και είναι καλή. Η κυβέρνηση πήρε τα ψηφαλάκια, όμως τώρα έρχεται να πάρει πίσω τα λεφτά.

Το φωνάζουμε εδώ και δεκαετίες. Κανείς δε μας άκουγε.