7+1 λόγοι ανησυχίας ενόψει ‘καθαρής εξόδου’

Η καθαρή έξοδος είναι το άγιο δισκοπότηρο της Κυβέρνησης. Η φιλοσοφική λίθος που πιστεύουν ότι μπορεί να μετατρέψει μια προδιαγεγραμμένη (από τα γκάλοπ)  ήττα σε περήφανη νίκη της Κυβέρνησης της αριστεράς. Στο Μέγαρο Μαξίμου, είναι λογικό να επενδύουν σ’ αυτή και εδώ που τα λέμε, η πρόσφατα εκπεφρασμένη άποψη του Γ. Δραγασάκη εμπεριέχει στοιχεία αλήθειας. Η χώρα θα πρέπει να “ενηλικιωθεί” και να βασιστεί σε ίδιες δυνάμεις, μακριά από το προστατευτικό περιβάλλον των προγραμμάτων διάσωσης.

Μια επιτυχής έκβαση του συγκεκριμένου σχεδίου, έκτος του ότι θα έκανε τον Γ. Στουρνάρα να φάει το καπέλο του αλά Τζον Ρόμπαξ, θα σήμαινε και πολλά για την πρόοδο που έχει πραγματοποιήσει η Ελλάδα υλοποιώντας τις δεσμεύσεις των προγραμμάτων προσαρμογής. Αντίθετα με τις παλαιότερες πεποιθήσεις των συντρόφων, η ψήφος εμπιστοσύνης των αγορών θα επιταχύνει την επιστροφή στην κανονικότητα και θα δώσει το πράσινο φως σε επενδυτές και καταθέτες.

Όσοι όμως πιστεύουν ότι η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές χωρίς το δίχτυ προστασίας που προσφέρει η τρόικα, θα είναι περίπατος στο πάρκο, καλό θα ήταν να αναλογιστούν διάφορους παράγοντες που μπορεί να μετατρέψουν το όνειρο σε εφιάλτη.

Α. Αναμφίβολα το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η κατάσταση των ίδιων των αγορών  ομολόγων.

Όλα δείχνουν ότι μπαίνουμε σε περιβάλλον αύξησης των επιτοκίων. το υψηλό κόστος χρήματος είναι κάτι που έχουν σταθμίσει στην Κυβέρνηση. Το είπε περίπου ανοιχτά στους Δελφούς ο Φρ. Κουτεντάκης. Το πόσο ακριβό όμως θα είναι το χρήμα τους επόμενους 6-12 μήνες μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση του ελληνικού εγχειρήματος. Ήδη οι επενδυτές “στοιχηματιζουν” ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα θα προχωρήσει ως τον Ιούλιο στην πρώτη αύξηση επιτοκίων από το 2011, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Reuters. Το δρόμο τον έχει ήδη δείξει η Fed, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία  αύξησε τέσσερις φορές το βασικό επιτόκιό της στους τελευταίους 18 μήνες, με τη συνολική άνοδο να ανέρχεται σε μία ποσοστιαία μονάδα αλλά το ύψος του επιτοκίου (1% έως 1,25%) να παραμένει χαμηλότερο από τον ιστορικό μέσο όρο. Το σοκ της μετάβασης από το περιβάλλον των σχεδόν μηδενικών επιτοκίων που μας δανείζουν οι τοκογλύφοι μέχρι το (ενδεχόμενα) υψηλό επιτόκιο των αγορών, ίσως να δυσκολέψει πολύ την προσπάθεια της Κυβέρνησης.

Β. Πρόβλημα θα δημιουργήσει και μια αναταραχή στις κεφαλαιαγορές.

Είδαμε ότι μόλις “φταρνίστηκε” λίγο η Wall st. την Φεβρουάριο, τα ελληνικά ομόλογα “κρυολόγησαν”. Η JP Morgan θεωρεί το “ξεπούλημα” των μετοχών του Φλεβάρη ως ασήμαντο γεγονός, συγκρινόμενο με αυτό που περιμένει για το προσεχές διάστημα. Ο επικεφαλής εταιρικής και επενδυτικής τραπεζικής της αμερικάνικης τράπεζας, Daniel Pinto αναμένει μία διόρθωση της τάξης του 30-40% εντός των επομένων 2-3 ετών. Εδώ που τα λέμε η αύξηση των επιτοκίων, οδηγεί συνήθως νομοτελειακά σε μια πτώση της αξίας των μετοχών.

Γ. Οι μεγάλες καθυστερήσεις κόστισαν περισσότερο απ’ ότι πιστεύουμε και οι αγορές ‘μυρίζονται” το άγχος.

Η Κυβέρνηση έχασε πολύτιμο χρόνο “σέρνοντας” τους εταίρους σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις. Χρόνο που θα μπορούσε να έχει ανακτήσει την αξιοπιστία και ενδεχομένως το αξιόχρεο. Το “μαξιλάρι” στο οποίο υπολογίζουν στην Κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει ήδη χτιστεί με λιγότερη χρονική πίεση. Η χθεσινή κίνηση του ΥΠΟΙΚ να ανακοινώσει την πρόθεση της για αντικατάσταση τρίμηνων εντόκων γραμματίων που λήγουν σύντομα με μονοετές ομόλογο, είναι άκρως ανησυχητική. Δεδομένου ότι τα έντοκα γραμμάτια συνήθως εκδίδονται για την άντληση ρευστότητας, οι αγορές “μυρίζονται” ότι η Ελλάδα έχει (ή θα έχει σύντομα) ταμειακό πρόβλημα. Αν μη τι άλλο, θα αυξήσουν τα επιτόκια που ζητούν προκειμένου να αναλάβουν το συγκεκριμένο ρίσκο.

Δ. Οι τράπεζες παραμένουν “αδύναμος κρίκος”.

Ο πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί ότι θα ανοίξει τις τράπεζες την επομένη του δημοψηφίσματος. Ακόμη και σήμερα περισσότερα από 10 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι παραμένουν στα στρώματα ενώ οι πλειστηριασμοί πραγματοποιούνται αγκομαχώντας. Το τραπεζικό σύστημα πασχίζει να σταθεροποιηθεί αλλά είναι φανερό ότι η εμπιστοσύνη δεν έχει επιστρέψει. Η εποπτική αρχή δεν θέλει προβλήματα και δεν αποκλείεται για μια ακόμη φορά να μην εξαντλήσει την αυστηρότητα της σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει όλους τους εμπλεκόμενους. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι “μεγάλοι παίκτες’ δεν θα γνωρίζουν τι έχει συμβεί. Αναλόγως θα αξιολογήσουν και το ρίσκο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Άλλωστε ακόμη και αν είναι μικρή, η επίπτωση από το αυξημένο κόστος χρήματος λόγω της αδυναμίας πρόσβασης στο φτηνό χρήμα της ΕΚΤ για τις τράπεζες (επειδή η Ελλάδα θα είναι εκτός προγράμματος), θα δημιουργήσει αναταραχές.

Ε. Ο εμπορικός πόλεμος με τον οποίο απειλεί ο Trump, θα δημιουργήσει ένα λιγότερο ασφαλές περιβάλλον για “ανοίγματα”.

Όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, o Trump μπορεί να μείνει στις απειλές ή να υποχωρήσει υπό το βάρος των αντιποίνων. Άλλωστε εμπορικός πόλεμος μα “εξαιρέσεις για τους φίλους” δεν μοιάζει ιδιαίτερα σοβαρός, δεδομένου ότι οι εχθροί των ΗΠΑ είναι λίγοι. Αν τον κηρύξει για μεμονωμένες χώρες τότε δεν είναι εμπορικός πόλεμος αλλά μονομερές εμπάργκο που λογικά θα σπάσουν διάφοροι καλοθελητές. Ωστόσο αν πράγματι υπάρξει κάποιου είδους αναταραχή στο διεθνές εμπόριο, το  timing δεν θα είναι ιδιαίτερα καλό για την Ελλάδα. Ο Ιάπωνας υπουργός Εξωτερικών Τάρο Κόνο το περιέγραψε χθες χωρίς αναστολές: “η απόφαση του Τραμπ θα πλήξει την παγκόσμια οικονομία”. Η Κριστίν Λαγκάρντ από την πλευρά της διαβλέπει κίνδυνο “να υπονομευθεί η εμπιστοσύνη και να τρωθούν οι επενδύσεις”.

ΣΤ. Η Κυβέρνηση είναι επιρρεπής στην χαλάρωση ή και αναίρεση των μεταρρυθμίσεων.

Μπορεί κεντρικά το “οικονομικό κογκλάβιο” να έχει λάβει απόφαση για “ιδιοκτησία του προγράμματος” και συνέχιση της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής αλλά υπάρχουν πλείστοι όσοι βουλευτές που κάνουν πρόβες παροχολογίας. Τα “αντίμετρα” δεν έχουν βγει ποτέ από το κεφάλι των κυβερνώντων ενώ τα πρόσφατα δείγματα γραφής αναφορικά με τη χρήση του δημοσιονομικού χώρου ήταν τραγελαφικά και εξαντλήθηκαν σε προεκλογικού τύπου παροχές, χωρίς μάλιστα να υπάρχουν εκλογές. Σε περιβάλλον χωρίς δίχτυ ασφαλείας δεν υπάρχουν 17ωρες διαπραγματεύσεις. Οι αγορές είναι ωμές και θα τιμωρήσουν άμεσα (με αύξηση επιτοκίων ή ακόμη και με άρνηση δανεισμού) αν μυριστούν ότι η Κυβέρνηση ετοιμάζεται για ασωτίες.

Ζ. Η αναιμική ανάπτυξη του 2017 προκαλεί ανησυχία.

Κυρίως διότι οι προβλέψεις Κυβέρνησης και θεσμών έπεσαν εντελώς έξω. Υπάρχει προφανώς κάποιο “αλλεργικό σοκ” που προκαλείται στην ελληνική οικονομία και δεν κατορθώνει να αναπτυχθεί, παρά το γεγονός ότι ξεκινά από πολύ χαμηλό επίπεδο. Αν συνεχιστεί αυτό το ανησυχητικό φαινόμενο, οι επενδυτές δεν θα θέλουν και τόσο να δώσουν τα χρήματα σε μια χώρα που μοιάζει με “πιθάρι των Δαναΐδων”.

Η. Ενδεχόμενη γεωπολιτική αστάθεια θα καταστήσει αδύνατη την ομαλή επάνοδο στον διεθνή δανεισμό.

Δεν είναι μόνο τα δικά μας εθνικά θέματα που μπορούν να προκαλέσουν αναταραχή στην περιοχή. ήδη στρατοί συγκεντρώνονται με αφορμή της γεωτρήσεις στην Κύπρο. Ακόμη όμως και κάτι απλό, όπως ένα νέο θερμό επεισόδιο με τους Τούρκους, θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα την διαφαινόμενη ανάπτυξη του Ελληνικού τουρισμού. Με δεδομένο ότι η όποια επάνοδος στην ανάπτυξη βασίστηκε στον τουρισμό, οι εξελίξεις είναι προδιαγεγραμμένες.

Είναι φανερό ότι Η Κυβέρνηση δεν μπορεί να επηρεάσει όλες αυτές τις παραμέτρους. Μπορεί να κάνει ότι της αναλογεί και εν συνεχεία να προσεύχεται. Δεν είναι απίθανο να τα καταφέρει, αν βοηθήσουν και οι συγκυρίες. Και ο σχοινοβάτης άλλωστε δεν πέφτει συνέχεια, αλλά το δίχτυ ασφαλείας βρίσκεται εκεί για την ακραία περίπτωση που παραπατήσει. Η Κυβέρνηση έχει εγκλωβιστεί στο αφήγημα της καθαρής εξόδου και αν δεν υποχωρήσει, θα πρέπει όλοι να πάρουμε βαθιά ανάσα και να το επιχειρήσουμε. Μιλάμε πάντως για έξοδο με κάθε κόστος. Η μόνη συμβουλή που αρμόζει είναι “ζακέτα να πάρεις”. 

(Φωτογραφία: AP / Πέτρος Γιαννακούρης)

*Ο Σταμάτης Ζαχαρός είναι Αρθρογράφος του NEWS 24/7 και Σύμβουλος Έκδοσης της 24 MEDIA ( @SZacharos).