Τζέιμς Κακάλιος: Ο καθηγητής πίσω από το “Watchmen”

Ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής κβαντικής φυσικής είναι ο «ιθύνων νους» πίσω από την κινηματογραφική μεταφορά του διάσημου κόμικς «Watchmen». H εμπλοκή του με την ταινία είναι μια απίθανη ιστορία συμβιβασμού της επιστήμης με τη φαντασία.Στην επιστημονική κοινότητα, ο Τζέιμς Κακάλιος, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, είναι γνωστός για την πειραματική του δουλειά στη συμπυκνωμένη ύλη, τους άμορφους ημιαγωγούς, τα φαινόμενα μετάπτωσης σε νευρολογικά δίκτυα και αρκετά ακόμη επιστημονικά αντικείμενα, ακαταλαβίστικα για τον πολύ κόσμο. Για τους φοιτητές, όμως, είναι ο διδάσκων καθηγητής ενός σεμιναρίου για πρωτοετείς με τον περίεργο τίτλο ”
Ότι ξέρω για τη φυσική το έμαθα μέσα από τα κόμικς“. Συνδυάζοντας τις δύο το μεγάλες αγάπες, την επιστήμη και τους υπερήρωες που του έκαναν παρέα στην παιδική ηλικία, απαντάει σε ερωτήματα που αφορούν την ταχύτητα: Ποιος είναι πιο γρήγορος; Ο Μπάτμαν ή ο Φλας; Ή ερωτήματα που αφορούν στο μεγάλο Σπάιντερμαν: Είναι δυνατή η κίνηση του όταν βρίσκεται εξαρτημένος στο νήμα και υπό ποιες προϋποθέσεις; Ερωτήματα που κερδίζουν φοιτητές που δε θα ασχοληθούν επαγγελματικά με την επιστήμη αλλά θα είναι πιο ενημερωμένοι πολίτες για την υπόλοιπη τους ζωή.




Τα “Silver Sixties” είναι η λατρεία του Κακάλιου. Κάθε περίοδος καλλιτεχνικής δημιουργίας στα κόμικς έχει τα δικά της μοναδικά χαρακτηριστικά: Η “Εποχή του Χρυσού” καθόρισε το θεματικό ύφος του είδους με ήρωες όπως ο Σούπερμαν, ο Μπάτμαν, ο Κάπτεν Αμέρικα και ήταν μια φτηνή διασκέδαση στα δύσκολα χρόνια του μεσοπολέμου και της οικονομικής ύφεσης. Η “Εποχή του Αργύρου” που διατρέχει όλη τη δεκαετία του 1960 είχε τους δικούς της ήρωες που προσπάθησαν να διδάξουν ήθη και αξίες και χρώμα. Στην, πιο σύγχρονη, “Εποχή του Χαλκού” οι ήρωες δεν προσπάθούν να σώσουν τον κόσμο από μια ολοκληρωτική καταστροφή αλλά να δώσουν λύση σε πιο καθημερινά προβλήματα όπως η χρήση ναρκωτικών. Αυτό που, όμως, συναρπάζει τον Κακάλιο, είναι η επιστημονική «επάρκεια» των “Silver Sixties”. Ή καλύτερα ο σεβασμός που δείχνουν στην επιστήμη της φυσικής.



”
Τα κόμικ [της ‘Εποχή του Αργύρου’]
ήταν αυστηρή επιστημονική φαντασία. Οι ήρωες είχαν μια υπερφυσική δυνατότητα αλλά όλα τα υπόλοιπα ήταν όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα» εξηγεί ο Κακάλιος στο τύπο. Όπως ο Φλας! Ένας από τους υπερήρωες που στοίχειωσαν την παιδική του ηλικία, τακτοποιεί τις υποθέσεις του στηριζόμενος στην εξωπραγματική του ταχύτητα.
Αλλά, όταν θέλει να εξουδετερώσει κάποιον αντίπαλο χωρίς να τον ακουμπήσει θα το κάνει με το ωστικό κύμα που δημιουργείται από την κίνηση του. Αυτό είναι μια πραγματικότητα στη φυσική ανάλογη με το ωστικό κύμα που δημιουργούν τα υπερηχητικά αεροπλάνα. Ή όπως ο Μαγκνέτο: Όταν τρέχει γίνεται Ελέκτρο και εκπέμπει έναν παλμό ικανό να καταστρέψει δορυφόρους και να εξουδετερώσει κάθε ηλεκτρική συσκευή πάνω στη γη. Μια ιδέα βασισμένη στο φυσική αρχή της μαγνητικής επαγωγής και του φαινομένου των γεωμαγνητικών καταιγίδων που προκαλούν παύσεις στη λειτουργία των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων.



Ο Τζέιμς Κακάλιος είναι η γέφυρα μεταξύ των, φαινομενικά ασύμβατων, αυτών κόσμων. Η εξοικείωση του και με τους δύο ήταν που τον έφερε στη θέση του επιστημονικού συμβούλου για τα γυρίσματα του Watchmen, της κινηματογραφικής μεταφοράς του δημοφιλούς κόμικ που παίζεται σήμερα στη μεγάλη οθόνη: Σε μια παράλληλη Αμερική, οι υπερήρωες που είχαν καθοριστική συμβολή στη νίκη στον Πόλεμο του Βιετνάμ βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνικής πραγματικότητας. Όταν ένας από αυτούς δολοφονείται εμπλέκονται στην έρευνα που διεξάγεται από τις αρχές. Τελικά ανακαλύπτουν ότι πίσω από τη δολοφονία κρύβεται… ένας άλλος, φυσικά, υπερήρωας-τέρας που σχεδιάζει να καταστρέψει τον κόσμο πυροδοτώντας έναν πυρηνικό πόλεμο. Είναι ώρα για δράση. Με την ανθρωπότητα ένα βήμα πριν τον όλεθρο, οι «Φύλακες» καλούνται να φέρουν εις πέρας μια πολύ δύσκολη αποστολή. Ούτε, όμως, η αποστολή του Κακάλιου στην ταινία ήταν απλή υπόθεση.



Τo “Watchmen” που κατατάσσεται στη «Εποχή του Χαλκού» είναι κάθε άλλο παρά αυστηρή επιστημονική φαντασία. Οι «Φύλακες» δεν είναι προϊόντα της νευτώνειας μηχανικής αλλά της κβαντικής φυσικής. Η τηλεμεταφορά, αν και συμβατή με τις αρχές της θεωρητικής φυσικής, θεωρείται μια τεχνολογική ουτοπία τουλάχιστον για τις επόμενες χιλιετίες. Και η δουλειά ενός επιστημονικού συμβούλου δεν είναι απλώς να εξηγήσει στους παραγωγούς αν κάτι γίνεται ή δε γίνεται, αλλά να δώσει μια αρκετά παραστατική εικόνα για τα δυσνόητα αυτά αντικείμενα: Π.χ. με τι θα μοιάζει η τηλεμεταφορά αν τελικά βρει τη θέση της στην πλοκή και πως θα παρουσιαστεί; Όπως στο Σταρ Τρεκ ή κάπως αλλιώς; Με τι τεχνολογία; Θάλαμο τηλεμεταφοράς ή εργαστήριο φυσικής; Και αν αποφασιστεί το δεύτερο, με τι μοιάζει ένα εργαστήριο φυσικής πίσω στο 1959; Ομοίως και το ταξίδι στο χωροχρόνο.




Αυτά ήταν τα εύκολα. Γιατί το “Watchmen”, στην αυθεντική του έκδοση, διατρέχεται από στοιχεία και πολλά πράγματα που εκ των πραγμάτων δεν χωρούν κάτω από την επιστημονική ομπρέλα της κβαντικής μηχανικής. Στοιχεία που ανήκουν στη σφαίρα της ζωηρής επιστημονικής φαντασίας. «
Για κάποιον που έχει αντίληψη των εννοιών του χωροχρόνου δεν είναι παράλογο κάποιος να έχει συναίσθηση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος» εξηγεί ο Κακάλιος. «
Κάποια άλλα, όμως, είναι αδιανόητα όπως να μετατρέψεις έναν τοίχο σε γρασίδι ή βαλλιστικούς πυραύλους σε πεταλούδες» αναδιατάσσοντας τα στοιχειώδη σωματίδια που τον αποτελούν. Αυτά ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για τους παραγωγούς που έπρεπε να απαντήσουν στο ερώτημα αν πρέπει να τα στοιχεία αυτά να βρουν τη θέση τους στην ταινία.



Το διακύβευμα είναι μεγάλο και είναι το γνωστό: Το “Watchmen” έχει εκατοντάδες χιλιάδες φανατικούς αναγνώστες και ο σεβασμός στην πρωτότυπη ιστορία, ακόμα των επιστημονικών υπερβολών, είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίος για την εμπορική της επιτυχία. Αν εκατό παραγωγοί του Χόλιγουντ έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ της επιστημονικής ορθότητας και του οικονομικού κέρδους, και οι εκατό θα διάλεγαν το δεύτερο χωρίς σκέψη. Προς τιμή τους, οι παραγωγοί του “Watchmen” διάλεξαν το δεύτερο μετά από σκέψη. Οι ίδιοι είχαν απευθυνθεί στον Κακάλιο για βοήθεια και οι ίδιοι ζήτησαν τους εξηγήσει τι είναι συμβατό με την επιστήμη και τι όχι. Οταν ήρθε η ώρα για αποφάσεις θα έπρεπε να στεναχωρήσουν είτε το κοινό είτε τον καθηγητή. Δύσκολη απόφαση αλλά είχαν και μια αναπάντεχη χείρα βοηθείας: «
Και εγώ το ίδιο θα έκανα,» δήλωσε στον τύπο ο Κακάλιος «
και ας είμαι ο καθηγητής φυσικής από τη Μινεσότα».



«
Πολλές από τις συζητήσεις μου με το Ζακ Σνάιντερ, το σκηνοθέτη της ταινίας, δεν μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη. Οι παραγωγοί της ταινίας ήθελαν να ξέρουν για τα επιστημονικά θεμέλια του “Watchmen” ακόμα και αν το κοινό αδιαφορεί. Η γνώση είναι που τους βοήθησε να αναπαράγουν με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο μια εικονική πραγματικότητα. Δεν με ενδιαφέρει η ταινία να είναι 100% επιστημονικά ακριβής. Δεν πάω να δω ταινίες με μπλοκάκι και κομπιουτεράκια. Αν κάτι είναι όντως επιστημονικά ορθό είναι κάτι σαν ένα εσωτερικό ανέκδοτο. Και ποιος ξέρει; Μπορεί το κοινό να μάθει και δυο πράγματα παραπάνω για την επιστήμη.»




Ένας άλλος τομέας όπου ο Κακάλιος είχε καθοριστική συμβολή ήταν ψυχολογία και η προσωπικότητα των επιστημόνων στις διάφορες εποχές και πώς αλληλεπιδρούν με τους υπόλοιπους ανθρώπους ώστε η ταινία να εμβαθύνει με ρεαλιστικό τρόπο στην προσωπικότητα τους. Σύμφωνα με τον Κακάλιο, όταν οι επιστήμονες αγχώνονται «
συγκεντρώνονται στην έρευνα ξεχνώντας οτιδήποτε άλλο. Είναι ένα από τα λίγα πράγματα για τα οποία αισθάνονται ότι έχουν τον απόλυτο έλεγχο». Και αυτό περνάει στην ταινία με την συμπεριφορά του Τζόναθαν “Δρ Μανχάταν” Όστερμαν. Ο Δρ Μανχάταν όχι μόνο είναι υπερήρωας αλλά είναι και επιστήμονας. Όταν μετά το θάνατο του Έντουαρντ «Ο Κωμικός» Μπλέικ, κατηγορείται από τους συνεργάτες του και την κυβέρνηση για συνομωσία, αυτοεξορίζεται στον Άρη με την τεχνολογία της κβαντικής μηχανικής: Χάρη στις εφευρέσεις του μπορεί να αλλάζει χώρο και χρόνο. Εν τη απουσία του, η Σοβιετική Ένωση εκμεταλλεύεται την υποτιθέμενη αδυναμία των ΗΠΑ και εισβάλλει στο Αφγανιστάν. Το προσωπικό πρόβλημα μιας πρώην συναδέλφου υπερηρωίδας και ερωμένης της Σάλι Σπεκτρ / Λόρι Τζούσπετσικ είναι μόνο η αφορμή για να αρχίσει να ενδιαφέρεται και πάλι για το καλό της ανθρωπότητας: Η μετάβαση πίσω στη Γη είναι μια υπόθεση τηλεμεταφοράς.








Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση αυτής της περίεργης παντρειάς είναι η εμπλοκή της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, ενός από τους εγκυρότερους επιστημονικούς φορείς στον κόσμο. Όταν οι παραγωγοί του “Watchmen” αναζήτησαν επιστημονικό σύμβουλο για την ταινία τους απευθύνθηκαν στην Ακαδημία και αυτή ήταν που τους πρότεινε τον Τζέιμς Κακάλιο ως τον καταλληλότερο. Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο. Η Ακαδημία υποστηρίζει ένα ξεχωριστό πρόγραμμα, το “Πρόγραμμα ανταλλαγής μεταξύ επιστήμης και θεάματος” που έχει ως σκοπό να φέρει κοντά τους δύο αυτούς κόσμους: Η απεικόνιση των ανθρώπων πίσω από την επιστήμη, των μεθόδων της και της επίδρασης της στην εξέλιξη του κόσμου ήταν πάντα μια πρόκληση για τους κινηματογραφιστές. Και τέτοιες συνεργασίες έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά καρποφόρες με ενδιαφέροντα σενάρια και βραβευμένες ταινίες.



Για τον Κακάλιο η εμπειρία ήταν απολαυστική σε δύο επίπεδα: Ως επιστήμονας είχε την ευκαιρία να εξετάσει την εφαρμογή των αρχών της φυσικής στους υπερήρωες της ταινίας και ως λάτρης των κόμικ να εμπλακεί στην μεταφορά ενός από τα αγαπημένα του κόμικς στον κινηματογράφο. ”
Οσοι δούλεψαν στην ταινία ήταν άνθρωποι με ευρύτητα ενδιαφερόντων όπως όλοι εμείς οι “σπασίκλες”. Τους συναρπάζει η επιστήμη και ενδιαφέρονται να κάνουν το “Watchmen” ταινία.”