Η γυναίκα με τον χάρτη στο διπλανό παγκάκι

“Περισσότερο απ´όλα, στην Αθήνα μου αρέσουν τα παγκάκια. Όταν περπατάς, σε κάθε γωνία, σε κάθε γειτονιά, υπάρχει μια μικρή όαση δροσιάς, μια πλατεία, ή ένα παρκάκι με δυο-τρία παγκάκια. Με λίγα δέντρα για να έχει σκιά, εκεί στο πλάι του δρόμου. Κι έχει λίγη δροσιά να κάτσεις, να πάρεις μια ανάσα. Μερικά είναι αφρόντιστα, αλλά σε άλλα έχουν φροντίσει κι έχουν φυτέψει ωραίες πρασινάδες με τέτοια φύλλα πλαγιαστά…

Και μπορούν οι άνθρωποι κάπου να κάτσουν, να πουν μια κουβέντα… Πού αλλού να πάνε; Μήπως έχουν και που να πάνε; Μαζεύονται τα απογεύματα στις πλατείες για να δροσιστούν. Αυτό μ´ αρέσει περισσότερο απ´όλα στην Αθήνα.

Πιο πολλά χρόνια έχω ζήσει εδώ, παρά στην πόλη που μεγάλωσα. Περισσότερο ξένη αισθάνομαι εκεί, παρά εδώ. Οπου ζεις, και πατρίς, λέω. Εδώ είναι η πόλη μου, είναι η ζωή μου. Νιώθεις σε κάθε γωνία κάτι που είναι δικό σου. Περπατάς στους δρόμους και λες, α, έχω δουλέψει κι εδώ, έχω μείνει σ´αυτό το σπίτι, εδώ είναι το σχολείο του παιδιού, το πανεπιστήμιό του, και νιώθεις πως τόσες γωνίες της πόλης έχουν άμεση σχέση με τη ζωή σου.

Θυμάμαι τον πρώτο καιρό, η κόρη μου ήταν μικρή, και μόνο μια φορά της αγόρασα μια κούκλα. Και αυτή ήταν η χαρά! Θυμάμαι εμείς οι δυό γονείς της την αγοράσαμε μαζί, και χαιρόμασταν για το πόσο θα χαρεί κι αυτή.

Εδώ γνώρισα και πολύ κόσμο, και πολλή καλοσύνη. Πέρασα και στιγμές που είναι γραμμένες σε μαύρες σελίδες, σαν τα βιβλία του Μπαλζάκ. Και θίχτηκα, και πόνεσα, και έκλαψα… Αλλά με όλα, με ότι έχω υποφέρει, δεν είπα ποτέ στα παιδιά μου για κάτι άσχημο. Γιατί αυτά μεγαλώνουν εδώ, και δε θέλω να έχουν αρνητικά συναισθήματα.

Όταν πρωτοήρθα, έβλεπα την Αθήνα, μεγάλη πόλη, δύσκολη πόλη… Και λέω, πρέπει όμως να υπάρχει κάποιος τρόπος… Πως κυκλοφορούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Πρέπει κι εγώ να τον βρω και να τον μάθω.

Πήρα και το χάρτη της Αθήνας. Οπου πάω προσέχω τα ονόματα. Βλέπω στο δρόμο μια ταμπέλα, ας πούμε “Οδός Χαριλάου Τρικούπη”. Και ρωτάω, ποιός είναι ο Χαρίλαος Τρικούπης, τί έκανε; Οπου έχω πάει, έχω μάθει την ιστορία της Ελλάδας με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Από τους δρόμους και τα ονόματα. Αυτό με συγκινεί. Αυτά τα ονόματα είναι σημαντικά αφού τα έχουνε βάλει σε αυτές τις θέσεις.

Και στην τσάντα μου κρατάω πάντα τον χάρτη της Ελλάδας ολόκληρης. Κι εκεί που κάθομαι στο λεωφορείο ή σ´ένα παγκάκι, τον κοιτάζω για να μαθαίνω. Και λέω, ας πούμε, εδώ είναι η Καβάλα. Τί είναι κοντά; Για να δω… Και θέλω να μάθω όσο γίνεται περισσότερα για τη χώρα.

Ξέρω, λένε όλα αυτά για την Αθήνα… Πως λέτε, είναι αυτό το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο; Εγώ το βλέπω πάντα μισογεμάτο, να μπορείς να δροσιστείς με την ιδέα. Γι’αυτό στη ζωή μου μπόρεσα να επιβιώσω.”

(Η γυναίκα που μιλάει δεν είναι ποιήτρια. Πάντα όμως έχει κάτι απρόσμενο να πει. Στην πατρίδα της ήταν φιλόλογος. Εδώ εργάζεται κυρίως σε σπίτια. Μεγάλωσε εδώ τα παιδιά της, και τώρα μεγαλώνει το εγγόνι της. Τα παραπάνω είναι αποσπάσματα από συνεντεύξεις και συζητήσεις μαζί της, που ξαναήρθαν στην επιφάνεια με αφορμή τον πρόσφατο διάλογο που έχει ανοίξει. Ανάμεσα σε όσα λέγονται αυτές τις μέρες -είτε αιχμηρά είτε απερίσκεπτα- τα λόγια της ηχούν καταπραϋντικά. Μικρά, καθημερινά “ποιήματα” γραμμένα με τα τοπωνύμια ενός νέου χάρτη, μικρές πράξεις ενός κοπιαστικού έργου με χαρές και με λύπες, με ματαιώσεις και κατακτήσεις. Με περιέργεια για καθετί καινούργιο, και μαζί τη βαθειά ανθρώπινη ανάγκη για μοίρασμα, έστω κι αν αυτό είναι μια κουβέντα σε ένα παγκάκι.

Σε μια χώρα όπου εγχέεται δηλητήριο, σε μια δύσκολη στιγμή, τα λόγια μιας απλής γυναίκας, μιας “ξένης”, ακούγονται γενναιόδωρα, μαλακά, γεμάτα κατανόηση. Λειαίνουν αντί να οξύνουν, γονιμοποιούν αντί να γκρεμίζουν, συνενώνουν αντί να διαχωρίζουν. Ίσως ακόμα και να εξωραΐζουν. Όχι με σκοπό να συγκαλύψουν την πραγματικότητα. Αλλά για να βρουν κάπου λίγο χώρο να χωρέσουν. Οπως ακριβώς κάθεται κανείς να ξαποστάσει σε ένα παγκάκι.)

* Η Ναντίνα Χριστοπούλου είναι ανθρωπολόγος.