ΝΤΑΜΙΕΝ ΧΕΡΣΤ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΔΟΜΗΣΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Απο την Μαργαρίτα Πουρνάρα

Εκοψε μια αγελάδα με το μοσχαράκι της (ευτυχώς ήδη νεκρά), στη μέση, με μια πριονοκορδέλα. Τα έβαλε σε δεξαμενές με φορμόλη και τα μοσχοπούλησε. Το ίδιο έκανε και με έναν τεράστιο καρχαρία (ευτυχώς αυτόν τον άφησε όπως ήταν) που θεωρήθηκε ένα από τα πλέον εντυπωσιακά έργα τέχνης στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Διακόσμησε μια νεκροκεφαλή (αληθινή εννοείται) με διαμάντια εκατομμυρίων δολαρίων και την κοστολόγησε 100 εκατομμύρια δολάρια. Έφτιαξε ατελιέ με δεκάδες εργαζόμενους που δούλευαν για λογαριασμό του. Διοργάνωσε ατομική δημοπρασία σε μεγάλο οίκο, αντί να μπει στον κόπο να κάνει έκθεση σε γκαλερί και τσέπωσε δεκάδες εκατομμύρια, βγάζοντας όλα τα έργα και προσωπικά αντικείμενα στο σφυρί (ακόμα και τασάκια γεμάτα γόπες). Έκανε το πιο επιτυχημένο εκθεσιακό αφιέρωμα στην Tate Modern κατά τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου το 2012 με χιλιάδες επισκέπτες. Και πάνω που νόμιζαν όλοι ότι ο Ντάμιεν Χερστ είχε πια ολοκληρώσει τον κύκλο του, ως το κακό παιδί της παγκόσμιας σκηνής της τέχνης, αυτός ξαναχτύπησε. Μέσα στον επόμενο χρόνο θα εγκαινιάσει έναν δικό του εκθεσιακό χώρο, όπου θα παρουσιάσει τα 2000 έργα της προσωπικής του συλλογής. Και δεν θα είναι με την δική του υπογραφή, όπως υποψιάζεται κανείς, αλλά αριστουργήματα άλλων ζωγράφων που αγόρασε από το 1995 και μετά, όταν άρχισε να γίνεται διάσημος;

Τελικά ποιος είναι αυτός ο τύπος, που ανέτρεψε όλους τους κανόνες της αγοράς; Πως κατάφερε ενας αλητάκος από το Λιντς, με παρελθόν παραβατικότητας να γίνει ένας από τους πλέον καλοπληρωμένους καλλιτέχνες της εποχής μας; Πως γίνεται να τον αποκαλούν ταυτόχρονα μίνι Γουόρχολ, σόουμαν, ταχυδακτυλουργό των media, εξοργιστικά πλούσιο, διψασμένο για δημοσιότητα, απατεώνα και ταυτόχρονα σημαίνουσα καλλιτεχνική μορφή; Πως επιβλήθηκε στο στερέωμα, κάνοντας δημιουργίες με αγελάδες, καρχαρίες, πίνακες με καρφιτσωμένες πεταλούδες που έχουν μπει σε μουσεία ενώ άλλοι τα χαρακτηρίζουν σκουπίδια και αηδιάζουν; Ας αρχίσουμε από τον ορισμό που δίνει ο ίδιος στην τέχνη. «Συνήθως αποκαλούμε τέχνη κάτι που προαπαιτεί ένα είδος μαστοριάς» λέει ο Χερστ. «Εγώ όμως νομίζω ότι όλα τα πράγματα στον κόσμο είναι τέχνη. Αν καταφέρνεις να κάνεις κάτι με τρόπο εξαιρετικό, ό,τι και αν είναι αυτό, είναι τέχνη. Η τέχνη έρχεται από παντού, είναι η αντίδραση στο περιβάλλον μας». Ακόμα και την 11 Σεπτεμβρίου είχε χαρακτηρίσει έργο τέχνης. Το πήρε βέβαια πίσω, μετά την παγκόσμια κατακραυγή εναντίον της δήλωσής του…

Το περιβάλλον στο οποίο εκείνος μεγάλωσε δεν ήταν το καλύτερο. Το αντίθετο μάλιστα. Γεννημένος από ανύπαντρη μητέρα το 1965 στο Μπρίστολ είχε δύσκολα παιδικά χρόνια. Μεγάλωσε στο Λιντς. Ο πατριός του, εγκατέλειψε την οικογένεια όταν εκείνος ήταν 12 ετών. Ατίθασος, δύστροπος και προβληματικός, ήταν πάντοτε σε κόντρα με την θρησκευόμενη μάνα του. Εκείνη προσπάθησε να τον επαναφέρει στην τάξη με διάφορους τρόπους, χωρίς κανένα αποτέλεσμα: είχε βάλει τον αγαπημένο του δίσκο– ένα άλμπουμ των Σεξ Πίστολς στο φούρνο –του ψαλλίδιζε τα εκκεντρικά του παντελόνια, δεν του έδινε χαρτζιλίκι. Ο Ντέημιεν όμως συνέχιζε απτόητος να κάνει ότι του κατεβαίνει και σε δύο περιπτώσεις μάλιστα είχε συλληφθεί για μικροκλοπές σε καταστήματα. Σε πολλές άλλες έμεινε ασύλληπτος παραβαίνοντας συχνά τον νόμο σε κάθε ευκαιρία, όπως ομολογεί και ο ίδιος στην νέα του βιογραφία, που θα εστιάσει στην νεανική του περίοδο και είναι ήδη στα σκαριά.

Μπόρεσε να τελειώσει το σχολείο με τα χίλια ζόρια. Μέχρι τότε είχε ζήσει σαν αγρίμι. Μόνο ένα πράγμα τον συγκινούσε και του έδινε ελπίδα. Του άρεσε η τέχνη. Εκανε αίτηση στην Σχολή Καλών Τεχνών του Λιντς όπου την πρώτη χρονιά δεν έγινε δεκτός. Τελικά κατάφερε να περάσει με την δεύτερη, καθώς είχε ταλέντο στο σχέδιο. Αποφοιτωντας μετακόμμισε στο Λονδίνο, γράφτηκε στο φημισμένο Κολλέγιο Γκολντσμιθ και εργάστηκε σε οικοδομές και σε νεκροτομείο. Αλλωστε είχε μάθει να αντέχει στην οικονομική δυσχέρεια και να κάνει όλες τις δουλειές του ποδαριού. Η τύχη του χαμογέλασε το 1988, στο δεύτερο έτος της φοίτησης. Διοργάνωσε μια έκθεση με ταλαντούχους συμφοιτητές του σε εγκαταλελειμμένους χώρους στα Ντοκλαντς του Λονδίνου. Ενας από τους επισκέπτες ήταν ο συλλέκτης Τσαρλς Σαάτσι, Ο διαφημιστής που βοήθησε την Μάργκαρετ Θάτσερ να ανέλθει στην εξουσία, ο βαθύπλουτος εραστής της τέχνης και της προκλητικότητας, είδε μπροστά του μια γιγαντιαία ευκαιρία: να δημιουργήσει ένα νέο ρεύμα μέσα από μια ολόκληρη καλλιτεχνική ομάδα. Ξαφνικά ο Χερστ και οι φίλοι του βρέθηκαν να είναι οι επιτυχημένοι Young British Artists. Τόσο της μόδας όσο τα μουσικά συγκροτήματα Blur και Oasis. Τα έργα τους είχαν τιμές που θα ζήλευαν καταξιωμένοι καλλιτέχνες. Απ’ όλους πιο γρήγορα ξεχώρισε ο Χερστ. Το 1990 εφτιαξε την πρώτη του εγκατάσταση με ζώα σε φορμόλη και τίτλο “A thousand years”. Ηταν μια μεγάλη βιτρίνα που περιείχε το σάπιο κεφάλι μιας αγελάδας, το οποίο κατέτρωγαν οι μύγες.

Συνέχισε ακάθεκτος βάζοντας στην φορμόλη και άλλα άτυχα τετράποδα. Το 2008 έφτιαξε το κρανίο με τα διαμάντια και το βάφτισε «For the love of God», πουλώντας το σ’ ενα κονσόρτιουμ εταιρειών. Την σημαδιακή ημέρα που έκλεισε η Λίμαν Μπράδερς προαναγγέλοντας την παγκόσμια οικονομική κρίση, ο Χερστ εισέπραττε εκατομμύρια από την προσωπική του δημοπρασία στα Σόθμπις. Και σήμερα παραμένει ένας από τους πιο ευφυείς παίκτες στην αγορά της τέχνης, χαράζοντας την δική του στρατηγική για το μέλλον…