Με χθεσινές λύσεις δεν αντιμετωπίζονται αυριανά προβλήματα

Οι λογικές Ομπάμα για την οικονομία που αντικατοπτρίζουν τις αντιλήψεις των σοσιαλδημοκρατών οικονομολόγων Στίγκλιτς, Κρούγκερ κ.α., συνετρίβησαν στις αμερικανικές εκλογές αποδεικνύοντας πως μοναχά με οικονομικό δυναμισμό και αφοσίωση στις αρχές της οικονομίας της αγοράς μπορεί να επιτευχθεί ευημερία και ανάπτυξη. Με τις πολιτικές της μαλθακής κρατικής παρέμβασης στην οικονομία και την επιμονή σε αρχές που οδήγησαν στην κρίση δεν πρόκειται οι κοινωνίες να απελευθερωθούν από την τραγική παρακμή. Με χθεσινές λύσεις δεν αντιμετωπίζονται αυριανά προβλήματα.

Εν τούτοις στην Ελλάδα επιμένουν σχεδόν οι πάντες να κατηγορούν για όλα τον «αφορισμένο» νεοφιλελευθερισμό. Που δεν θέλει φόρους, επιθυμεί λιγότερες κρατικές παρεμβάσεις και περιορισμένη γραφειοκρατία και αναζητά λύσεις σε κάθε πρόβλημα που αναφύεται σε δράσεις των ατόμων και της κοινωνίας κι όχι σε παρεμβάσεις του κράτους. Υπάρχουν τέτοιες πρωτοβουλίες σήμερα στην Ελλάδα ώστε να μπορούν να αποκληθούν «νεοφιλελεύθερες»;

Εξ άλλου οι σύγχρονες φιλελεύθερες αρχές έχει διεθνώς αποδειχθεί πως συνταιριάζουν απόλυτα με τους στόχους ακόμη και της σοσιαλδημοκρατίας. Σχετικά πρόσφατα ο πρώην Ευρωπαίος επίτροπος κι αρχιτέκτονας του Νέου Εργατικού κόμματος στη Βρετανία, ο Πήτερ Μάντελσον, ζήτησε από τους Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες να στηρίξουν τις «νεοφιλελεύθερες» προτάσεις της Ευρ, Επιτροπής που καταλήγουν σε φιλολαϊκούς στόχους.

Αν θυμάμαι καλά, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ο νεοφιλελευθερισμός είχε καταρρεύσει. Ετσι τουλάχιστον ισχυρίζονταν δημόσια πρόσωπα της χώρας  καθώς και πολλοί δημόσιοι αναλυτές και διανοούμενοι. Τώρα πως ακριβώς γίνεται και τόσα χρόνια αργότερα να πνέει «άνεμος κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης» σε ολόκληρο τον κόσμο δυσκολεύομαι να το καταλάβω. Πως γίνεται να πνέει άνεμος εναντίον κάτι που, θεωρητικά τουλάχιστον, δεν υπάρχει, μόνο αριστεροί σχολιαστές είναι δυνατόν να εξηγήσουν.

Οπως σημείωσε όμως σε διεθνή συνάντηση στην Ντωβίλ της Γαλλίας (Φεβρ. 2006) ο Κινέζος διαπραγματευτής για την ένταξη τότε της (κομμουνιστικής 😉 Κίνας στον Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου, «πρέπει να σταματήσουν οι ηγεσίες της Δύσης να φορτώνουν στην παγκοσμιοποίηση την δική τους ατολμία να πάρουν μέτρα εκσυγχρονισμού των οικονομιών τους». Με άλλα λόγια, πολιτικές ηγεσίες και διανοούμενοι έχουν στερέψει από ιδέες. Κι αντιμετωπίζουν την εύλογη οργή των πολιτών της πάλαι ποτέ κραταιάς Ευρώπης με την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.

Οταν πριν κάποια χρόνια είχε καεί η Γαλλία από το ξεσήκωμα των παιδιών των καταφρονεμένων μεταναστών επώνυμοι Έλληνες κατηγορούσαν το καθεστώς της ανασφάλειας, των ελεύθερων απολύσεων και της ανεξέλεγκτης κυριαρχίας της αγοράς σαν τα βασικά αίτια του ξεσηκωμού. Μόνο που οι κινητοποιήσεις των νέων  αποδεικνύουν πως καθεστώς ελεύθερων απολύσεων δεν υπάρχει στην Γαλλία, ο ελεύθερος ανταγωνισμός παραβιάζεται συνέχεια από δημόσιες παρεμβάσεις, επιδοτήσεις και φορολογικές εύνοιες. Και η ύπαρξη νεοφιλελεύθερης ελεύθερης αγοράς υπάρχει μόνο στο μυαλό των αντιπάλων της. Ο γνωστός σοσιαλιστής κοινωνιολόγος Αλαίν Τουραίν έγραψε πως είναι «τουλάχιστον αστείο να μιλάμε για νεοφιλελευθερισμό σε μιά χώρα όπου πάνω από το 66% της οικονομικής δραστηριότητας ελέγχεται από το κράτος».

Επιστροφή στο παρελθόν αποκλείεται. Διότι ακριβώς είναι πλέον παρελθόν. Τα αυριανά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με χθεσινές λύσεις. Εργαλείο  δεν μπορεί να είναι τα ιδεολογήματα και οι πολιτικο-οικονομικές προκαταλήψεις. Αλλά μέσα που φέρνουν αποτελέσματα. Οι σημερινοί Ευρωπαίοι, που είχαν εγκαταλείψει την άμυνά τους στους Αμερικανούς και είχαν κερδίσει από εκεί μπόλικα χρήματα για να χτίσουν κράτη πρόνοιας, δεν μπορούν πιά να μαζέψουν έσοδα από τους φόρους για να κρατήσουν στη ζωή τα γενναιόδωρα συστήματα κοινωνικών παροχών στα οποία είχαν συνηθίσει. Στην Αμερική ήδη αποδείχθηκε πως επιστροφή στον κρατισμό δεν πρόκειται να υπάρξει. Κι αν για τις ΗΠΑ, με τις δυναμικές ήδη αγορές, αυτό είναι καταστροφή, για την περισσότερο αγκυλωμένη Ευρώπη που μόνιμα κοιτάζει προς τα πίσω αποτελεί καθαρή αυτοκτονία.

Ακούει όμως κανένας; 

*Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος υπήρξε για πολλά χρόνια Βουλευτής, Υπουργός και Δήμαρχος Πειραιά. Από το 1994 έχει εγκαταλείψει την πολιτική κι απασχολείται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, στην ενημέρωση και στον πανεπιστημιακό χώρο. Έχει διδάξει σε ΗΠΑ, Ρωσία και Ελλάδα ενώ υπήρξε visiting scholar του Κολλεγίου St. Edmund’s του Πανεπιστημίου του Cambridge και δύο φορές εταίρος δημόσιας πολιτικής του μεγάλου ερευνητικού κέντρου Woodrow Wilson Center της Ουάσινγκτον. Διετέλεσε σύμβουλος της Ρωσικής Κυβέρνησης για ζητήματα Ανταγωνισμού και Απελευθέρωσης των Αγορών. Τώρα διευθύνει το Ινστιτούτο Διπλωματίας του Αμερικανικού Κολλεγίου της Ελλάδας (Deree) και διδάσκει Επικοινωνία και Ανάλυση Ρίσκου στον Πανεπιστήμιο του Καλίνινγκραντ (πρ. Konigsberg) στη Ρωσία.