Το Νέο Πελατειακό Κράτος

Τις τελευταίες ημέρες όλα τα μέσα ενημέρωσης μας λένε ότι μετά από τέσσερις μήνες αναποφασιστικότητας, οικονομικής καθίζησης και κυβερνητικής πολυφωνίας, ο πρωθυπουργός έχει αποφασίσει να κάνει τον συμβιβασμό με την Ευρωζώνη. Όσοι παρακολουθούμε την διαπραγμάτευση από κάποια απόσταση, περιμέναμε ότι ο κ. Τσίπρας θα χρησιμοποιούσε την συνεδρίαση της Κεντρική Επιτροπής του Κόμματός του, που έγινε το Σαββατοκύριακο, για να ασκήσει πίεση και πειθώ προς την εσωκομματική του αντιπολίτευση.

Περιμέναμε ότι στην ομιλία του θα εξηγούσε στους συντρόφους του ότι η αρχική διαπραγματευτική τακτική της κυβέρνησης απέτυχε. Ότι δεν κέρδισε την διαγραφή του χρέους. Ότι δεν εξασφάλισε συμφωνία «γέφυρα». Ότι δεν έφερε χρηματοδότηση χωρίς συνέχιση της λιτότητας. Περιμέναμε ότι θα μας πεί – όπως έγραψε στην κυρία Μέρκελ – ότι η οικονομία θα καταστραφεί αν δεν πάρουμε νέα χρηματοδότηση. Ότι τον Ιούλιο, αν όχι νωρίτερα, αν δεν αλλάξει κάτι, θα καταρρεύσει η οικονομία και οι θυσίες πέντε ετών θα πάνε χαμένες. Περιμέναμε να εξηγήσει έτσι την απόλυτη ανάγκη μιας συμφωνίας.

Ο κ. Τσίπρας είχε καθήκον να εξηγήσει τον απλό λόγο γιατί πρέπει η Ελλάδα να παρεμείνει στην Ευρωζώνη: για να αποφύγει βραχυπρόθεσμα μια άτακτη χρεοκοπία αλλά και να αποκτήσει μακροπρόθεσμα μια ανταγωνιστική οικονομία, χωρίς διαφθορά, με κράτος δικαίου και με τους θεσμούς του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους ώστε να αποκτήσει βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη. Ως ηγέτης έπρεπε να επιβληθεί στο κόμμα του με το απλό αυτό επιχείρημα.

Το Σάββατο έπραξε το ακριβώς αντίθετο. Υπονόμευσε την συμφωνία με την ΕΕ και αμφισβήτησε την ανάγκη της.

Ο κ. Τσίπρας μίλησε σαν να μην ήταν εκείνος που τις περασμένες ημέρες ζητούσε από τους ηγέτες της Ευρώπης να του δώσουν χρήματα για να σωθεί η χώρα και να παραμείνει στην ΕΕ και την Ευρωζώνη. Μίλησε σαν να μην ήταν ο ίδιος που ζητούσε βοήθεια και μεσολάβηση από τον Αμερικάνό υπουργό οικονομικών για να πληρωθεί το ΔΝΤ.

Η ομιλία είχε την ίδια ακραία αντιευρωπαϊκή και λαϊκιστική ρητορεία στην οποία μας είχε συνηθίσει προεκλογικά, από την εποχή του « Κυρία Merkel, Go Back!» και των « γκάγκστερς ηγετών της ΕΕ». Το θέμα του ήταν ότι η Ελλάδα είναι στην πράξη το αθώο θύμα του διεθνούς καπιταλισμού. Είπε ότι η χώρα έχει ως αντιπάλους της την «τρόικα των ξένων» αλλά και τους δήθεν εσωτερικούς ταξικούς εχθρούς του κόμματός του. Οι «ολιγάρχες», λέει, μέσα στην χώρα, και οι εκπρόσωποί τους στο εξωτερικό προσπαθούν να μετατρέψουν την χώρα σε μια κοινωνία ανισότητας και εκμετάλλευσης. Αντίθετα, η κυβέρνηση της αριστεράς, είπε, υπόσχεται την προώθηση «ενός ριζικά διαφορετικού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου».

Η ομιλία υιοθέτησε έτσι πλήρως τα εθνολαϊκιστικά επιχειρήματά της «Αριστερής Πλατφόρμας», ότι για όλα τα προβλήματά μας φταίνε οι δαίμονες ξένοι. Ο κ. Τσίπρας είπε ότι οι ξένοι έφτιαξαν το «το μνημόνιο» όχι ως οικονομικό πρόγραμμα αλλά ως « συνειδητή επιλογή της εγχώριας ολιγαρχίας, με τις πλάτες των πιστωτών, να φορτωθούν τα βάρη της οικονομικής κρίσης στις πλάτες της μισθωτής εργασίας, των συνταξιούχων, της αυτοαπασχολούμενης μεσαίας τάξης και των μικρών επιχειρηματιών». Το βασικό επιχείρημα του κ. Τσίπρα κατά της ΕΕ ήταν ότι στόχος του μνημονίου «ήταν να τροποποιήσει ριζικά το συσχετισμό δύναμης, να δημιουργήσει μια κοινωνία της ασύδοτης κερδοσκοπίας σε βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας».

Φυσικά αυτοί οι ισχυρισμοί είναι και ασυνάρτητοι αλλά και αστοιχείωτοι. Είναι ασυνάρτητοι γιατί αν ήθελαν να καταστρέψουν την Ελλάδα, οι δανειστές δεν θα της έδιναν δεκάρα και θα έσωζαν μόνο τις τράπεζές τους με πολύ λιγότερα χρήματα. Έτσι η Ελλάδα θα είχε καταστραφεί ήδη από το 2010.

Αντίθετα η δανειακή σύμβαση έχει σαν στόχο να αποτρέψει την άτακτη χρεοκοπία και να βοηθήσει να επιστρέψει η Ελλάδα στην δημοσιονομική πειθαρχία, όπως επιτάσσουν οι κανόνες της Ευρωζώνης και να αποκατασταθεί η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητά της, ώστε να μην ξανασυμβούν τα ελλείμματα της καταστροφικής διακυβέρνησης Καραμανλή. Γι αυτό οι λαοί της Ευρώπης ρισκάρουν διακόσια δισεκατομμύρια ευρώ, χορηγώντας χαμηλότοκα δάνεια στη χώρα μας.

Οι ισχυρισμοί του κ. Τσιπρα για τις επιδιώξεις των δανειστών είναι όμως και αστοιχείωτοι, διότι αγνοούν την αλήθεια για την σημερινή Ευρώπη.

Αυτοί οι δήθεν ταξικοί εχθροί του ελληνικού λαού, δηλαδή οι κυβερνήσεις της ΕΕ, έχουν (και είχαν και πριν την κρίση) στις δικές τους χώρες πολύ λιγότερη ανισότητα απ’ ό,τι η Ελλάδα, πολύ μεγαλύτερες κοινωνικές δαπάνες, πλήρες κοινωνικό κράτος, ισχυρότερα συνδικάτα, πολύ πιο ανοικτά επαγγέλματα και φυσικά πολύ χαμηλότερη ανεργία. Κατά την διάρκεια της κρίσης όλες οι χώρες της Ευρωζώνης είτε αύξησαν, είτε κράτησαν στάσιμες τις κοινωνικές τους δαπάνες. Στη σημερινή Ευρώπη το κοινωνικό κράτος είναι σημείο συναίνεσης όλων των πολιτικών δυνάμεων, εκτός της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς. Το άνισο, διεφθαρμένο, ανυπόληπτο, πελατειακό κράτος της Ελλάδας δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ευρώπη.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν προσπαθούν λοιπόν να κάνουν την Ελλάδα ένα χώρο «ασύδοτης κερδοσκοπίας», όπως ισχυρίζονται οι κκ. Τσίπρας και Λαφαζάνης. Το αντίθετο ισχύει. Επιδιώκουν να φέρουν την Ελλάδα κοντύτερα στους θεσμούς της υπόλοιπης Ευρώπης, δηλαδή να την δούν να έχει μια ευνομούμενη αγορά και ισότητα ευκαιριών μέσω κοινών ευρωπαϊκών κανόνων, όπως ακριβώς συμβαίνει στις πιο πετυχημένες χώρες της ΕΕ. Οι κατηγορίες του Σύριζα εναντίον της ΕΕ είναι λοιπόν αστείες.

Το ίδιο ανυπόστατες είναι οι αιτιάσεις του για την τήρηση της συμφωνίας της 20Φεβρουαρίου από τους εταίρους. Ο κ. Τσίπρας αμφισβήτησε την ανάγνωση της συμφωνίας της 20ης Φεβρουαρίου που κάνουν όλες οι ξένες κυβερνήσεις, η ΕΚΤ και η Επιτροπή αλλά και ο νομικός κόσμος. Ισχυρίστηκε ότι η συμφωνία δεν προβλέπει την ολοκλήρωση της αξιολόγησης από την Τρόικα και ότι άφησε πίσω την λιτότητα. Είπε ότι η Ευρωζώνη παραβιάζει τα συμφωνηθέντα. Και όμως, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι εντελώς λανθασμένοι. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο, όπως δείχνει ξεκάθαρα το γραπτό κείμενο της συμφωνίας της 20ης Φεβρουαρίου (όπως ανέλυσα διεξοδικά εδώ τον Μάρτιο) που, ας μην ξεχνάμε, ο κ. Τσίπρας αρνήθηκε να συζητήσει στη Βουλή.

Εδώ όμως βρίσκεται το παράδοξο της ομιλίας του κ. Τσίπρα. Αν ο κ. Τσίπρας πράγματι υιοθετεί τις θεωρίες συνωμοσίας και πιστεύει ότι οι εταίροι θέλουν το κακό μας, θα έπρεπε από καθήκον να έχει ήδη προτιμήσει την έξοδο από την Ευρωζώνη αλλά και από την ΕΕ, όπως ακριβώς λέει συστηματικά ο κ. Λαφαζάνης, μαζί με το ΚΚΕ και τη Χρυσή Αυγή. Αν υιοθετεί τα επιχειρήματα αυτά και και επιθυμεί πράγματι ένα «ριζικά διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο», τότε γιατί διαφωνεί μαζί τους για το δια ταύτα; Αν πράγματι η ΕΕ είναι εχθρός του ελληνικού λαού, γιατί θέλουμε τα χρήματά της; Γιατί συζητάμε τους όρους της;

Αν όμως απορρίπτει τις αντιευρωπαϊκές συνωμοσιολογίες, όπως τις απορρίπτει η πλειοψηφία των Ελλήνων, τότε θα έπρεπε να έχει επιλέξει εξαρχής την σίγουρη παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη χωρίς παλινδρομήσεις. Η επαμφοτερίζουσα στάση που δείχνει ο κ. Τσίπρας, δείχνει ή άγνοια της κατάστασης, ή αδίστακτο χωρίς αρχές υπολογισμό.

Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι πλέον το πιο πιθανό. Ο κ. Τσίπρας φαίνεται να έχει αποφασίσει να κυβερνήσει με προτεραιότητά του ένα Νέο Πελατειακό Κράτος, όχι να αποτρέψει την ενδεχόμενη οικονομική καταστροφή. Γι’ αυτό προχώρησε στους ταχύτατους διορισμούς των στελεχών του παντού στη δημόσια διοίκηση και τους δημόσιους οργανισμούς. Γι αυτό αντιστέκεται στον εξορθολογισμό της δημόσιας διοίκησης, των κοινωνικών επιδομάτων και των συντάξεων. Γι αυτό είναι εναντίον της αριστείας στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Γι αυτό στηρίζει τα συνδικάτα του δημοσίου, εις βάρος των ανέργων. Γι αυτό δεν προχωρά σε εξορθολογισμό των αδειών της ραδιοτηλεόρασης και του τοπίου των ΜΜΕ και δεν συζητά συνταγματική αναθεώρηση ή αλλαγή του εκλογικού νόμου ή άλλες θεσμικές αλλαγές για μια πιο ανοικτή και δημοκρατική κοινωνία.

Ο Σύριζα κάνει κάτι που ακόμα και τα παραδοσιακά πελατειακά κόμματα, η Νέα Δημοκρατία και το ΠαΣοΚ, δίστασαν να κάνουν. Τουλάχιστον την τελευταία στιγμή, όταν βρισκόμασταν ένα λεπτό από την χρεοκοπία (που τα ίδια προκάλεσαν με τις ανερμάτιστες πολιτικές τους), στήριξαν την παραμονή της Ελλάδας στο Ευρώ, υπέγραψαν τις δανειακές συμβάσεις και άφησαν πίσω τις μικροκομματικές τους επιδιώξεις. Ο κ. Τσίπρας ακόμα δεν το έχει αποφασίσει. Περιμένει να δει τι συμφέρει το κόμμα του περισσότερο, όχι τι συμφέρει τον ελληνικό λαό.

Η απόφαση για συμφωνία ή ρήξη για τον κ. Τσίπρα δεν φαίνεται να στοχεύει στην ανάπτυξη της χώρας, αλλά μόνο σε ένα Νέο Πελατειακό Κράτος, ένα ακόμα πιο αδίστακτο, ακόμα πιο σάπιο, ακόμα πιο αδηφάγο πελατειακό κράτος από αυτά που έχουμε ζήσει ως τώρα. Το Νέο Πελατειακό Κράτος του Σύριζα δεν χρειάζεται απαραίτητα ανάπτυξη και άρα δεν χρειάζεται το ευρώ και την ΕΕ και τις οικονομικές ευκαιρίες που αυτό συνεπάγεται. Είναι πιο σημαντικός γι αυτό ο απόλυτος κομματικός έλεγχος των δομών του κράτους και της οικονομίας, ακόμα και σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, εξαθλίωσης και διχασμού, ακόμα και αν σημαίνει δελτίο για τα τρόφιμα και άλλα βασικά αγαθά, όπως παραδέχονται προβεβλημένα στελέχη του Σύριζα.

Το πελατειακό κράτος είναι που κρατά τον Σύριζα ενωμένο και αυτό στο οποίο Τσίπρας και Λαφαζάνης συμφωνούν απολύτως Ο κ. Τσίπρας μπορει έτσι να υιοθετεί ευκαιριακά την φανατική αντιευρωπαϊκή ρητορική του κ. Λαφαζάνη αν αυτό συμφέρει τον επιδιωκόμενο σκοπό. Μπορεί όμως και να υιοθετεί την ακριβώς αντίθετη φιλοευρωπαϊκή λογική, απλά και μόνο για να εξασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους, αν αυτό γίνεται χωρίς κόστος για το κόμμα. Η λογική του Νέου Πελατειακού Κράτους του κ. Τσίπρα δεν έχει ούτε αρχές, ούτε οικονομικό πρόγραμμα, ούτε και πολιτική φιλοσοφία. Προτεραιότητά του δεν είναι ούτε η ταξική πάλη, ούτε η ευνομούμενη αγορά, αλλά μόνο η ασυδοσία του κομματικού ελέγχου των πάντων. Έτσι μόνο εξηγείται ότι συνυπάρχουν διαμετρικά αντίθετες πολιτικές για την Ευρώπη μέσα στην ίδια κυβέρνηση ή μέσα στην ίδια ομιλία.

Δυστυχώς όμως για την κυβέρνηση, το Νέο Πελατειακό Κράτος, με έντονα τα στοιχεία του αυταρχισμού, του μιλιταρισμού και του εθνικισμού, όπως αυτό που στήνουν σήμερα οι Σύριζα και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, έρχεται σε απόλυτη αντίθεση, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, με τις επιταγές της παραμονής στην Ευρωζώνη και την ΕΕ. Οι κανόνες της Ευρωζώνης δεν επιτρέπουν σε κανένα κράτος να είναι ένα παρασιτικό πελατειακό σύστημα.

Αν λοιπόν ο κ. Τσίπρας συνεχίσει στον δρόμο που έχει χαράξει, σύντομα θα οδηγηθεί – ακόμα και παρά τη θέλησή του – στην ρήξη και τελικά την δραχμή. Κάνει λάθος αν πιστέυει ότι η συμμετοχή στο Ευρώ θα μπορούσε ποτέ να στηρίξει χωρίς όρους τις εσωτερικές επιδιώξεις του, όπως έκανε κάποτε η συμμετοχή στην ΕΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου. Η Ευρώπη δεν έχει μείνει στάσιμη.

Ελπίζω ο κ. Τσίπρας να αλλάξει γνώμη έστω και τώρα. Αφού δεν πιστεύει, όπως λέει, στις αρχές της ενωμένης Ευρώπης αλλά σε ένα «ριζικά διαφορετικό οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο», ας το κάνει απλά και μόνο για λόγους πολιτικής επιβίωσης. Αν η ρήξη με την Ευρώπη και η άτακτη χρεοκοπία πράγματι γίνει μέσα στις επόμενες εβδομάδες, τότε ηθικός ηγέτης του Σύριζα θα γίνει ο κ. Λαφαζάνης, ο οποίος ουδέποτε αμφιταλαντεύτηκε. Η εθνικιστική συνωμοσιολογία και η πολεμική εγρήγορση έναντι ενός αόρατου και παντοδύναμου εχθρού, η παραδοσιακή δηλαδή λογική όλων των αυταρχικών καθεστώτων, θα γίνει τότε η αποκλειστική φιλοσοφία του Σύριζα. Αυτή μόνο θα δικαιολογεί τις ακραίες καταστάσεις ανέχειας που θα ζήσει ο τόπος. Όσοι αμφιταλαντεύτηκαν, θα φανούν στο κόμμα λίγοι και προδότες.

Αν συμβεί η άτακτη χρεοκοπία, όλα θα αλλάξουν. Ο κ. Τσίπρας έχει λίγες μέρες για να αποτρέψει το φρικτό αυτό σενάριο για τη χώρα. Ας ξεκινήσει εξηγώντας στο κόμμα του την ανάγκη παραμονής στο Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ας ξεκινήσει υπερασπιζόμενος την Ελλάδα ως ανοικτή κοινωνία.

* Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και πολιτικός υπεύθυνος ευρωπαϊκών υποθέσεων στο Ποτάμι.