Το ΑΕΠ της ευτυχίας

Ίσως να ήταν απλά η πιο χαλαρή, “καλοκαιρινή” διάθεσή της μετά τις καθιερωμένες της διακοπές. Αλλά αυτή τη φορά η συνήθως ψυχρή πραγματίστρια Ανγκέλα Μέρκελ φρόντισε να “εκπλήξει” κάποιους, όταν παίρνοντας το λόγο σε μια συνάντηση οικονομολόγων στο Λίνταου, παραδέχτηκε ότι δεν αρκεί το ΑΕΠ για να μετρηθεί η ευημερία ενός λαού και πολύ περισσότερο η ευτυχία του. Ήρθε η ώρα να μετρηθούν και άλλοι “δείκτες” για να καταλήξει κανείς σε ασφαλή συμπεράσματα για το πόσο ευχαριστημένη είναι τελικά η γερμανική κοινωνία με την καθημερινότητά της. Δείκτες, που δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να καθοριστούν.

Κάποιοι είπαν ότι η γερμανίδα καγκελάριος έκρουσε ανοικτές πόρτες. Η φράση “όταν ευημερούν ι αριθμοί δεν ευημερούν απαραίτητα και οι άνθρωποι” είναι ήδη χιλιοειπωμένη. Εδώ και χρόνια πολλοί “εναλλακτικοί” οικονομολόγοι φωνάζουν ότι δε μπορεί η “πρόοδος”, όπως έχουμε συνηθίσει να την θεωρούμε στο δυτικό κόσμο να μετριέται με βάση αποκλειστικά το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Πολύ περισσότερο όταν αυτός ο ψυχρός δείκτης συχνά πέφτει θύμα ταχυδακτυλουργών της δημιουργικής λογιστικής, που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις και οι συμβουλάτορες τους.

Και μην πάει ο νους σας μόνο στις χώρες του Νότου. Μην λησμονούμε για παράδειγμα ότι πρόσφατα η Γερμανία αποφάσισε να αλλάξει τον τρόπο υπολογισμού του ΑΕΠ της, κατά το παράδειγμα και άλλων ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό και έσοδα από παράνομες δραστηριότητες όπως το εμπόριο ναρκωτικών. Έτσι κατόρθωσε να παρουσιάσει πρόσφατα μια άνοδο του ΑΕΠ, πολύ υψηλότερη της αρχικά αναμενόμενης. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα, που αξίζει να συζητηθεί εξίσου σοβαρά. Άλλωστε από όσο γνωρίζουμε έχει κινήσει το ενδιαφέρον κάποιων φανατικών της στατιστικής και στην Ελλάδα.

Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα της “μέτρησης της ευτυχίας”. Από τους πρώτους που ζήτησαν από ειδικούς να δημιουργήσουν μια τέτοια μέθοδο μέτρησής της ήταν και ο Νικολά Σαρκοζύ το 2008. Οι οικονομολόγοι που επιφορτίστηκαν με τη σχετική έρευνα θεώρησαν ότι η πραγματική ευημερία μιας κοινωνίας θα πρέπει να συνυπολογίζει και πολλούς άλλους παράγοντες: το επίπεδο αλλά και το προσδόκιμο ζωής, την ποιότητα της παιδείας, της υγείας, του περιβάλλοντος. Επίσης την ασφάλεια που νοιώθουν συνολικά οι πολίτες και το πώς βλέπουν το μέλλον τους αλλά και τον ελεύθερο χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους για να ασχοληθούν με αυτά που θέλουν και όχι με αυτά που “πρέπει”. Αντίστοιχη έρευνα ανέλαβαν να κάνουν και επιστήμονες κατ’ εντολή της γερμανικής Βουλής το 2011. Και η αλήθεια είναι ότι επειδή εδώ δεν έχουν να κάνουν μόνο με ευρώ ή μάρκα, τα βρήκαν λίγο σκούρα.

Συνεπώς έχουν δίκιο εκείνοι που κατηγόρησαν την κυρία Μέρκελ ότι ανακάλυψε λίγο καθυστερημένα τον τροχό. Αλλά προφανώς η “μητερούλα” της Ευρώπης γνωρίζει ότι μια τέτοια έρευνα θα μπορούσε να καταστήσει ακόμα πιο ευχαριστημένους και άρα πιο ήσυχους τους ψηφοφόρους της. Δεν ξέρω βέβαια αν την βολεύει να αποκαλυφθεί πόσο γιγαντώθηκε η “απόκλιση” της ποιότητας ζωής μεταξύ των κοινωνιών της Ευρώπης.

Σκεφτείτε τη σύγκριση με την Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου. Πόσο ασφαλής νοιώθει σήμερα ο Έλληνας πολίτης για το μέλλον του και τι όνειρα μπορεί να κάνει; Πόσο έχει χειροτερέψει εκτός από το εισόδημά του και η ποιότητα ζωής του, από όποια πλευρά και αν επιχειρήσει να το δει; Ο Έλληνας που δεν ξέρει αν θα μπορεί να πληρώσει τα φάρμακα και τις εξετάσεις του, ο Ελληνας που δε είχε την “άνεση” να πάει διακοπές, ο Έλληνας που ξέρει ότι το χειμώνα θα αναπνέει αυτό υπέροχο άρωμα από τις “αναγεννηθείσες” ξυλόσομπες, ο Έλληνας που αναρωτιέται αν θα κλείσει το σχολείο της γειτονιάς του, ο Ελληνας που δεν του φτάνουν για να πληρώσει το εισιτήριο μιας συναυλίας ή ενός θεάτρου, ο Έλληνας που εύχεται στα παιδιά του να βρουν δουλειά στο εξωτερικό, ο Έλληνας που καθημερινά πληρώνει τις συνέπειες μιας άλλης δημιουργικής λογιστικής του παρελθόντος ακόμα και αν δεν ήταν συμμέτοχος στην συγγραφή της.

Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο τελικά οι επιστήμονες να κατέληγαν πανευρωπαϊκά και παγκόσμια σε ασφαλείς μεθόδους μέτρησης της καθημερινής μας ευημερίας, που δεν θα στεκόντουσαν μόνο στο κατά κεφαλήν εισόδημα και στα εκάστοτε κρατικά “πλεονάσματα”. Για να καταλάβαιναν και εκείνοι, που ακόμα κάνουν ότι δεν βλέπουν, πόσο πίσω μας έχουν φέρει αυτά τα τελευταία πέντε χρόνια της δογματικής προσήλωσης αποκλειστικά και μόνο στην ευημερία των οικονομίστικων δεικτών. Πόσο έχουν βαθύνει το χάσμα σε μια Ευρώπη, που κάποτε είχε κάνει “σημαία” της την σύγκλιση.

* Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος. Στις ευρωεκλογές του Μαΐου ήταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το “Ποτάμι”.