Μέσα στο Αλκατράζ: Το χθες και το σήμερα σε 20 καρέ – Πόσο πιθανό είναι να ανοίξει

Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την Κυριακή ότι έδωσε διαταγή στην κυβέρνησή του και αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες να ανοικοδομηθεί και να ανοίξει ξανά η διαβόητη φυλακή του Αλκατράζ (ή αλλιώς “ο Βράχος”), στον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, ώστε να οδηγούνται εκεί οι πιο “βίαιοι” και “υπότροποι” κακοποιοί. Σύμφωνα με τον πρόεδρο Τραμπ, η επαναλειτουργία της φυλακής, η οποία είχε κλείσει τον Μάρτιο του 1963, θα αποτελέσει “σύμβολο του νόμου, της τάξης και της δικαιοσύνης”.

Δυο χιλιόμετρα από την ακτή, η άλλοτε φυλακή είναι σήμερα αξιοθέατο που προσελκύει πολλούς τουρίστες στον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, στην Καλιφόρνια. Το κλείσιμο της φυλακής από τον τότε γενικό εισαγγελέα των ΗΠΑ Ρόμπερτ Φ. Κένεντι, αποδίδεται στην υπερβολικά δαπανηρή στη λειτουργία της, σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Γραφείο Φυλακών. Το κόστος λειτουργίας της ήταν σχεδόν τριπλάσιο από οποιαδήποτε άλλη ομοσπονδιακή φυλακή, κυρίως λόγω της απομονωμένης τοποθεσίας της στο νησί, όπως σημειώνει το BBC. Εκτιμάται πως το κόστος στέγασης των κρατουμένων στο Αλκατράζ ήταν 13 δολάρια την ημέρα, όταν ο μέσος όρος στις υπόλοιπες φυλακές ήταν 5 δολάρια την ημέρα.

Ένας από τους λόγους που έκλεισε το σωφρονιστικό ίδρυμα ήταν η “απόδραση των τριών” στις 12 Ιουνίου του 1962, όταν τρεις κρατούμενοι διέφυγαν  σκάβοντας μέσα από τους εύθραυστους τοίχους με κουτάλια και επιπλέοντας από το νησί με μια αυτοσχέδια σχεδία. Ουδέποτε συνελήφθησαν. Έξι μήνες αργότερα, ο κρατούμενος Τζον Πολ Σκοτ κατάφερε να κολυμπήσει τρία μίλια και συνελήφθη στην ακτή.

Πρακτικά το Αλκατράζ είχε χωρητικότητα μόλις για 336 κρατούμενους, ενώ στα 30 χρόνια ιστορίας του “φιλοξένησε” πάνω από 1.500 ανθρώπους. Οι φωτογραφίες από το 1963, την ημέρα που έκλεινε, δικαίωση το κοινό αίσθημα που ζητούσε “λουκέτο” λόγω των κάκιστων συνθηκών διαβίωσης για τους φυλακισμένους.

Στις εν λόγω φυλακές “εμφανίστηκε” και ο διαβόητος Αλ Καπόνε το 1934, λίγο μετά τα εγκαίνια. Νωρίτερα κρατείτο σε καλύτερες συνθήκες αλλά στο Αλκατράζ τα πράγματα άλλαξαν. Ωστόσο, λόγω καλής διαγωγής του επετράπη να έχει μουσικό όργανο στο κελί του. Αποφυλακίστηκε τον Ιανουάριο του 1939 εξ αιτίας προβλημάτων υγείας.

Το Αλκατράζ φημιζόταν για τις σκληρές συνθήκες κράτησης και την εξίσου σκληρή συμπεριφορά των φρουρών. Η καλή διαγωγή ήταν “διαβατήριο” για τους κρατούμενους ώστε να πηγαίνουν στη βιβλιοθήκη, να παίζουν στα μουσικά συγκροτήματα ή να ασχολούνται με τη ζωγραφική.

Οι κρατούμενοι στο Αλκατράζ είχαν τέσσερα μόλις δικαιώματα: τροφή, ένδυση, στέγη και ιατρική περίθαλψη – όλα τα άλλα προνόμια, συμπεριλαμβανομένων των επισκέψεων από την οικογένεια ή της πρόσβασης σε βιβλία, είδη τέχνης και μουσική, έπρεπε να κερδηθούν.

Η μεγαλύτερη απόπειρα απόδρασης έγινε τον Μάιο του 1946 όταν δεκάδες κρατούμενοι στασίασαν με αποτυχία. Στις “μάχες” σκοτώθηκαν 2 φύλακες και 3 κρατούμενοι ενώ επιστρατεύθηκε και ο στρατός. Ο απολογισμός ήταν ακόμη 15 τραυματίες και άλλοι 2 κρατούμενοι νεκροί, που εκτελέστηκαν αργότερα.

Το νησί και η φυλακή αποτελούν σήμερα μουσείο και περισσότεροι από 1,4 εκατ. άνθρωποι το επισκέπτονται κάθε χρόνο. Ωστόσο, πέραν του Τραμπ, και ο Ρίγκαν προσπάθησε να ανοίξει το σωφρονιστικό ίδρυμα το 1981, ώστε να μεταφέρει εκεί 20.000 μετανάστες από την Κούβα. Ο χώρος τελικά απορρίφθηκε λόγω της ιστορικής του αξίας ως μνημείου πια αλλά και λόγω της έλλειψης κατάλληλων υποδομών.

Αμέσως μετά τα σχόλια του Τραμπ που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Δικαιοσύνης ανέφερε σε δήλωσή του ότι η αρμόδια υπηρεσία “εργάζεται για την ανοικοδόμηση και το άνοιγμα του Αλκατράζ ώστε να χρησιμεύσει ως σύμβολο του νόμου και της τάξης”.

Ωστόσο, ειδικοί σε θέματα φυλακών και ιστορικοί έχουν εκφράσει σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσον το σχέδιο είναι εφικτό. Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει έρθει άλλωστε ήδη σε σύγκρουση με τα δικαστήρια σχετικά με την πολιτική του να στέλνει φερόμενα μέλη συμμοριών σε φυλακή στο Ελ Σαλβαδόρ.

Να σημειωθεί ακόμη πως από τον Νοέμβριο του 1969 έως τον Ιούνιο του 1971, το Αλκατράζ καταλήφθηκε από μια ομάδα Ιθαγενών Αμερικανών με το όνομα “Indians of All Tribes”, σε μια πράξη πολιτικής ανυπακοής με στόχο τη διεκδίκηση της εγκαταλελειμμένης ομοσπονδιακής γης. Ζητούσαν τη δημιουργία πολιτιστικού και εκπαιδευτικού κέντρου για τις αυτόχθονες κοινότητες, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την ιστορική καταπίεση που υπέστησαν. Η κατάληψη κράτησε 19 μήνες και, παρά την τελική εκκένωση από τις ομοσπονδιακές δυνάμεις, αποτέλεσε σημείο καμπής για το κίνημα των δικαιωμάτων των Ιθαγενών στις ΗΠΑ, επηρεάζοντας σημαντικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της αυτοδιάθεσης των φυλών.

Για το σήμερα της φυλακής, ο καθηγητής Γκάμπριελ Τζακ Τσιν από τη Νομική Σχολή Ντέιβις στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια δήλωσε στο BBC πως θα χρειαζόταν ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για να μετατραπεί το Αλκατράζ σε μια λειτουργική φυλακή βάσει διεθνών προδιαγραφών πάνω στον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το ομοσπονδιακό σωφρονιστικό σύστημα έχει μειωθεί συνολικά κατά περίπου 25% σε σχέση με τον μέγιστο πληθυσμό του σε όλες τις ΗΠΑ και έτσι εκτιμάται πως ουσιαστικά δεν χρειάζεται να τεθεί σε λειτουργία άλλη φυλακή.

Άρα οι εξαγγελίες του Τραμπ είναι κυρίως για τις “εντυπώσεις”, μιας και ο “Βράχος” συμβολίζει την αυστηρότητα και την καταστολή.

Το Αλκατράζ έχει “τη φήμη μιας σκληρής φυλακής” και ο Τραμπ προσπαθεί να στείλει το μήνυμα ότι η κυβέρνησή του θα είναι αυστηρή απέναντι στο έγκλημα, πρόσθεσε ο Τσιν, μιλώντας στο BBC. Η πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόσι, δήλωσε ότι η πρόταση “δεν ήταν σοβαρή”, ενώ ο Δημοκρατικός γερουσιαστής του Σαν Φρανσίσκο, Σκοτ ​​Γουίνερ, χαρακτήρισε την ιδέα “βαθιά ασαφή” σε μια ανάρτηση στο Instagram και “επίθεση στο κράτος δικαίου”.

Για την ώρα πάντως δεν υπάρχει άλλη επίσημη αντίδραση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Το Υπουργείο Εσωτερικών παρέπεμψε το CNN στη δήλωση του Τραμπ, λέγοντας ότι το υπουργείο και η Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων “δεν είχαν τίποτα να προσθέσουν αυτή τη στιγμή”.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ασκήσει πιέσεις τους τελευταίους μήνες για το άνοιγμα τουλάχιστον πέντε άλλων κλειστών εγκαταστάσεων κράτησης και φυλακών, μερικά από τα οποία έκλεισαν εν μέσω ανησυχιών για την ασφάλεια και την κακομεταχείριση των κρατουμένων. Ενώ οι νομοθέτες της Καλιφόρνια απέρριψαν γρήγορα την ανακοίνωση για το Αλκατράζ ως “μη σοβαρή” και ως “αντιπερισπασμό”, οι προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να ανοίξει ξανά άλλες εγκαταστάσεις που έχουν πληγεί από σκάνδαλα βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν ήδη ολοκληρωθεί, σε συνεργασία με κερδοσκοπικές εταιρείες φυλακών.

Οι κλειστές φυλακές αναβιώνουν για τους κρατούμενους μετανάστες.

Ένας εκπρόσωπος του Ομοσπονδιακού Γραφείου Φυλακών δήλωσε στο Associated Press πως το Γραφείο  θα “συμμορφωθεί με όλα τα Προεδρικά Διατάγματα”, αλλά δεν εξήγησε πώς θα αποκαταστήσει ή θα ανοίξει ξανά τη φυλακή όσο βρίσκεται υπό τη δικαιοδοσία του NPS, του οποίου το προσωπικό και η χρηματοδότηση έχουν απειληθεί από τις περικοπές του Τραμπ.

Ο Ντέιβιντ Γουόρντ, ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, δήλωσε στο TIME ότι υπάρχει “μικρή πρακτική χρησιμότητα” στην προσπάθεια επαναλειτουργίας του Αλκατράζ ως φυλακή, αλλά ο Τραμπ μπορεί να ενδιαφέρεται περισσότερο” για το όνομα και την κληρονομιά του παρά για την πρακτικότητα”.

Εκτιμάται ακόμη πως το Αλκατράζ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια εγκατάσταση “ταχείας απέλασης” όπου η κυβέρνηση θα μπορούσε να στείλει μετανάστες πριν ακολουθηθούν οι δέουσες διαδικασίες για να σταλούν εκτός ΗΠΑ, οπότε σε αυτή την περίπτωση η επαναλειτουργία θα ήταν εντελώς “φωτογραφική”.

Εκτιμάται τέλος πως ο Τραμπ θα μπορούσε να κρατήσει το ισχύον Αλκατράζ ως μνημείο και να… μετονομάσει κάποια άλλη φυλακή στο Ελ Σαλβαδόρ ως “νέο Αλκατράζ”, κάτι που έχει γίνει και στο παρελθόν.

Η φυλακή έχει εμπνεύσει φυσικά και την ποπ κουλτούρα

Escape from Alcatraz (1979) – Μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες που βασίζονται στο Αλκατράζ. Πρωταγωνιστεί ο Clint Eastwood ως Frank Morris, ένας κρατούμενος που καταφέρνει να αποδράσει από την φυλακή το 1962. Η ταινία είναι βασισμένη στην πραγματική απόδραση του Morris και δύο άλλων κρατουμένων.

The Rock (1996) – Μια δημοφιλής ταινία δράσης με πρωταγωνιστές τον Sean Connery, τον Nicolas Cage και τον Ed Harris. Στην ταινία, μια ομάδα στρατιωτών καταλαμβάνει το Αλκατράζ, και ο Cage και ο Connery αναγκάζονται να συνεργαστούν για να το σώσουν.

Birdman of Alcatraz (1962) – Αυτή η ταινία βασίζεται στη ζωή του Robert Stroud, ενός κρατουμένου του Αλκατράζ που έγινε διάσημος για την εκτροφή και την επιστημονική μελέτη που έκανε με τα πουλιά μέσα στη φυλακή, παρά τη σκληρότητα των συνθηκών του εγκλεισμού του.

The Alcatraz Escape (1979) – Μια τηλεταινία που εξετάζει τις απόπειρες απόδρασης από το Αλκατράζ, βασισμένη επίσης στην πραγματική απόδραση του 1962.