Οι τελευταίες κινήσεις αποκαλύπτουν τον πραγματικό στόχο του Τραμπ

«Υπάρχουν δεκαετίες όπου δεν συμβαίνει τίποτα· και υπάρχουν εβδομάδες όπου συμβαίνουν δεκαετίες». Αυτά τα λόγια ανήκουν στον Βλαντίμιρ Λένιν και η διπλωματική θύελλα της εβδομάδας που προηγήθηκε, με επίκεντρο τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, τα καθιστούν πιο επίκαιρα από ποτέ.

Για έναν πρόεδρο που βάζει πάντα την Αμερική Πρώτη, τις τελευταίες ημέρες φάνηκε ότι αρέσκεται να κυριαρχεί και στη διεθνή σκηνή, αναφέρει σε ανάλυσή του το ΒΒC. Ο Τραμπ και η ομάδα του προχώρησαν σε εμπορικές συμφωνίες στον Κόλπο, ήραν κυρώσεις κατά της Συρίας, διαπραγματεύτηκαν την απελευθέρωση Αμερικανού πολίτη που κρατούνταν από τη Χαμάς, σταμάτησαν στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον των ανταρτών Χούθι στην Υεμένη, μείωσαν τους αμερικανικούς δασμούς στην Κίνα, πίεσαν την Ουκρανία να ξεκινήσει συνομιλίες με τη Ρωσία στην Τουρκία, συνέχισαν ήσυχα τις διαπραγματεύσεις με το Ιράν για μια πυρηνική συμφωνία και ο Τραμπ δήλωσε πως κατόπιν δικής του μεσολαβητικής παρέμβασης επιτεύχθηκε εκεχειρία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.

Και το ερώτημα είναι: Τι κρύβεται πίσω από την έντονη διπλωματική κινητικότητα του Τραμπ;

“Εμπόριο, όχι χάος” στη Μέση Ανατολή

Ένα καλό σημείο εκκίνησης, ίσως, είναι η επίσκεψη του προέδρου στον Κόλπο, όπου παρουσίασε – με λόγια και έργα – το όραμά του για έναν κόσμο διεθνών σχέσεων βασισμένο στο εμπόριο, όχι στον πόλεμο. Σε ομιλία του στο Ριάντ, ο Τραμπ δήλωσε ότι ήθελε «εμπόριο, όχι χάος» στη Μέση Ανατολή, μια περιοχή που «εξάγει τεχνολογία, όχι τρομοκρατία».

Οραματιζόταν έναν κόσμο πραγματιστικής εμπορικής συναλλαγής όπου τα κράτη συνάπτουν συμφωνίες προς αμοιβαίο όφελος, έναν κόσμο όπου το κέρδος μπορεί να φέρει ειρήνη. Καθώς απολάμβανε τις κολακείες των οικοδεσποτών του στη Σαουδική Αραβία και την υποταγή των αξιωματούχων – επισκεπτών, ο Τραμπ υπέγραψε συμφωνίες που, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, αντιπροσώπευαν επενδύσεις ύψους 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ.

Ορισμένοι διπλωμάτες εξέφρασαν αμφιβολίες για την πραγματική αξία των μνημονίων συνεργασίας αλλά, όπως είπαν, το σόου ήταν πιο σημαντική από την ουσία.

“Δεν είναι δική μας δουλειά”

Από την ομιλία του Τραμπ στο Ριάντ απουσίαζε οποιαδήποτε αναφορά σε πιθανή συνεργασία των ΗΠΑ με άλλες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καμία ανησυχία για την κατάλυση δημοκρατικών ή ανθρώπινων αξίων στην περιοχή. Ήταν ένας λόγος σχεδόν απογυμνωμένος από ιδεολογία ή αξίες – εκτός από την απόρριψή τους, σημειώνει το BBC.

Αντίθετα, χρησιμοποίησε την ομιλία του προς τους Σαουδάραβες ηγέτες για να επιχειρηματολογήσει κατά του δυτικού επεμβατισμού του παρελθόντος, καταδικάζοντας του «λεγόμενους οικοδόμους εθνών και νεο-συντηρητικούς», όπως του αποκάλεσε, επειδή «σας κάνουν κηρύγματα για το πώς να ζείτε ή να διαχειρίζεστε τις υποθέσεις σας».

Ενώ το ακροατήριό του ξεσπούσε σε χειροκροτήματα, ο Τραμπ είπε ότι αυτοί που επενέβαιναν από τη Δύση σε ξένες υποθέσεις είχαν «καταστρέψει περισσότερα έθνη απ’ όσα έχτισαν», προσθέτοντας: «Πάρα πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι πίστευαν ότι είναι δουλειά μας να κοιτάμε στις ψυχές ξένων ηγετών και να χρησιμοποιούμε την πολιτική των ΗΠΑ για να απονέμουμε δικαιοσύνη για τις αμαρτίες τους. (…) Πιστεύω ότι είναι δουλειά του Θεού να κρίνει. Η δική μου δουλειά είναι να υπερασπιστώ την Αμερική».

Η απροθυμία για παρέμβαση φάνηκε τις τελευταίες ημέρες με τη σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Στο παρελθόν, οι ΗΠΑ έχουν συχνά διαδραματίσει βασικό ρόλο στην προσπάθεια τερματισμού στρατιωτικών αντιπαραθέσεων στην υποήπειρο. Όμως ο Λευκός Οίκος του Τραμπ αρχικά φάνηκε επιφυλακτικός ως προς την εμπλοκή.

Ο αντιπρόεδρος Tζέι Ντι Βανς δήλωσε στο Fox News ότι η σύγκρουση ήταν «ουσιαστικά εκτός της αρμοδιότητάς μας… Δεν μπορούμε να ελέγξουμε αυτές τις χώρες».

Τελικά, τόσο εκείνος όσο και ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο προχώρησαν σε παρεμβάσεις – μέσω τηλεφώνου- , ασκώντας πίεση και στις δύο πυρηνικές δυνάμεις για αποκλιμάκωση. Το παράδειγμα των ΗΠΑ ακολούθησαν και άλλες χώρες.

Όταν συμφωνήθηκε η εκεχειρία, ο Τραμπ ισχυρίστηκε ότι η αμερικανική διπλωματία είχε μεσολαβήσει για την επίτευξή της. Ωστόσο, Ινδοί διπλωμάτες έσπευσαν να διαψεύσουν τον Αμερικανό πρόεδρο καθώς, όπως υποστήριξαν, η απόφαση για τερματισμό των εχθροπραξιών πάρθηκε από κοινού μεταξύ των δύο κρατών.

Η εξωτερική πολιτική στα χέρια ενός ανθρώπου

Το BBC επισημαίνει πως αυτή την εβδομάδα φάνηκε ο κεντρικός ρόλος που κατέχει ο Τραμπ στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ καθώς, όπως αναφέρει το διεθνές μέσο, ήταν έντονη η απουσία εμπλοκής άλλων αξιωματούχων της αμερικανικής κυβέρνησης, οι οποίοι – λόγω της θέσης τους- παραδοσιακά διαμορφώνουν τη στρατηγική των ΗΠΑ στο εξωτερικό.

Η απόφαση του Τραμπ να συναντηθεί με τον νέο πρόεδρο της Συρίας, Αχμέντ αλ-Σάραα και να άρει τις κυρώσεις σε βάρος της Συρίας, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραπάνω διαπίστωσης, τονίζει το BBC. Η τολμηρή αλλά και ταυτόχρονα ιδιαίτερα αποφασιστική κίνηση του Τραμπ, ανέδειξε ένα πιθανό πλεονέκτημα μιας εξωτερικής πολιτικής η οποία θα βρίσκεται στα χέρια ενός μόνο ανθρώπου, αναφέρει το διεθνές μέσο.

Ορισμένοι διπλωμάτες “μετέφρασαν” την κίνηση Τραμπ ως αντάλλαγμα για τις διπλωματικές κολακείες και τις επενδυτικές συμφωνίες που σύναψε στο Ριάντ. Η απόφαση εξέπληξε όχι μόνο τη Μέση Ανατολή αλλά και πολλούς εντός της αμερικανικής κυβέρνησης. Διπλωμάτες ανέφεραν ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήταν απρόθυμο να άρει τις κυρώσεις, καθώς ήθελε να διατηρήσει κάποια πίεση στη νέα συριακή κυβέρνηση.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που επικαλείται το BBC, αυτό το μοτίβο παρορμητικών αποφάσεων χωρίς ευρύτερη εσωτερική διαβούλευση είναι σύνηθες στον Λευκό Οίκο αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα θετικό. Αυτό βέβαια, οφείλεται εν μέρει και στην ασυνέπεια του Τραμπ, ή στην συνέπειά του να αλλάζει εύκολα γνώμη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κίνα και η μείωση των δασμών. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο Τραμπ είχε επιβάλει δασμούς ύψους 145% στο Πεκίνο, συνοδευόμενους από αιχμηρές προειδοποιήσεις για αντίποινα. Οι Κινέζοι απάντησαν με εξίσου υψηλούς δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα, οι αγορές βυθίστηκαν, και οι αμερικανικές επιχειρήσεις προειδοποίησαν για καταστροφικές συνέπειες.

Έτσι, στη Γενεύη, Αμερικανοί αξιωματούχοι υποχώρησαν και οι περισσότεροι δασμοί μειώθηκαν στο 30%, υποτίθεται ως αντάλλαγμα για αυξημένη πρόσβαση των ΗΠΑ στην κινεζική αγορά. Αυτό ακολούθησε ένα γνώριμο μοτίβο: διατυπώνεις υπερβολικές απαιτήσεις, απειλείς με χειρότερα, διαπραγματεύεται, υποχωρείς και μετά ανακοινώνεις τη νίκη.

Η “τέχνη της συμφωνίας”

Η παραπάνω στρατηγική της “τέχνης της συμφωνίας” μπορεί να λειτουργήσει σε καταστάσεις όπου οι αποφάσεις που θα ληφθούν είναι εύκολα αναστρέψιμες, όπως οι δασμοί. Είναι όμως πολύ πιο δύσκολο να εφαρμοστεί σε μακροπρόθεσμους διπλωματικούς “γρίφους”, όπως ο πόλεμος.

Πάρτε για παράδειγμα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Σε αυτό το ζήτημα, η πολιτική του Τραμπ υπήρξε, ρευστή, αναφέρει το BBC. Το περασμένο Σάββατο, οι ηγέτες του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Πολωνίας και της Γερμανίας επισκέφθηκαν το Κίεβο για να εκφράσουν τη στήριξή τους στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Σε μια ομαδική τηλεφωνική κλήση με τον Τραμπ, μέσω του τηλεφώνου του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, του παρουσίασαν τη στρατηγική τους: να απαιτήσουν από τη Ρωσία άμεση εκεχειρία 30 ημερών, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει αυστηρότερες κυρώσεις.

Αυτή ήταν και η πολιτική του Τραμπ. Την προηγούμενη ημέρα είχε γράψει στα κοινωνικά δίκτυα: «Αν δεν γίνει σεβαστή η εκεχειρία, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα επιβάλουν περαιτέρω κυρώσεις». Όμως την Κυριακή, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρότεινε αντ’ αυτού άμεσες συνομιλίες μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας στην Τουρκία. Ο Τραμπ αμέσως συμφώνησε, εγκαταλείποντας τη στρατηγική που είχε συμφωνήσει με τους Ευρωπαίους ηγέτες μόλις μία ημέρα πριν.

«Η Ουκρανία πρέπει να συμφωνήσει (με αυτές τις συνομιλίες) αμέσως», έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα. «Αρχίζω να αμφιβάλλω ότι η Ουκρανία θα καταφέρει να κάνει συμφωνία με τον Πούτιν».

Την Πέμπτη, ο Τραμπ άλλαξε ξανά άποψη, λέγοντας ότι μια συμφωνία ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν ο ίδιος και ο Πούτιν συναντηθούν προσωπικά.

Η αστάθεια του Τραμπ μπερδεύει τους διπλωμάτες οι οποίοι αναρωτιούνται αν ο Αμερικανός πρόεδρος δεν ξέρει τι θέλει να κάνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία ή αν απλώς επιλέγει να στηρίξει κάθε νέα πρόταση που μπορεί να προσφέρει την ταχύτερη δυνατή λύση.

Ένας “περιφρονημένος” πρωθυπουργός

Μέσα σε αυτό το αινιγματικό διεθνές σκηνικό, δύο αποφάσεις του Τραμπ ήρθαν να κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την εβδομάδα που προηγήθηκε.

Πρώτον, ο Τραμπ συμφώνησε σε εκεχειρία – έπειτα από εκστρατεία βομβαρδισμών κατά των Χούθι στην Υεμένη. Σημειώνεται πως ήδη είχαν προκύψει πολλά ερωτηματικά για την αποτελεσματικότητα των εξαιρετικά δαπανηρών αεροπορικών επιθέσεων και για το κατά πόσο ο Τραμπ ήθελε να συνεχίσει μια μακροχρόνια στρατιωτική επιχείρηση. Ενώπιον πάντως των Αράβων οικοδεσποτών του, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν παρέλειψε να επαναλάβει πόσο απεχθάνεται τον πόλεμο.

Δεύτερον, ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, πραγματοποίησε τον τέταρτο γύρο συνομιλιών με το Ιράν για τον περιορισμό των πυρηνικών φιλοδοξιών της Τεχεράνης. Και οι δύο πλευρές αφήνουν να εννοηθεί ότι μια συμφωνία είναι πιθανή, αν και οι σκεπτικιστές φοβούνται ότι θα είναι μάλλον περιορισμένη. Οι συζητήσεις περί κοινής αμερικανοϊσραηλινής στρατιωτικής δράσης κατά του Ιράν φαίνεται να έχουν εξαφανιστεί.

Τι κοινό έχουν αυτά τα δύο θέματα; Ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έδρασαν αντίθετα με τις επιθυμίες του Ισραήλ.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου μπορεί να ήταν ο πρώτος ηγέτης που προσκλήθηκε στο Οβάλ Γραφείο μετά την ορκωμοσία του Τραμπ, όμως τις τελευταίες ημέρες φαίνεται πως ο Αμερικανός πρόεδρος τον αγνοεί. Ο Τραμπ περιόδευσε στη Μέση Ανατολή χωρίς να επισκεφθεί το Ισραήλ και ήρε τις κυρώσεις κατά της Συρίας χωρίς την υποστήριξη του Ισραήλ. Η συμφωνία εκεχειρίας με τους Χούθι ήρθε μόλις λίγες ημέρες αφότου η οργάνωση επιτέθηκε στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ.

Οι διπλωμάτες φοβούνται την αντίδραση του Νετανιάχου. Μήπως ο “περιφρονημένος” πρωθυπουργός απαντήσει με πιο επιθετική στρατιωτική δράση στη Γάζα;

Ο πραγματικό στόχος του Τραμπ

Επομένως, μετά από αυτή την εβδομάδα, πόσα έχουν αλλάξει; Ίσως λιγότερα απ’ ό,τι πιστεύουμε.

Παρά τη λάμψη της περιοδείας του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, οι μάχες και η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα παραμένουν άλυτες, ενώ μία νέα ισραηλινή επίθεση ενδέχεται να πλησιάζει. Ένας από τους βασικούς στόχους του Τραμπ – η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας – παραμένει μακρινός.

Παρά τις συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να σιγήσουν τα όπλα καθώς οι φιλοδοξίες του Πούτιν παραμένουν αμετάβλητες. Τέλος, παρά τις συμφωνίες για μείωση των αμερικανικών δασμών, είτε με το Ηνωμένο Βασίλειο είτε με την Κίνα, η παγκόσμια αγορά συνεχίζει να είναι εξαιρετικά ασταθής.

Αυτό όμως που φαίνεται ξεκάθαρα πια είναι η ιδεολογία του Τραμπ για την εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις: όχι απομονωτισμός, αλλά εμπορικός πραγματισμός, η ελπίδα ότι ο καπιταλισμός μπορεί να ξεπεράσει τις συγκρούσεις.

Φανερή είναι επίσης η βιασύνη του Τραμπ να “ξεμπερδεύει” – διπλωματικά – με τη Μέση Ανατολή, την Ουκρανία και την ινδική υποήπειρο, ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί στο βασικό του μέλημα: την Κίνα.

Αλλά ο στόχος του μπορεί να είναι άπιαστος καθώς υπάρχουν εβδομάδες που συμβαίνουν δεκαετίες αλλά υπάρχουν και εβδομάδες που δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα, καταλήγει στην ανάλυσή του BBC.