Μια υπερμοντέρνα ματιά στην “Θεία Κωμωδία”

Επτακόσια χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Φλωρεντιανού Ντάντε Αλιγκέρι, του σημαντικότερου ποιητή των ιταλικών γραμμάτων, που μέσα από τους 14.233 αλληγορικούς στίχους της «Θείας Κωμωδίας» του έχει επηρεάσει βαθιά την λογοτεχνία και την φιλοσοφική σκέψη ολόκληρου του Δυτικού κόσμου. Χαρακτηριστικά, ο μέγας αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899-1986), έλεγε πως «η Θεία Κωμωδία είναι ένα βιβλίο που όλοι πρέπει να διαβάσουμε, γιατί αν δεν το κάνουμε θα στερήσουμε από τον εαυτό μας το σπουδαιότερο δώρο που έχει να προσφέρει η λογοτεχνία».

Τιμώντας, λοιπόν, την επέτειο, το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, εγκαινιάζει την Τετάρτη 9 Ιουνίου μια εικαστική έκθεση με τίτλο «Δάντης ο Υπερσύγχρονος: Ο Δάντης εικονογραφημένος στον κόσμο 1983-2021». Η μεγάλη αυτή περιοδεύουσα έκθεση –που ξεκίνησε την διαδρομή της από το Βελιγράδι, ενώ μετά την Αθήνα θα φιλοξενηθεί στην Πράγα, την Μόσχα, το Λονδίνο, και την Μαδρίτη– θα παραμείνει ανοιχτή για το ελληνικό κοινό έως τις 30 Ιουνίου στους χώρους του Ινστιτούτου (Πατησίων 47, τηλ. 210-5242646).

Επιμελημένη από τον πανεπιστημιακό καθηγητή Ιστορίας της Σύγχρονης Τένχης, Τζόρτζιο Μάτσι, η έκθεση απαρτίζεται από έργα πέντε εικαστικών καλλιτεχνών διεθνούς ακτινοβολίας: οι Ιταλοί Πάολο Μπαρμπιέρι, Ντομένικο Παλαντίνο, και Εμιλιάνο Πόντσι, η 79χρονη Γερμανίδα Μόνικα Μπάισνερ, και ο Βρετανός Τομ Φίλιπς έδωσαν μορφή και χρώμα στις συγκλονιστικές εικόνες που περιγράφει ο Ντάντε στο μνημειώδες έργο του, «Θεία Κωμωδία». Οι καλλιτέχνες ξαναζωντανεύουν τη δαντική Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο, αποδεικνύοντας πως το αποτύπωμα που έχει αφήσει ο Δάντης στον ευρωπαϊκό πολιτισμό παραμένει ανεξίτηλο, λειτουργώντας ως διαρκής πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους καλλιτέχνες.

Ο ποιητής, η ζωή, και το έργο του

Όπως εύστοχα δηλώνει και ο τίτλος της έκθεσης, ο Δάντης (1265-1321) παραμένει εντελώς επίκαιρος και «υπερμοντέρνος», εφτακόσια χρόνια μετά τον θάνατό του. Και τούτο, επειδή ο ποιητικός του λόγος δεν καταδύεται μόνο στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, αλλά διακτινίζεται προς την κοινωνία καταγράφοντας τις συγκρούσεις και τις δυναμικές που αναπτύσσονται εντός της. Στο εμβληματικό του έργο –το οποίο αρχικά τιτλοφορούνταν σκέτο «Κωμωδία», μέχρι που αρκετά χρόνια αργότερα ο Βοκάκιος πρόσθεσε το «Θεία» λόγω θεματολογίας– ο ποιητής, φιλόσοφος και επιστήμων Δάντης αποκρυσταλλώνει τις θρησκευτικές δοξασίες της εποχής του περί Παραδείσου, Καθαρτηρίου και Κόλασης, αλλά συγχρόνως ανατέμνει και τα ήθη που επικρατούσαν τότε στη δημόσια και ιδιωτική σφαίρα. Έτσι, δεν ήταν μόνο οι αμαρτωλοί, οι μοιχοί, οι δολοφόνοι ή οι λαίμαργοι που τιμωρούνταν στο διηνεκές, αλλά και οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι των καιρών του, οι πολιτικοί απατεώνες.

Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο Δάντης ήταν πολιτικά δραστήριος από τα νιάτα του, υποστηρίζοντας το κόμμα των Λευκών Γουέλφων στη Φλωρεντία, έναντι των αντιπάλων τους Γιβελίνων, αλλά και κόντρα στον πάπα Βονιφάτιο Η’. Ως αποτέλεσμα των πολιτικών του απόψεων ο Ντάντε Αλιγκέρι εξορίστηκε για πολλά χρόνια, για να πεθάνει τελικώς στην Ραβέννα, την πόλη όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μακριά από την αγαπημένη του γενέτειρα, την Φλωρεντία.

Η «Θεία Κωμωδία», γραμμένη έμμετρα και σε πρώτο πρόσωπο, περιγράφει την κάθοδο του ποιητή στον Άδη με οδηγούς και συνοδοιπόρους τον μέντορά του, ποιητή Βιργίλιο, καθώς και την ιδανική και αιώνια αγαπημένη του, την Βεατρίκη. Σημειωτέον πως η Μπεατρίτσε Πορτινάρι ήταν υπαρκτό πρόσωπο: την γνώρισε ο Δάντης όταν κι οι δύο ήταν μικρά παιδιά και την αγάπησε διά βίου. Η Βεατρίκη ήταν πράγματι ο πρώτος πλατωνικός, δυνατός έρωτας του ποιητή, αλλά η κοπέλα πέθανε σε νεανική ηλικία χωρίς ποτέ να σμίξουν. Αργότερα, ο Δάντης παντρεύτηκε την Γκέμα Ντονάτι, κόρη ισχυρής και πλούσιας οικογένειας, με την οποία πιστεύεται πως απέκτησαν τρία παιδιά. Όμως ο ποιητής δεν την αναφέρει πουθενά…

Με την «Θεία Κωμωδία» έχουν καταπιαστεί τα φωτεινότερα πνεύματα της ανθρωπότητας. Ένας από τους σημαντικότερους έλληνες λογοτέχνες που έσκυψαν πάνω από το έργο του Δάντη είναι ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος μετέφρασε την «Θεία Κωμωδία» με έναν ξεχωριστό, ποιητικό τρόπο, αφιερώνοντάς την, μάλιστα, στη μνήμη του Άγγελου Σικελιανού.

Σε εικαστικό επίπεδο, κορυφαίοι ζωγράφοι όπως ο Γκιστάβ Ντορέ, ο Σαλβαδόρ Νταλί, ο Ρενάτο Γκουτούζο, και ο Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ έχουν αναμετρηθεί με το ζοφερό σύμπαν του Δάντη, παραδίδοντας στο κοινό αριστουργήματα που αιχμαλωτίζουν την φαντασία. Τη σκυτάλη παίρνουν τώρα οι πέντε σύγχρονοι καλλιτέχνες της έκθεσης, καθένας εκ των οποίων αφηγείται με τον δικό του τρόπο τα δαντικά έπη μεταφέροντάς τα στην αισθητική γλώσσα του παρόντος. Από την πιο παραδοσιακή εικαστική γραφή, που χρησιμοποιούν ο Παλαντίνο, η Μπάισνερ και ο Φίλιπς, μέχρι τη ψηφιακή τεχνική του Πόντσι και τα αέρινα φανταστικά τοπία του Μπαρμπιέρι, οι πέντε καλλιτέχνες δίνουν μορφή στον συνεχιζόμενο βιωματικό διάλογο μεταξύ του μεγάλου Φλωρεντίνου ποιητή και του κοινού του.

Διάρκεια έκθεσης: 9-30 Ιουνίου

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 16:00 – 20:30

Είσοδος: Ελεύθερη

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις