ΠΑΡΙΣΙ, 13Ο ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ: ΣΕΞ, ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΞΙΑ ΣΕ ΑΣΠΡΟ-ΜΑΥΡΟ

Η Έμιλι θέλει τον Καμίλ. Στον Καμίλ αρέσει η Νορά. Η Νορά διασταυρώνεται με την Άμπερ. Στο σύγχρονο τοπίο ενός Παρισιού αλλαγμένου, μακριά από τις καρτ ποστάλ, αγόρια και κορίτσια δουλεύουν, σπουδάζουν, ερωτεύονται, χορεύουν, θυμώνουν, μελαγχολούν. Σε όλους τους συνδυασμούς. Είναι σαν μια μοντέρνα αστική απελευθέρωση. Όπως εξηγεί κι ο ίδιος ο σκηνοθέτης Ζακ Οντιάρ, «τι συμβαίνει πραγματικά στην εποχή του tinder και του “σεξ από το πρώτο ραντεβού”; Μπορεί να υπάρξει ερωτικός λόγος σε αυτές τις συνθήκες; Ναι, φυσικά. Πώς θα μπορούσε κανείς να αμφιβάλλει γι’αυτό;»

Το Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα (με πρωτότυπο τίτλο Les Olympiades, δηλαδή μια συνοικία στο 13ο διαμέρισμα του Παρισιού), είναι το νέο φιλμ του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα Οντιάρ, εκ των κορυφαίων σύγχρονων γάλλων δημιουργών, που επιστρέφει στη Γαλλία (μετά το γλυκό αλλά όχι σπουδαίο Sisters Brothers με τον Χοακίν Φοίνιξ) μα ακόμα σημαντικότερα επιστρέφει σε ένα πρώιμο σινεμά του– των αισθήσεων, των σωμάτων, των αγγιγμάτων.

Για την ιστορία των τεσσάρων ηρώων και για τις πολλές τους ερωτικές και συναισθηματικές περιπτύξεις, απογοητεύσεις και ελπίδες, ο Οντιάρ στράφηκε σε μια αναπάντεχη πηγή: Στις ιστορίες του θρύλου των ανεξάρτητων αμερικάνικων κόμικς, Έιντριαν Τομάιν. Ιστορίες ανεκπλήρωτου πόθου και μελαγχολίας στη σύγχρονη πόλη, τις οποίες διασκεύασε ελεύθερα με τη σεναριακή συνδρομή δύο πολύ νεότερων γαλλίδων σκηνοθετών, την Σελίν Σιαμά και την ανερχόμενη Λέα Μισιούς.

Αυτή η δημιουργική πολυσυλλεκτικότητα αντικατοπτρίζεται και στο αποτέλεσμα, χάρη σε μια ανθρωπογεωγραφία που μοιάζει ανεξάντλητα και αβίαστα μοντέρνα και αληθινή. Άνθρωποι διαφορετικού χρώματος, διαφορετικών background, με διαφορετικούς στόχους, διαφορετικά θέλω, και διαφορετική αίσθηση σεξουαλικότητας, μπλέκονται σε ένα ντόμινο πόθου και συναισθηματικών διασυνδέσεων– με ένα βλέμμα ασπρόμαυρο (δίνοντας στην ταινία την υφή ενός τέτοιου μελαγχολικού, R-rated κόμικ) αλλά ποτέ, σε καμία περίπτωση, ρετρό.

Η ταινία σφύζει από ζωή και ρυθμό, μονίμως πάλλεται και κινείται. Και γι’αυτό θέλαμε να μάθουμε περισσότερα, μιλώντας με τους ανθρώπους που την δημιούργησαν. Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του περασμένου Νοεμβρίου, όπου το Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα προβλήθηκε ως ταινία λήξης, δύο από τους πρωταγωνιστές ήταν εκεί. Ο Μακιτά Σαμπά κι η Λουσί Ζανγκ παρουσίασαν την ταινία για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αλλά λίγο νωρίτερα, μίλησαν στο Magazine για τους ήρωές τους και την αναγκαιότητα του να μην ξέρεις πάντα ποιος είσαι και που στέκεσαι– αλλά και για το πώς προετοιμάστηκαν για μια τόσο σωματική ταινία: χορεύοντας.

Η ταινία αυτή μοιάζει με passion project για κάθε εμπλεκόμενο. Εσείς τι αγαπήσατε εκεί; Ξέρατε το σινεμά του Ζακ Οντιάρ;

Μακιτά Σαμπά: Ναι. Είδαμε πολλά από αυτά τα μεθυστικά love stories του, επειδή μας ήθελε εντελώς εμπλεκόμενους στη δημιουργική διαδικασία. Κάναμε αυτοσχεδιασμούς με τη Λέα Μισιούς [σσ. την συν-σεναριογράφο της ταινίας] όταν είχαμε στα χέρια μας το σενάριο, κι ό,τι νιώθαμε πως μπορεί να γίνει πιο ακριβές, πιο ευθύ, πιο ειλικρινές, το βάζαμε στο σενάριο. Από την αρχή του κάστινγκ μας έδινε πράγματα να δουλέψουμε και μας έλεγε πάρα πολλά σχόλια και κατευθύνσεις ακόμα και πριν ξεκινήσουμε να δουλεύουμε στην ταινία.

Λουσί Ζανγκ: Μας ενέπλεξαν με μεγάλη δημιουργικότητα και μεγάλη ελευθερία, ήταν σα να μας έλεγαν πως δεν θέλουν ποτέ να μας δουν να είμαστε παθητικοί σε αυτή τη δουλειά. Εγώ προσωπικά δεν γνώριζα την τέχνη του Οντιάρ από πριν, δεν είχα δει καμία ταινία του . Όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί, θέλησα να ψάξω να δω κάποιες ταινίες του– τελικά είδα τα πάντα.

[γελάνε]

…εκτός από τα 2-3 που δεν κατάφερα να βρω, οι πρώτες του δεν υπάρχουν πουθενά δυστυχώς.

Σαμπά: Αλλά ήταν φανταστική διαδικασία. Στις πρόβες κάναμε ένα πέρασμα όλης της ταινίας σε ένα θέατρο, παίξαμε όλες τις σκηνές όλων, τη μία μετά την άλλη, ώστε κάθε εμπλεκόμενο άτομο στην ταινία να μπορεί να δει όλες τις σκηνές και να έχει εικόνα για τα πάντα.

Το vibe της ταινίας βασίζεται πολύ στη συνεργασία, στη μεταξύ σας χημεία. Πώς δουλέψατε ώστε αυτή η μεταξύ σας ενέργεια να μεταφραστεί στην οθόνη;

Σαμπά: Εκτός από τις πρόβες και το διάβασμα, κάναμε και πολύ χορό μαζί. Είχαμε κόουτς για τις πολύ κοντινές μας σκηνές οπότε περάσαμε πολύ καιρό απλά… χορεύοντας μαζί με τη Λουσί. Ακόμα και με λίγα ρούχα. Ο Ζακ ήθελε να ξέρει ακριβώς ποιο μέρος του σώματος θα πρέπει να κινηματογραφήσει, και πώς, και πότε. Του προτείναμε κι εμείς συγκεκριμένες στάσεις. Είχαμε πια τη δική μας γλώσσα του σώματος την οποία συνδημιουργήσαμε και είχαμε πολύ καλή αίσθηση των σωμάτων μας. Θυμάμαι χορεύαμε μέχρι και έξω, στους δρόμους.

Ζανγκ: Χορεύαμε παντού.

Αγαπώ πολύ τις ταινίες που είναι για κίνηση, ρυθμό, σώματα και μου ακούγεται πολύ ενδιαφέρουσα η διαδικασία του πώς γυρίζεται μια ταινία σαν αυτή. Πώς ήταν η συνεργασία σας με τον Οντιάρ, τι πήρατε από αυτήν;

Ζανγκ: Πάντα μας ζητούσε να λειτουργούμε έχοντας πολλή ελευθερία, αλλά ταυτόχρονα και πολλή ακρίβεια. Δηλαδή θέλει ακριβώς κάτι, το ξέρει και θέλει να το ξέρεις, όπως λέγαμε και για τις γωνίες λήψεις των σωμάτων τώρα. Αλλά την ίδια στιγμή δεν θέλει να μπλοκάρεις σε αυτή την ακρίβεια. Θέλει να κινούμαστε ελεύθερα μέσα σε αυτό που δημιουργούμε. Κι επίσης περιμένει πάντα πολλά από εσένα ως συνεργάτη, όμως έχει την πιο γαλήνια συμπεριφορά. Δεν θυμάμαι ούτε μία φορά που να φώναξε…;

Σαμπά: Όχι, όχι, ποτέ. Αλλά είναι εντελώς αφοσιωμένος και βαθιά χωμένος σε αυτό που δημιουργούμε. Είναι πολύ δυναμική η προσέγγισή του.

Ζανγκ: Δυναμική ως προς την όλη τριβή της διαδικασίας, αλλά δυναμική κι ως προς το τι κάνουμε με το σώμα.

Σαμπά: Ναι ναι, πάντα θα πει κάνε αυτό, πρόσθεσε εκείνο, όταν νιώθει ότι κάτι χάνουμε ή όταν ξεγλιστρά ο ρυθμός, μπορεί να πει πρόσθεσε αυτή την φράση ή κάνε αυτή την κίνηση. Είναι πραγματικά πολύ δυναμική η προσέγγισή του, κι αυτό φαίνεται τελικά στην ταινία.

Είναι πολύ λεπτή αυτή η γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία και την ακρίβεια. Υπήρχαν εκπλήξεις;

Σαμπά: Υπήρχαν εκπλήξεις πολλές φορές από το πώς κάναμε κάποια πράγματα. Έπρεπε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να αγκαλιάσει αυτή την ακρίβεια, αλλά έπρεπε να αφεθούμε κιόλας, να εκπλαγούμε, γιατί ο Ζακ ήθελε συνεχώς να τον εκπλήσσουμε. Υπάρχουν πολλές σκηνές που πήγαν αλλιώς από ό,τι σκοπεύαμε. Κυρίως στις ερωτικές σκηνές μου με τη Νοεμί, όπου υπήρχε πολύς αυτοσχεδιασμός στο σετ κι αυτό ήταν κάτι που ενδιέφερε πολύ τον Ζακ.

Σας γοητεύουν αυτού του τύπου οι αστικές ρομαντικές ταινίες;

Ζανγκ: Δεν με ελκύουν απαραίτητα οι ταινίες που ασχολούνται τόσο πολύ με τις πόλεις και το αστικό τοπίο, αλλά τις ρομαντικές ταινίες τις αγαπώ πολύ.

Τι πιστεύεις ότι κάνει αυτή η ταινία κάπως διαφορετικό, ποια είναι η οπτικής της απέναντι στον ρομαντισμό;

Ζανγκ: Δεν είναι καθόλου μα καθόλου εξιδανικευμένος, αυτό νομίζω εγώ. Βλέπουμε μια εκδοχή του πάθους που είναι πιο περίπλοκη από κάτι που το κατατάσσεις εύκολα σε «καλό» / «κακό» ή «χαρούμενο» / «θλιμμένο». Είναι πολύ πιο περίπλοκα αυτά τα πράγματα.

Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι ο Οντιάρ επιστρέφει σε ένα είδος σινεμά που έκανε σε πιο πρώιμα στάδια της καριέρας του, αλλά συνεργάζεται αυτή τη φορά στο σενάριο με δύο νέες δημιουργούς, τη Σελίν Σιαμά και τη Λέα Μισιούς.

Ζανγκ: Ναι, και δουλέψαμε πολύ με τη Λέα στις πρόβες. Δεν έγραφε πράγματα που ήταν διαφορετικά από το αρχικό σενάριο, αλλά προσπαθούσε διαρκώς να το εξελίξει. Με την Σιαμά δεν δουλέψαμε μαζί, το έγραψε στην αρχή αλλά δεν ήταν κομμάτι της εξέλιξης.

Σαμπά: Βοήθησε πολύ στην αρχή, όταν έπρεπε να διασκευαστεί το βιβλίο.

Τα ξέρατε εσείς αυτά τα κόμικ;

Σαμπά: Όχι, τα ανακαλύψαμε στο σετ, τα έφερε η Λέα και μας τα έδωσε.

Είναι σπουδαίος καλλιτέχνης ο Τομάιν, αλλά πέρα από αυτό έχει ενδιαφέρον πώς μεταφράζονται κάποιες δυναμικές όποτε κάποιες αφηγήσεις διασκευάζονται σε άλλες γλώσσες και άλλες χώρες από την ορίτζιναλ. Τις ιστορίες αυτές ας πούμε τις διαπερνά μια έντονη θλίψη…

Σαμπά: Ναιιιι! Ο Ζακ μου περιέγραφε τον χαρακτήρα μου ως κάποιον που αιωρείται στον αέρα, δεν βρίσκει έδαφος με τίποτα. Τους πιάνουμε αυτούς τους ήρωες σε μια ηλικία αμέσως πριν τις ας πούμε μεγάλες αποφάσεις της ζωής μας. Όπου καλούμαστε να συμβιβαστούμε στην καθημερινότητα ώστε να επιτρέψουμε παραδόξως στους εαυτούς μας να έχουμε εμπειρίες, να έχουμε εκπαίδευση, ακόμα και να έχουμε το περιθώριο να πάρουμε κάποιον έξτρα χρόνο να αιωρηθούμε λίγο ακόμα, να μαζέψουμε εμπειρίες κάποιου είδους.

Ζανγκ: Οι χαρακτήρες που παίζουμε είναι ακόμα νωρίς στη ζωή τους. Είναι πριν να ξέρουν ακριβώς, πριν να κατανοούν πλήρως τους εαυτούς τους. Επειδή είναι χαμένοι.

Σαμπά: Ναι… επιτρέπουν στους εαυτούς τους να είναι χαμένοι.

Ζανγκ: Δίνουν στους εαυτούς τους χρόνο να χαθούν.

Σαμπά: Ναι! Κι αυτό είναι που προσπαθούμε να περιγράψουμε, αλλά όχι με καταθλιπτικό τρόπο.

Ζανγκ: Αλλά πολύς κόσμος μπορεί να το εκλάβει έτσι! Η αδερφή μου ένιωσε ένα αίσθημα μοναξιάς και κάτι το στενάχωρο…

Σαμπά: Ναι. Πάνω σε αυτό, θα έλεγα πως αυτοί οι χαρακτήρες δεν είναι μοναχικοί, αλλά είναι μόνοι. Και προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν αυτό. Θυμάμαι έλαβα ένα μήνυμα στο instagram μετά την πρεμιέρα στη Λυών, μου έγραψε ένα κορίτσι dm ότι δεν μπορούσε να δει όλη την ταινία γιατί της θύμιζε πολύ τη δική της εμπειρία. Δεν ήξερα τι να της απαντήσω! Μίλησα με τον Ζακ και αποφάσισα να την απαντήσω «απλά πήγαινε να την δεις, δεν τελειώνει άσχημα» [γελάμε]. Θέλαμε να είμαστε σίγουροι για αυτό.

Αυτό ακριβώς ήθελα να πω. Είναι χαρακτήρες χαμένοι και μόνοι, αλλά η ταινία δε θέλει να σε αφήσει να φύγεις πιστεύοντας ότι θα είναι πάντα χαμένοι.

Ζανγκ: Είναι απλώς κάτι το προσωρινό!

ΛΕΑ ΜΙΣΙΟΥΣ: «ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΗΘΟΠΟΙΟΥΣ»

Στο 75ο Φεστιβάλ Καννών που μόλις ολοκληρώθηκε, προβλήθηκε η ταινία Five Devils της Λέα Μισιούς, η οποία ήταν συν-σεναριογράφος του Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα. Συνομιλώντας μαζί της, θυμόμουν από τον Νοέμβριο την κουβέντα με τους πρωταγωνιστές του φιλμ και τις αναφορές στο πρόσωπό της. Οπότε κάποια στιγμή της το ανέφερα.

Η Μισιούς εκτός από ανερχόμενη σκηνοθέτης (το Five Devils είναι η δεύτερη μόλις ταινία της μετά το βραβευμένο στις Κάννες ντεμπούτο της, Ava) είναι και συνεργάτης-κλειδί για πολύ κόσμο στη γαλλική βιομηχανία. Μόνο στο φετινό Διαγωνιστικό, είχε δουλέψει στο σενάριο δύο ταινιών άλλων σκηνοθετών, το Brother and Sister του Αρνό Ντεπλεσάν και το Stars at Noon της Κλερ Ντενί.

«Όταν γράφω για μένα κι όταν γράφω για άλλους σκηνοθέτες είναι δύο εντελώς διαφορετικές δουλειές. Όταν γράφω για άλλους, προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου στα παπούτσια της και να δω τον κόσμο μέσα από τα μάτια τους», μου λέει. «Αν και είναι αναγκαίο να κρατήσω και τη δική μου προσωπικότητα μες στα πράγματα ώστε να συνεχιστεί ο διάλογος, να μην υπάρχει ένας στιλιστικός μονόλογος».

Της λέω πως ο Σαμπά και η Ζανγκ είχαν αναφερθεί πολλές φορές σε εκείνη και στο πώς συνεργάστηκαν παρά το γεγονός πως ήταν απλώς η σεναριογράφος του φιλμ. «Για την ταινία του Οντιάρ ήμουν στην πρόβα με τους ηθοποιούς επειδή ο Ζακ μου ζήτησε να ξαναγράψω τις σκηνές αφού πια οι χαρακτήρες είχαν ήδη παιχτεί από αυτούς τους ηθοποιούς», μου εξηγεί. «Αλλά πάντα πρόσεχα πολύ να μην περάσω ποτέ το όριο του γραψίματος σε αυτό της σκηνοθεσίας. Εκείνος ήταν ο σκηνοθέτης, και μόνο».

«Αυτό όμως είναι κάτι που κάνω και στα δικά μου φιλμ, είναι κάτι που κάνω και με τους δικούς μου χαρακτήρες», καταλήγει. «Όταν βρω τους ηθοποιούς μου, ξαναγράφω τους χαρακτήρες. Γιατί πιστεύω ότι όπως ένας ηθοποιός πρέπει να μεταμορφωθεί στον χαρακτήρα, έτσι κι ο χαρακτήρας μεταμορφώνεται στον ηθοποιό που τον παίζει».

*Η ταινία Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα κυκλοφορεί στις αίθουσες από το Cinobo. Η συνέντευξη με τους Μακιτά Σαμπά και Λουσί Ζανγκ πραγματοποιήθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο του ‘21. Η συνέντευξη με τη Λέα Μισιούς πραγματοποιήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών τον Μάιο του ‘22.