Λευκή Βίβλος: Τα πέντε σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης

Τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών της Ευρώπης, το προσφυγικό που διχάζει τα κράτη-μέλη, το Brexit, η εμφάνιση του Ντόναλντ Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ, αλλά και η λιτότητα, τίθενται στο επίκεντρο των συζητήσεων που ξεκίνησαν στις Βρυξέλλες υπό τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο οποίος παρουσιάζει τη “Λευκή Βίβλο” για το μέλλον της ΕΕ.

Η παρουσίαση της Λευκής Βίβλου από τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ πραγματοποιήθηκε ενόψει της Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου και της επετείου για τα 60 χρόνια από τη Σύνοδο της Ρώμης.

Τα βασικά σημεία των εναλλακτικών του Γιούνκερ είχε αποκτήσει νωρίτερα το Politico, το οποίο δημοσιεύει τα “πέντε σενάρια”, όπως τα αποκαλεί, σήμερα στην ευρωπαϊκή του έκδοση. Στην πραγματικότητα η Βίβλος αυτή ανοίγει ένα debate για να επιτευχθούν αλλαγές έτσι ώστε η Ένωση να έρθει πιο κοντά στις ανάγκες του μέσου πολίτη της. Στόχος, να επικυρωθεί από τις 27 χώρες στις 25 Μαρτίου στη Ρώμη.

Το κείμενο Γιούνκερ αναγνωρίζει την “υπαρξιακή πάλη” που δίνει η ΕΕ, ειδικά μετά το Brexit που τάραξε τα θεμέλια της, αλλά και εξαιτίας του προσφυγικού ζητήματος και των τειχών που υψώνονται από κράτη-μέλη εντός της. Επίσης, τονίζεται πως πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν την Ένωση “είτε ιδιαιτέρως απόμακρη, καθώς και παρεμβατική”.

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη, ωστόσο η προκρινόμενη πρόταση της Κομισιόν για τη διοίκηση της ΕΕ, είναι η περαιτέρω ομοσπονδοποίηση της. Στόχος, να δημιουργηθεί ένας υπουργός Οικονομικών της Ευρώπης και πιο στενός έλεγχος των προϋπολογισμών των 19 κρατών που εντάσσονται στην Ευρωζώνη και το ενιαίο νόμισμα αυτή τη στιγμή.

Ακολουθούν τα πέντε σενάρια:

 

Πρώτο σενάριο – Συνεχίζοντας στον ίδιο δρόμο

Εδώ έχουμε μικρές λειτουργικές αλλαγές στην ΕΕ με στόχο την “σταδιακή πρόοδο”. Αυτή η επιλογή βασίζεται στις εθνικές κυβερνήσεις οι οποίες εκτιμάται πως θα συμφωνήσουν να εμβαθύνουν στην ενιαία αγορά της ΕΕ και να υιοθετήσουν “κοινή φωνή” σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και στρατιωτικών υποθέσεων, ενώ ο έλεγχος των συνόρων θα βρίσκεται κυρίως στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων. Η Κομισιόν υπογραμμίζει πως χρειάζεται βελτίωση στον έλεγχο των συνόρων “για να αντεπεξέλθουμε” στις προκλήσεις. Αν δεν γίνει αυτό, ορισμένες χώρες ενδέχεται να επιθυμούν να διατηρήσουν στοχευμένους εσωτερικούς ελέγχους, αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Υπάρχουν ακόμη υπαινιγμοί για προβλήματα στη ζώνη Σένγκεν εάν δεν επέλθουν συμφωνίες στη διαχείρισή της.

Δεύτερο σενάριο – Όλα για την ενιαία αγορά

Αυτό το σενάριο δεν εξετάζεται με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, όπως αναφέρει το Politico. Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι υπάρχει περιορισμένη δυνατότητα συλλογικής δράσης. Πάνω σε αυτό τον γνώμονα “η λήψη αποφάσεων μπορεί να είναι πιο απλή στην κατανόηση, αλλά οι δυνατότητες συλλογική δράσης είναι περιορισμένες”.

Με την ενιαία αγορά ως μοναδική αποστολή της, η Κομισιόν πιστεύει πως η ΕΕ θα αντιμετώπιζε μεγαλύτερους κινδύνους αναφορικά με το ευρώ, γιατί θα αποτύγχανε στο να εγκαθιδρύσει μια οικονομική διακυβέρνηση της Ευρώπης αφήνοντάς την ευάλωτη σε μια νέα οικονομική κρίση. Σε αυτό το σενάριο, οι εταιρείες θα αντιμετώπιζαν περισσότερους τελωνειακούς ελέγχους και τα μέλη της ΕΕ θα επιστρέψουν στην επιδίωξη διμερών σχέσεων στην εξωτερική πολιτική. Πιο δύσκολες θα είναι επίσης οι εμπορικές συμφωνίες και η συνεργασία σε θέματα άμυνας.

Τρίτο σενάριο – Εκείνοι που θέλουν περισσότερα, κάνουν περισσότερα

Σε αυτή την περίπτωση έχουμε μια Ευρώπη πολλαπλών ταχυτήτων. Προκύπτουν συνασπισμοί σε τομείς όπως η άμυνα, η ασφάλεια, η φορολογία και τα τα κοινωνικά θέματα και όποιος δεν θέλει να ακολουθήσει, δεν το κάνει. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει μεν η υπόθεση πως τα 27 κράτη θα εμβαθύνουν πράγματι σε μια ενιαία αγορά, ωστόσο η Επιτροπή πιστεύει πως το μοντέλο αυτό θα οδηγήσει σε διαφωνίες για τα δικαιώματα των πολιτών και δεν θεωρεί πιθανό ότι θα φτάσουμε με αυτόν τον τρόπο στην πολυπόθητη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Παρόλα αυτά, το μοντέλο αυτό θα επιστρέψει στους στρατούς που θα συνεργαστούν να αναπτύξουν κοινά πεδία δράσης, ακόμη και με drones, ενώ οι οι παρεμφερείς οικονομίες θα καταφέρουν να προχωρήσουν σε έναν ενοποιημένο νομικό επιχειρηματικό κώδικα.

Τέταρτο σενάριο – Πράττοντας λιγότερα, αλλά πιο αποτελεσματικά

Με τον όρο “κάνοντας λιγότερα”, η Επιτροπή εννοεί το να “εξετάζονται μαζί – από κοινού, ορισμένες προτεραιότητες”. Στην ουσία εννοεί να εξετάζονται μαζί ορισμένες προτεραιότητες έτσι ώστε να γίνονται περισσότερα σε ένα μειωμένο αριθμό τομέων, σε τομείς όπως η φύλαξη χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων στην ΕΕ.

Προϋποθέτει ακόμη μια “κοινή φωνή” σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και η εγκαθίδρυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης. Εδώ τίθενται προτεραιότητες ευρύτερης συνεργασίας σε τομείς καινοτομίας, επιχειρηματικότητας, εμπορίου και ασφάλειας. Το πρόβλημα είναι πως δύσκολα τα κράτη-μέλη μπορούν να συμφωνήσουν ως προς τους τομείς που θέλουν περισσότερη συνεργασία ανά περίσταση.

Πέμπτο σενάριο – Κάνοντας πολλά περισσότερα μαζί

Στο πέμπτο σενάριο, εξετάζεται πιο ενδελεχώς η ομοσπονδοποίηση της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι 27 θα κάνουν μαζί, πολύ περισσότερα από ποτέ σε όλους τους τομείς ενδιαφέροντος. Είναι η επιλογή που προκρίνει η Κομισιόν, όπως τονίζει το Politico.

Σύμφωνα με αυτή, η ΕΕ θα βασίζεται περισσότερο στις δικές της δυνατότητες (κοινή φορολογία), θα μιλά εν ονόματι όλης της Ευρώπης για τομείς όπως το εμπόριο και η εξωτερική πολιτική, ενώ θα αναλάβει και ηγετική θέση στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγή και ανθρωπιστικών θεμάτων.

Προβλέπεται ταχύτερη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες, ωστόσο η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος αποξένωσης μεριδίου της κοινωνίας που νοιώθει ότι η ΕΕ στερείται νομιμότητας, άρα θα πρέπει να γίνουν βήματα για να καμφθούν οι αντιδράσεις των πολιτών, οι οποίοι πρέπει να αισθανθούν ότι η Ένωση μιλάει για αυτούς και για τα καθημερινά ζητήματα που αντιμετωπίζουν στις χώρες τους.

Σημειώνεται ότι κανένα από τα παραπάνω σενάρια που εξετάζονται δεν περιλαμβάνει αναθεώρηση των Συνθηκών. Όπως καταγράφεται, το πιο πιθανό είναι η ΕΕ να καταλήξει σε ένα “υβρίδιο” των παραπάνω, το οποίο μένει να δούμε πώς θα λειτουργήσει σε πρακτικό επίπεδο, πέραν των εξαγγελιών τις οποίες άλλωστε, έχουμε συνηθίσει. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μάλλον θα δούμε, μιας και είναι βασική προτεραιότητα, είναι η κοινή άμυνα για τα κράτη-μέλη και η ενδυνάμωση της.

Τέλος, όπως γράφει η Deutsche Welle, στη Ρώμη οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα υιοθετήσουν μια κοινή δήλωση, ενώ στις συνέχεια και μέχρι τον Ιούνιο, η Κομισιόν θα παρουσιάσει πέντε θεματικά έγραφα με ιδέες για τις αλλαγές σε σχέση με την κοινωνική τους διάσταση, την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, τη ασφάλεια και άμυνα της Ευρώπης, την αντιμετώπιση των αρνητικών στοιχείων της παγκοσμιοποίησης και το μέλλον των ιδίων χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ.