Γιάννης Νικολαΐδης: “Η μαγιά της Ραλλούς Μάνου είναι παντού στον σύγχρονο χορό”

Στο μεταίχμιο ανάμεσα στη μνήμη και την κίνηση, ο χορογράφος Γιάννης Νικολαΐδης σκηνοθετεί μια τελετουργία ανάκλησης και αναδημιουργίας, φέρνοντας στο φως τη Ραλλού Μάνου – μια προσωπικότητα-κλειδί για τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού χορού.

Με την παράσταση Ιστορία Χορού: Κεφάλαιο 1 – Ραλλού Μάνου, ο χορογράφος δεν επιχειρεί να την αναπαραστήσει. Αντίθετα, με όχημα τέσσερις χορεύτριες-σύμβολα και τη ζωντανή μουσική του Αντώνη Παλάσκα, δημιουργεί μια νέα, δυναμική οπτική για το τι σημαίνει να συνεχίζει να ζει μια καλλιτεχνική παρακαταθήκη. Μια παράσταση-ποταμός, σαν χορευτικό ντοκιμαντέρ μέσα στον θεατρικό χρόνο, όπου η συγκίνηση γεννιέται από την απλότητα της φόρμας και τη βαθιά ενσυναίσθηση του δημιουργού.

Ο χορογράφος Γιάννης Νικολαΐδης μιλά για το τι τον ενέπνευσε να δημιουργήσει την παράσταση Ιστορία Χορού: Κεφάλαιο 1 – «Ραλλού Μάνου»: “Στη πραγματικότητα, μου έγινε ανάθεση της παράστασης από το θέατρο. Στην αρχή, μια παράσταση με αντικείμενο την αναβίωση κάποιου έργου της χορογραφημένο σε μουσική του Χατζιδάκι. Στη συνέχεια μια γόνιμη κουβέντα με οδήγησε στο να προτείνω μια παράσταση για αυτήν, φόρο τιμής στην γυναίκα Ραλλού Μάνου”.

Η Ραλλού Μάνου υπήρξε πρωτοπόρος του ελληνικού χορού. Ποιες πτυχές της δουλειάς και της φιλοσοφίας της θεωρείτε πιο νευραλγικές για τη σύγχρονη χορευτική σκηνή;

Ο σύγχρονος χορός είναι ακριβώς αυτό που λέει, δηλαδή σύγχρονος. Είναι ο χορός του τώρα. Δεν θα βρει κανείς σήμερα ίχνη της Μάνου σε αυτόν, όμως η μαγιά της είναι παντού! Από την εκπαίδευση μέχρι τις παραστάσεις σύγχρονου χορού και όπου αυτός διασταυρώνεται με τις υπόλοιπες τέχνες.

Ο συνδυασμός σύγχρονης μουσικής και χορού στην παράσταση δείχνει έναν συνδυασμό του παλιού με το νέο. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε κατά την ενορχήστρωση και χορογραφία αυτής της σύγκλισης;

Δεν θα έλεγα πως έγινε κάποιος συνδυασμός παλιού και νέου, γιατί τα δημιουργικά εργαλεία που διαθέτω είναι αυτά του 2025. Προσπάθησα όμως να υπάρχει μια πατίνα χρόνου αν υπάρχει τέτοιος όρος κυρίως στην κίνηση, τον λόγο και το αισθητικό μέρος της παράστασης. Είναι σαν να έβαλα ένα φίλτρο μιας περασμένης εποχής σε μια σύγχρονη φωτογραφία. Η πρόκληση υπήρξε στην απόφαση να μην προσκολληθώ στο ιστορικό πλαίσιο νομίζω…

Οι τέσσερις χορεύτριες στην παράσταση ερμηνεύουν τις πολλαπλές πτυχές της Ραλλού Μάνου. Πώς επιλέξατε τις συγκεκριμένες χορεύτριες και τι διαφορετικό φέρνει η καθεμία στον ρόλο;

Η Ιωάννα και η Θεανώ είναι σταθερές συνεργάτιδες και μου αρέσει να δουλεύω με όρους ομάδας. Βρίσκω ασφάλεια και υποστήριξη σε αυτή τη σχέση και παράλληλα μπορώ πιο εύκολα να μπω βαθιά στη δουλειά. Η Ναταλία και η Ειρήνη είναι δύο πραγματικά νέες χορεύτριες που φέρανε αυτό ακριβώς για το οποίο τις επέλεξα, φρεσκάδα και δύναμη.

Και οι δύο τους είναι υπέροχες και ανυπομονώ να τις θαυμάσω σε άλλες δουλειές. Όλες τους είναι εξαιρετικές χορεύτριες και συναρπαστικές προσωπικότητες και η τοποθέτησή τους κατά τη διάρκεια των προβών μου πρόσφερε τέσσερις διαφορετικές γυναικείες ματιές για την Ραλλού Μάνου. Μέσα στη παράσταση μεταμορφώνονται συνέχεια σε διάφορες πτυχές και στιγμές της.

Η παράσταση αναφέρεται σε διάφορες πτυχές της Ραλλού Μάνου – ως γυναίκα, μητέρα, χορεύτρια και δασκάλα. Ποιες από αυτές τις πλευρές ήταν πιο δύσκολο να αποδώσετε μέσω του χορού;

Ευτυχώς, είχα τον λόγο για να συμπληρώσω την κίνηση. Είναι μια έντονα αφηγηματική παράσταση, χρειαζόμουν να μιλήσω για τον χρόνο και πως κύλισε μέσα σε αυτόν η Ραλλού Μάνου.

Η μουσική του Αντώνη Παλάσκα έχει ιδιαίτερο ρόλο στην παράσταση. Πώς συνεργαστήκατε για να δημιουργήσετε την ατμόσφαιρα που αποπνέει μια σύγχρονη, δυναμική ερμηνεία της Ραλλού Μάνου;

Ο Αντώνης είναι αιώνιος σύντροφος και πάντα εκεί στις πρόβες. Με τον Αντώνη μέσα στο πλαίσιο της Griffon έχει αναπτυχθεί ένας ιδιαίτερος τρόπος σύνθεσης και δημιουργίας της μουσικής. Εμείς τον θεωρούμε έναν από τους χορευτές της παράστασης στη πραγματικότητα. Είναι θεμελιώδης η θέση του στο δημιουργικό μέρος συνολικά, συνθετικά και δραματουργικά.

Σε αυτή τη δουλειά θα έλεγα πως απλά τον άφησα να χαθεί σε αυτήν την αναζήτηση αν και ίσως ο ίδιος να θεωρεί πως αυτή τη φορά τον ταλαιπώρησα με την άποψη μου. Ήταν όμως μια διαφορετική δουλειά, σχεδόν ένα ντοκιμαντέρ χορού σε θεατρικό χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, έπρεπε να επινοήσουμε μαζί κάτι που δεν γνωρίζαμε. Το αποτέλεσμα της σύνθεσης του κατά τη γνώμη μου είναι όπως πάντα εξαιρετικό. Εδώ πρέπει να τονίσω πως στις παραστάσεις μας ο Αντώνης παίζει πάντα live. Αυτό προσφέρει τρομερή δύναμη στο σκηνικό γεγονός.

Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με τον χορό και την χορογραφία από την αρχή της καριέρας σας, και ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες στιγμές/σταθμοί σας;

Είναι αστείο. Όταν είδα το Billy Elliot είχα ήδη μπει στη ΚΣΟΤ και ταυτίστηκα σχεδόν σε όλα εκτός από το ότι ο πατέρας μου δεν ήταν ανθρακωρύχος αλλά ηλεκτροσυγκολλητής στην Ελευσίνα… Θεωρώ τον εαυτό μου χορευτή ακόμα. Η χορογραφία η οποία δεν μπορώ να κρύψω πως μου αρέσει πολύ, ήρθε αργότερα κυρίως ως μια οργανική εξέλιξη μου. Έχω χορέψει πολύ αυτό το σώμα, κυρίως δίπλα και μαζί με άλλα σώματα και με πολλούς χορογράφους.

Όλοι υπήρξαν σημαντικοί με κάποιο τρόπο ακόμα και αν πολλά πήγαν λάθος, όμως αξίζει να αναφέρω την Ιωάννα Πορτόλου, λόγω της κοινής πορείας και ζωής μας από την αρχή της επαγγελματικής χορευτικής ζωής μου. Στη συνέχεια θα έλεγα τον Ρήγο και τον Παπαϊωάννου. Μου λείπει πολύ εκείνη η εποχή που χόρευα για αυτούς. Θα προσθέσω και την Παπαδέλλη Ρωσσέτου που για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο αγάπησα πολύ την μια και μοναδική φορά που δούλεψα μαζί της.

Πώς βλέπετε την εξέλιξη του ελληνικού χορού τα τελευταία χρόνια, και ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα ή τις ευκαιρίες που αντιμετωπίζει η χορευτική σκηνή σήμερα;

Καταρχήν μπορώ να μιλήσω με βεβαιότητα για την ύπαρξη Ελληνικού χορευτικού ρεύματος. Δηλαδή, πως μπορώ να διακρίνω αν ένας χορευτής είναι Ισραηλινός ή Φλαμανδός; Μπορώ πλέον να το κάνω και για τους δικούς μας, εδώ. Βγάζουμε καλούς, πραγματικά πολύ καλούς χορευτές! Χορογραφικά κάτι αλλάζει. Κάποιοι κατάφεραν να κερδίσουν το αδιανόητο στοίχημα της εξωστρέφειας και είναι μεγάλη χαρά να μπορώ να πω με βεβαιότητα πως αυτή τη στιγμή μόνο ο Ελληνικός χορός πρεσβεύει σε αυτή την ένταση τον Ελληνικό πολιτισμό στο εξωτερικό!

Αυτή η εξωστρέφεια είναι ίσως η σημαντικότερη ευκαιρία του χορού σήμερα αν γίνει αντιληπτή από το κράτος. Στα θετικά θα πρέπει να προσθέσω την μυρωδιά ανωτατοποίησης της ΚΣΟΤ που πλανάται τελευταία. Πρόκειται για ένα αίτημα δεκαετιών και δεν μπορώ παρά να ελπίσω πως θα πραγματοποιηθεί και με τρόπο που πραγματικά θα προάγει την χορευτική εκπαίδευση στον τόπο.

 

Κατά τα άλλα η συνηθισμένη γκρίνια του χορευτικού κόσμου είναι πλήρως δικαιολογημένη. Δύσκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, σημαίνει κακές συνθήκες δημιουργίας και εξαντλητική εργασία. Χώρος παρουσίασης χορευτικών παραστάσεων δεν υπάρχει και ιδιωτικές πρωτοβουλίες είναι σχεδόν καταδικασμένες καθώς δεν έχει υπάρξει η απαραίτητη δημιουργία κοινού. Ο χορός εξακολουθεί να είναι το μικρό αδερφάκι του θεάτρου και μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο οι εργαζόμενοι του παλεύουν για τα αυτονόητα.

Έχει πλάκα. Στο βιβλίο της η Ραλλού γράφει σε ένα κεφάλαιο για το πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις χορό στις μέρες της. Μιλάει για μη αποτελεσματική κρατική υποστήριξη, πως νιώθει ικέτιδα ψάχνοντας χρηματοδότηση και συχνά μάταια, δεξιά και αριστερά και πόσο έκπληξη νιώθει πως 20 χρόνια μετά έχει καταφέρει να υπάρχει καλλιτεχνικά… Διαβάζοντας της σήμερα κάνω τικ σε όλα τα σχόλια της. Τίποτα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά.

Συντελεστές

Xορογραφία: Γιάννης Νικολαΐδης
Μουσική σύνθεση και εκτέλεση: Αντώνης Παλάσκας
Σχεδιασμός φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Βοηθός χορογράφου: Χριστίνα Πολυχρονιάδου
Φωτογραφίες: Χάρης Πατραμάνης
Χορεύουν: Ιωάννα Αποστόλου, Ναταλία Καλογεροπούλου, Ειρήνη Μωραϊτέλλη, Θεανώ Ξυδιά
Οργάνωση και εκτέλεση παραγωγής: PRO4