Η Ευρώπη εξασφαλίζει στον επιβάτη αεροπλάνου τα πληρέστερα ταξιδιωτικά δικαιώματα στον κόσμο

Από το 2005, η Ευρωπαϊκή  Ένωση παρέχει στους επιβάτες που ταξιδεύουν αεροπορικώς στην Ευρώπη το πλέον ισχυρό πλαίσιο προστασίας δικαιωμάτων στον κόσμο. Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό 261/2004, μία αεροπορική εταιρεία υποχρεούται να καταβάλει αποζημίωση μέχρι και 600 ευρώ σε οποιοδήποτε επιβάτη του οποίου η πτήση ακυρώνεται, ή καθυστερεί για παραπάνω από 3 ώρες. Επιπλέον, ο ίδιος Κανονισμός της Ε.Ε. σε περιπτώσεις ματαίωσης πτήσεων ή καθυστερήσεων μεγάλης διάρκειας, εξασφαλίζει στον επιβάτη το δικαίωμα φροντίδας από την πλευρά της εταιρείας (διανυκτέρευση, γεύματα, τηλεφωνήματα) χωρίς περιορισμό του συνολικού κόστους.

Η τελευταία διευκρίνηση του νομικού πλαισίου προήλθε από την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (26 Φεβ) και αφορά στους επιβάτες με ανταποκρίσεις. Σε αυτήν, το Δικαστήριο αποφαίνεται πως ο επιβάτης με ανταποκρίσεις πρέπει να αποζημιώνεται σε περίπτωση πτήσης κατά την οποία αφίχθη στον τελικό προορισμό με καθυστέρηση ίση ή μεγαλύτερη των τριών ωρών, σε σχέση με την προγραμματισμένη ώρα αφίξεως. Το νέο αυτό δεδομένο ενισχύει επιπρόσθετα τη – εκ φύσεως – αδύναμη θέση του επιβάτη έναντι της εταιρείας ακόμη και στην περίπτωση που η καθυστέρηση της πρώτης πτήσης του από μόνη της δε θα δικαιολογούσε την καταβολή αποζημίωσης.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή  Επιτροπή έχει προβεί σε πολυάριθμες  ενέργειες με σκοπό την ενημέρωση  του επιβατικού κοινού για τα δικαιώματά του, αφού οι επιβάτες που δε γνωρίζουν τα δικαιώματά τους συχνά δε λαμβάνουν τις αποζημιώσεις που δικαιούνται. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχουν μεταδοθεί διαφημιστικά μηνύματα στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, έχουν διανεμηθεί αφίσες στα περισσότερα αεροδρόμια της Ένωσης και έχει αναπτυχθεί μία εξαιρετικά εύχρηστη εφαρμογή για smartphones, που οι επιβάτες μπορούν πλέον να κατεβάσουν στη σχετική ηλεκτρονική σελίδα της Επιτροπής.

Παρά τα επιτεύγματα αυτά, η νομοθεσία χρίζει ενίσχυσης. Αναμένουμε λοιπόν από τις προτάσεις που θα ανακοινώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αναθεώρηση του κανονισμού στις 13 Μαρτίου, να αντιμετωπισθούν με κορυφαία προτεραιότητα οι εξής τρεις προκλήσεις:

Η πρώτη πρόκληση αφορά τα ερωτήματα που υπάρχουν σχετικά με την επάρκεια της υπάρχουσας νομοθεσίας, με δεδομένες τις εξελίξεις στην αεροπορική αγορά τα τελευταία χρόνια. Ένα εξ αυτών των ερωτημάτων έχει προκύψει από τον αριθμό εταιριών που έχουν κηρύξει πτώχευση κατ’ απρόσμενο τρόπο, αφήνοντας χιλιάδες επιβάτες αποκλεισμένους σε μέρη έως και εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα από τη χώρα τους. Τέτοια φαινόμενα παρατηρήσαμε τα πρόσφατα χρόνια με πρώην σημαντικές εταιρείες όπως ήταν η ουγγρική Malev και η ισπανική Spanair. Δυστυχώς, σε αυτές τις περιπτώσεις οι επιβάτες δεν προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία και αναγκάζονται να δαπανήσουν μεγάλα ποσά για τον επαναπατρισμό τους.

Για ανεπάρκεια των ευρωπαϊκών δικαιωμάτων μιλούν πολλοί και σχετικά με τη δυνατότητα των αεροπορικών εταιρειών να επιβάλουν περιοριστικούς όρους στις χειραποσκευές. Το ευρωκοινοβούλιο έχει σταθεί στο θέμα του γνωστού «κανόνα της μίας χειραποσκευής», που εφαρμόζουν πλέον αρκετές αεροπορικές εταιρίες, εκφράζοντας την αντίθεσή του στο μέτρο και υπογραμμίζοντας τη σύγχυση που έχει προκαλέσει. Ο κανόνας αυτός εντάσσεται σε μία αυξανόμενη τάση κατακερματισμού του πακέτου της αερομεταφοράς από τις περισσότερες εταιρίες. Υπηρεσίες που ανέκαθεν θεωρούνταν αναπόσπαστο κομμάτι της τιμής του εισιτηρίου πλέον πωλούνται ως επιπρόσθετες: π.χ. παραδιδόμενες αποσκευές, αναψυκτικά και γεύματα, κόστος κράτησης.

Τη δεύτερη πρόκληση αποτελεί το πρόβλημα της ανεπαρκούς εφαρμογής των υφιστάμενων δικαιωμάτων. Ο βασικός προβληματισμός εστιάζεται στο γεγονός ότι οι εθνικές αρχές που έχουν επιφορτιστεί με την προστασία των επιβατών στερούνται των αναγκαίων πόρων αλλά και της διοικητικής ισχύος έναντι των αεροπορικών εταιριών. Ο επιβάτης δεν μπορεί να απευθυνθεί σε αυτές, π.χ. στον χώρο του αεροδρομίου ή μέσω ειδικών τηλεφωνικών γραμμών για το κοινό. Στις περιπτώσεις που η εταιρεία δεν αποζημιώσει οικειοθελώς τον επιβάτη, αυτός συχνά καταλήγει να εμπλέκεται σε χρονοβόρες ανταλλαγές επιστολών με τις αρχές που διαρκούν μήνες. Εντέλει, ο αποφασισμένος επιβάτης αναγκάζεται να καταφύγει σε εξαιρετικά χρονοβόρες και κοστοβόρες δικαστικές διαδικασίες για να δικαιωθεί.

Η τρίτη πρόκληση αφορά τον προβληματισμό  που προκάλεσε ο αντίκτυπος της κρίσης της ηφαιστειακής τέφρας του 2010, όταν χιλιάδες πτήσεις ματαιώθηκαν προληπτικά για λόγους ασφάλειας, αφήνοντας χιλιάδες επιβάτες αποκλεισμένους ανά την επικράτεια της Ε.Ε. Το συνολικό κόστος της ηφαιστειακής κρίσης ανήλθε στα 2.5 δισ. ευρώ, ενώ οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες κλήθηκαν να επωμισθούν τη σημαντική οικονομική επιβάρυνση που νομικά απορρέει από το “δικαίωμα φροντίδας” των επιβατών (γεύματα, διανυκτερεύσεις, λοιπά έξοδα). Ακολούθησαν σφοδρές αντιδράσεις εναντίον της μονομερούς επιβάρυνσης των εταιρειών για τον αντίκτυπο ενός φυσικού φαινομένου για το οποίο δεν ήταν υπαίτιες. Έκτοτε, μία εταιρεία χαμηλού κόστους έχει προσθέσει σε κάθε εισιτήριο της ειδικό τέλος ύψους €2.50, επιβαρύνοντας προκαταβολικά τον επιβάτη για τυχόν μελλοντικές της υποχρεώσεις υπό τον σχετικό ευρωπαϊκό Κανονισμό.

Επομένως η  προσαρμογή των ταξιδιωτικών δικαιωμάτων στα δεδομένα της εξελισσόμενης αγοράς, η καλύτερη εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου στην πράξη και η διαχείριση της οικονομικής επιβάρυνσης των δικαιωμάτων αποτελούν τις τρεις βασικές προκλήσεις της επικείμενης αναθεώρησης. Ας μη ξεχνάμε πως και η χώρα μας – ως τουριστικός προορισμός που βασίζεται κατά κανόνα στις αεροπορικές αφίξεις – επωφελείται από την εύρυθμη λειτουργία των ταξιδιωτικών δικαιωμάτων.

* Ο Σπύρος Δανέλλης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1955. Σπούδασε Αρχιτέκτων – Μηχανικός (1979) στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και από το 1986 εργάστηκε ως ελεύθερος επαγγελματίας και μελετητής. Υπηρέτησε την τοπική αυτοδιοίκηση και  διετέλεσε βουλευτής, ενώ από το 2009,είναι Ευρωβουλευτής Πα.Σο.Κ., μέλος της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου και της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωκοινοβουλίου.