Φωτιές στην Κύπρο: Τα λάθη που οδήγησαν στην καταστροφή

Εδώ και δυο μέρες η Κύπρος ζει ένα πύρινο εφιάλτη. Χάθηκαν δυο ανθρώπινες ζωές, τεράστιες εκτάσεις γης, πολλά σπίτια κάηκαν ολοσχερώς. Η καταστροφή είναι ανείπωτη. Οι Κύπριοι είδαν τις περιουσίες τους και τους συνανθρώπους τους να χάνονται.

Φαίνεται, με βάση τις μαρτυρίες κατοίκων των ορεινών χωριών της Λεμεσού που κάηκαν ολοσχερώς, ότι υπήρξε ένας κακός συντονισμός και προγραμματισμός από την πλευρά του Συντονιστικού Κέντρου Ίκαρος. Μάλιστα, σε δηλώσεις δημοσιογράφου στον τηλεοπτικό σταθμό Άλφα Κύπρου, το συντονιστικό κέντρο καθυστέρησε την απομάκρυνση κατοίκων από συγκεκριμένο χωριό γιατί ανέμεναν να φτάσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης.

Είναι τραγικές οι εικόνες που βλέπει κανείς. Θεωρώ, όμως, ότι το χειρότερο απ’ όλα μέσα σε όλη αυτή την καταστροφή είναι η έλλειψη ικανότητας των αρμόδιων σε επίπεδο Υπουργείων να διαχειριστούν αυτές τις πυρκαγιές.

Ας πάρουμε όμως μια-μία τις αποτυχίες που προκάλεσαν αυτή την τραγωδία:

1. Η προληπτική διαχείριση την οποία η κυβέρνηση της Κύπρου δια στόματος κυβερνητικού εκπροσώπου, αρχές Ιουνίου, υποστήριζε ότι η ίδια είναι πανέτοιμη στην αντιμετώπιση πυρκαγιών. Τελικά, κοιτάζοντας τις απώλειες, αντιλαμβάνεται κανείς ότι πανέτοιμη μάλλον σήμαινε στην γλώσσα της κυβέρνησης «ανύπαρκτη». Η πρόληψη εμπρησμών και η ενίσχυση των μηχανισμών επιτήρησης δεν εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή στην Κύπρο. Η Κύπρος, επιπρόσθετα, δεν είναι μέρος του «prepositioning» του rescEU, στο οποίο πυροσβέστες απ’ όλη την Ευρώπη προ-τοποθετούνται σε διάφορες χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα με στόχο την πρόληψη πυρκαγιών. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, η Κύπρος αρνήθηκε να συμμετέχει εξαιτίας των προσωπικών διαφορών που είχε ο Νίκος Αναστασιάδης με τον πρώην Επίτροπο και δημιουργό του rescEU, Χρήστο Στυλιανίδη.

2. Επικοινωνία εκκενώσεων και συντονισμός. Καθυστερήσεις, ασάφειες και έλλειψη σαφούς στρατηγικής εκκένωσης. Οι κάτοικοι της Λόφου και άλλων περιοχών αναφέρουν ότι έλαβαν καθυστερημένες ή “χύμα” οδηγίες απομάκρυνσης — πολλά σπίτια και αυτοκίνητα κάηκαν την ώρα που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να φύγουν. Παρά τα κέντρα συντονισμού (όπως το «Icarus II»), φαίνεται ότι υπήρξε χάσμα μεταξύ των αποφάσεων σε κεντρικό επίπεδο και της εφαρμογής στο πεδίο.

3. Δυνατότητες τοπικής αντιμετώπισης. Υπερφόρτωση πυροσβεστικών δυνάμεων, εξάντληση τοπικών πόρων (νερό, εναέρια μέσα). Η χαμηλή στάθμη νερού στο φράγμα του Κούρη (15,5%) που βρίσκεται πολύ κοντά στην περιοχή των πυρκαγιών δεν επέτρεψε στα πτητικά μέσα ανεφοδιασμό από το σημείο αυτό. Επομένως, το χάσιμο χρόνου, να πηγαινοέρχονται τα πτητικά μέσα για ανεφοδιασμό στη θάλασσα διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στην εξάπλωση της πυρκαγιάς. Το φράγμα του Κούρη είναι άδειο εξαιτίας ενός τεράστιου σκανδάλου με Ρώσο ιδιοκτήτη ιχθυοτροφείου στην περιοχή. Το σκάνδαλο είδε το φως της δημοσιότητας περίπου εδώ και ένα χρόνο, αλλά οι αρχές αδυνατούν για τους δικούς τους λόγους να επέμβουν. Οι πολίτες πληρώνουν και αυτό το τίμημα αυτή τη στιγμή.

4. Εξάρτηση της Κύπρου από τα διεθνή μέσα πυρόσβεσης. Υπήρξαν κρίσιμες καθυστερήσεις κατά το πρώτο στάδιο πυρόσβεσης. Η κυπριακή κυβέρνηση καθυστέρησε να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό rescEU.

5. Η άρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη να αποδεχθεί βοήθεια από τους Τουρκοκύπριους. Αυτό ήταν ένα σοβαρό λάθος, γιατί οι Τουρκοκύπριοι πυροσβέστες και οχήματα είναι στο πιο κοντινό μας σημείο. Θεωρώ ότι η βοήθεια των Τουρκοκυπρίων θα ήταν ουσιαστική και άμεση. Επίσης, θα έδινε το μήνυμα ότι από άκρη σε άκρη προστατεύουμε την χώρα αφήνοντας πίσω τις όποιες διαφορές.

Μια ανείπωτη καταστροφή, στην οποία καμία ευθύνη δεν φέρουν οι κάτοικοι, οι πυροσβέστες, οι χερσαίες ή πτητικές δυνάμεις. Η καταστροφή φέρει όνομα και αυτό δεν είναι άλλο από την κυβέρνηση.

*Η Δρ. Θεανώ Καλαβανά είναι πρόεδρος του ΟΠΕΚ στην Κύπρο (Όμιλος Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας) και αρθρογράφος στην Εφημερίδα “Πολίτης της Κύπρου”