Οι δήθεν φίλοι μας βοηθούν να… γεράσουμε πιο γρήγορα

Πολλοί από εμάς έχουμε στη ζωή μας ανθρώπους που μας προκαλούν περισσότερο άγχος παρά χαρά. Αυτοί οι άνθρωποι, όπως αποκαλύπτει νέα επιστημονική μελέτη, μπορεί στην πραγματικότητα να επιταχύνουν το ρυθμό της γήρανσής μας.

Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν από καιρό ότι οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί διαμορφώνουν τη μακροζωία μας, με μια πρόσφατη μελέτη να υποδηλώνει ότι η κοινωνική απομόνωση μπορεί να έχει τόσο ισχυρή επίδραση στη θνησιμότητα όσο η παχυσαρκία ή η έλλειψη άσκησης.

Είναι επίσης προφανές ότι η ποιότητα των σχέσεών μας μπορεί να έχει εξίσου μεγάλη σημασία με την ποσότητα.

Το 2012, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Γιούτα διαπίστωσαν ότι οι «φιλενέμιοι» –αμφίθυμες σχέσεις που εναλλάσσονται μεταξύ «ζεστού και κρύου»– φαίνεται να επιταχύνουν τη συντόμευση των τελομερών, των προστατευτικών καλυμμάτων στα άκρα των χρωμοσωμάτων.

Αυτό συμβαίνει φυσιολογικά με την πρόοδο της ηλικίας και έχει συνδεθεί με παθήσεις όπως οι καρδιακές.

Τώρα, ο Byungkyu Lee του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και οι συνεργάτες του στράφηκαν σε μια πιο ακριβή μέτρηση της γήρανσης, αναλύοντας τις επιπτώσεις που έχουν οι αρνητικές κοινωνικές σχέσεις σε μικροσκοπικές χημικές αλλαγές στο DNA που ονομάζονται σημάδια μεθυλίωσης.

Αυτό είναι ένα παράδειγμα επιγενετικής, του τρόπου με τον οποίο η συμπεριφορά και το περιβάλλον σας μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές που επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας των γονιδίων μας. «Καθώς γερνάμε, το μοτίβο αυτών των σημαδιών μεταβάλλεται με προβλέψιμους τρόπους», λέει ο Lee.

Η ομάδα ζήτησε από 2.232 άτομα να δώσουν δείγματα σάλιου για επιγενετική εξέταση και να περιγράψουν τις σχέσεις τους με βασικά μέλη του κοινωνικού τους δικτύου, απαντώντας σε ερωτήσεις όπως: «Πόσο συχνά ο/η Χ σας έχει ενοχλήσει, σας έχει προκαλέσει προβλήματα ή σας έχει δυσκολέψει τη ζωή;» Οι απαντήσεις ήταν «ποτέ», «σπάνια», «περιστασιακά» ή «συχνά».

Όσοι προκαλούσαν τέτοια προβλήματα είτε περιστασιακά είτε συχνά χαρακτηρίστηκαν «ενοχλητικοί» – και ήταν εκπληκτικά συχνοί. «Πάνω από οι μισοί ενήλικες αναφέρουν ότι έχουν τουλάχιστον έναν ενοχλητικό μεταξύ των πιο στενών τους επαφών», λέει ο Lee.

Αυτά τα άτομα φαινόταν να έχουν σημαντική επίδραση στους επιγενετικούς δείκτες των ανθρώπων, με κάθε ενοχλητικό άτομο να συνδέεται με επιταχυνόμενη βιολογική γήρανση κατά περίπου 0,5%, καθιστώντας τη βιολογική τους ηλικία κατά μέσο όρο 2,5 μήνες μεγαλύτερη από την αναμενόμενη για τη χρονολογική τους ηλικία.

Οι αρνητικές κοινωνικές σχέσεις μπορεί να προκαλέσουν μια χρόνια, φλεγμονώδη αντίδραση στο στρες, με την ομάδα του Lee να παρατηρεί υψηλότερα επίπεδα αυτών των δεικτών σε άτομα με τέτοιες σχέσεις, κάτι που μπορεί να βλάψει το ανοσοποιητικό σύστημα.

«Η βιολογική επίδραση του να έχει κανείς υψηλό ποσοστό ενοχλητικών ατόμων στο κοινωνικό του δίκτυο είναι συγκρίσιμη σε μέγεθος με τη διαφορά μεταξύ των μη καπνιστών και των καπνιστών», λέει ο Lee.

Το φαινόμενο ήταν πιο έντονο μεταξύ των ενοχλητικών ατόμων που προσέφεραν επίσης κάποιο είδος κοινωνικής υποστήριξης στο άτομο που ενοχλούσαν.

«Το ίδιο άτομο που σε παρηγορεί σήμερα μπορεί να σε κριτικάρει αύριο, προκαλώντας μεγαλύτερη φυσιολογική βλάβη από ό,τι οι σχέσεις που μπορείς απλά να κατηγοριοποιήσεις ως κακές και να αποφύγεις», λέει ο Lee.

Ο Alex Haslam από το Πανεπιστήμιο του Queensland στην Αυστραλία λέει ότι η μελέτη «συμφωνεί σίγουρα με άλλες εργασίες που έχουν διερευνήσει αυτά τα ζητήματα και υπογραμμίζει τη σημασία των κοινωνικών σχέσεων για την υγεία».

Υποστηρίζει επίσης ότι η συνολική αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα, μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στη γήρανση από τις επιδράσεις μερικών ατόμων.

«Για παράδειγμα, αν είμαι μέλος ενός λέσχης βιβλίου ή μιας χορωδίας, θα είναι η ταύτισή μου με την ομάδα ως σύνολο που θα επηρεάσει την υγεία μου, και όχι το πόσο καλά τα πάω με τα μεμονωμένα μέλη της», καταλήγει ο ίδιος.