Δ. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΕΒΓΑΛΕ ΤΟΝ ΚΑΠΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΜΑΣ

της Μαργαρίτας Πουρνάρα

«Ο Δημήτριος ήταν πράγματι ένας γίγαντας ανάμεσα στους γίγαντες του τομέα της επιδημιολογίας» .Με τα λόγια αυτά αποχαιρέτησε η Μισέλ Ουίλιαμς πρόεδρος του τομέα επιδημιολογίας του HSPH (Harvard School of Public Health) τον γιατρό και ακαδημαϊκό Δημήτρη Τριχόπουλο, που «έφυγε» την περασμένη Δευτέρα σε ηλικία 76 ετών. Οι τίτλοι που κέρδισε στην μακρά του πορεία πολλοί: είχε διατελέσει καθηγητής και διευθυντής του Τμήματος Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ (1989-1996),  καθηγητής Πρόληψης Καρκίνου και διευθυντής του Κέντρου για την Πρόληψη Καρκίνου στο ίδιο πανεπιστήμιο (1993-1997). Και στην πατρίδα μας, η προσφορά του ήταν τεράστια καθώς αφιέρωσε ολόκληρη την ζωή του και την περιουσία του μαζί με την επίσης επιστήμονα σύζυγο του Αντωνία, καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής, για την δημιουργία του Ελληνικού Ιδρύματος Υγείας.

Το πιο σπουδαίο του έργο ήταν η ερευνητική του δράση, που είχε παγκόσμια αναγνώριση και ακτινοβολία, σε εξαιρετικά νευραλγικούς τομείς για την σύγχρονη ανθρωπότητα. Η έρευνα του που αφορά τις επιπτώσεις του καπνίσματος ήδη από το 1981, ιδιαίτερα στους παθητικούς καπνιστές, τον είχε κατατάξει στην πρώτη γραμμή της εκστρατείας για την καταπολέμηση της βλαβερής συνήθειας . Στον συγκεκριμένο τομέα παρατήρησε σε ένα ελληνικό νοσοκομείο 51 μη καπνίστριες γυναίκες με καρκίνο στον πνεύμονα ότι η πάθηση τους συνδέονταν σε μεγάλο βαθμό με τους καπνιστές συζύγους του. Ήταν ο πρώτος που έβγαζε αυτό το συμπέρασμα και μαζί με τον Μπράιαν ΜακΜάχον δημοσίευσαν τα αποτελέσματα της έρευνας τους αλλάζοντας τον τρόπο που θα αντιμετωπίζονταν το κάπνισμα σε όλο τον πλανήτη μερικά χρόνια αργότερα.

Είχε κάνει πολλές ανακοινώσεις σε κορυφαία επιστημονικά έντυπα για τις περιβαλλοντικούς παράγοντες της καρκινογέννεσης. Αλλη μια συμβολή του επικεντρώθηκε στην καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού. Είχε αναπτύξει μια θεωρία η οποία γίνεται σιγά σιγά ευρύτερα αποδεκτή, σύμφωνα με την οποία, οι ρίζες του καρκίνου υπάρχουν από πολύ νωρίς, ακόμα κι όταν η γυναίκα είναι έμβρυο στην κοιλιά της μητέρας της και όπως υποστήριζε «αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε ακόμα με επιτυχία με διάφορα προληπτικά μέτρα στην ενήλικη ζωή”.

Πολύ συχνά τα άρθρα του για την θωράκιση της υγείας μέσα από την σωστή διατροφή, γίνονταν πρώτα θέματα σε διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα. Τόσο εκείνος όσο και η σύζυγός του μίλησαν νωρίς για την τεράστια αξία της μεσογειακής διατροφής και τον ρόλο της στην κατάσταση του καρδιαγγειακού συστήματος.Μεταξύ των πολλών του διακρίσεων, το ιατρικό περιοδικό The Lancet έχει συμπεριλάβει εργασία του για τον ρόλο του στρες στην καρδιακή θνησιμότητα, στις 27 κομβικές εργασίες για την Ιατρική από τα χρόνια του Ιπποκράτη. Με δύο λόγια, ο Τριχόπουλος ασχολήθηκε επιστημονικά με όλα ανεξαιρέτως τα θέματα που απασχολούν τον σημερινό κόσμο, έχοντας στην πετριά του στοιχεία βαθύτατα ανθρωπιστικά και στέρεα πίστη στην θεραπευτική ιατρική.

Συνέδεσε τον τρόπο ζωής με την εμφάνιση συγκεκριμένων νοσημάτων και δεν σταματούσε να υπογραμμίζει πόσο σημαντική παράμετρος είναι το αγχος είναι για την σωματική και ψυχική υγεία. Προσωπικότητα λαμπερή, είχε τον τρόπο να εκλαϊκεύει την γνώση, ήταν μεταδοτικός και επικοινωνιακός, προσηνής και ταπεινός. Ηταν αγαπητός ανάμεσα στα μέλη της ακαδημαϊκής και επιστημονικής κοινότητας αλλά έχαιρε σεβασμού και από τον απλό κόσμο που αναγνώριζε στο πρόσωπό του έναν σπουδαίο συμπατριώτη και έναν γιατρό που ακολουθεί στην ζωή του όσα πρεσβεύει από το επαγγελματικό του βήμα.

Πίστευε ότι η Ελλάδα προοδεύει επιστημονικά και ότι διαθέτει εξαιρετικό ιατρικό δυναμικό. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και είχε γεννηθεί στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Μετά την καταστροφή του 1922, η οικογένεια πήγε στο Κάϊρο και από εκεί στον Βόλο, όπου γεννήθηκε ο Δημήτρης Τριχόπουλος το 1938. Ο ίδιος είχε δηλώσει ότι προτίμησε να αφοσιωθεί στην ερευνα: “Ο πατέρας μου ήταν χειρουργός στον Βόλο. Ξεκίνησα για τη χειρουργική, αλλά τελικά ένιωσα ότι δεν είχα το θάρρος να παίρνω δύσκολες αποφάσεις για έναν συνάνθρωπό μου μέσα σε λίγα λεπτά πάνω από ένα χειρουργικό τραπέζι. Από την άλλη, συνειδητοποίησα ότι η πρόληψη υπηρετεί την επιθυμία, την προτεραιότητα όλων μας να έχουμε καλή υγεία”.

Ερωτώμενος για το τι μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να διακριθεί επαγγελματικά ελεγε:«Νομίζω ότι δεν είναι η νοημοσύνη, παρ’ όλο που παίζει κάποιον ρόλο. Περισσότερο απ’ όλα βοηθάει η δυνατότητα να αντέχεις στην αποτυχία και να επιμένεις. Συχνά στους επιτυχημένους ανθρώπους βλέπουμε τη διάκριση, τη δόξα, την αναγνώριση και δεν βλέπουμε τι έχει προηγηθεί». Ηταν εργασιομανής και πίστευε ότι η αναγνώριση μπορεί να έρθει μόνο με σκληρή, εντατική δουλειά και πείσμα. Παρά το ότι είχε στενές σχέσεις με την Αμερική δεν εγκατέλειψε την Ελλάδα και θεωρούσε ότι η μετανάστευση πολλών προικισμένων συμπατριωτών μας έχει και μια θετική πλευρά.
Παρά την τεράστιά του αναγνώριση, ποτέ δεν επιχείρησε να εξαργυρώσει την φήμη του, μπαίνοντας στην αρένα της πολιτικής: «Αφιερώθηκα στη δουλειά μου, τη διδασκαλία και το ερευνητικό έργο. Πίστευα ότι σε αυτά είμαι καλός, με αυτά μπορώ να προσφέρω στους συνανθρώπους μου. Γνωρίζω καλά τη δουλειά μου και θέλω να είμαι καλός στα καθήκοντά μου. Δεν μ’ αρέσει η πολυδιάσπαση των ανθρώπων. Η φιλοδοξία μου ήταν να βελτιώνομαι στην επιστήμη μου και όχι για αξιώματα και πολιτικές θέσεις εξουσίας».

Ο Δημήτρης Τριχόπουλος πέθανε από έμφραγμα.  Ειρωνία της τύχης: Όπως ο ίδιος επισήμαινε, οι κακοήθεις νεοπλασίες, τις οποίες ερευνούσε, είναι αυτό που τρομάζει περισσότερο τους ανθρώπους, παρόλο που ‘’οι μισοί από εμάς φεύγουμε από ετούτη τη ζωή με κάποια καρδιαγγειακή νόσο, συχνότερο το έμφραγμα του μυοκαρδίου και γύρω στο 20% μόνο,  από κακοήθεις νεοπλασίες. Κι όταν διαμορφώνει κανένας ένα όνειρο, μία πορεία ζωής στα νιάτα του, κανείς δεν θέλει να αντιμετωπίσει αυτό που είναι ο σημαντικότερος εχθρός’’».