Έλληνες Εβραίοι: Δύο γυναίκες αφηγούνται τη φρίκη

Είναι γνωστό αλλά μέρα που είναι καλύτερα να το υπογραμμίσουμε ξανά. Οι Ελληνες Εβραίοι, και ιδιαίτερα αυτοί της πολύ ισχυρής εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, πλήρωσαν πολύ βαρύ φόρο αίματος κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ακριβώς γιατί ήταν Εβραίοι.

Ουδέποτε διέπραξαν αδίκημα, οι κατοχικές αρχές δεν είχαν τίποτα άλλο να τους προσάψουν πέρα από την καταγωγή τους.

Υπολογίζεται ότι μόλις σε τρία χρόνια (από το 1941, έτος κατά το οποίο οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα, μέχρι το 1944) περίπου το 83% των Ελλήνων Εβραίων εξοντώθηκαν, με διαφόρους τρόπους, στα στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο πλαίσιο της ρατσιστικής “τελικής λύσης” που επέβαλλαν με πρωτοφανέρωτο κυνισμό οι Ναζί.

Το 96% εξ αυτών “έπεσε” στο κολαστήριο του Αουσβιτς-Μπιργκενάου, στην Πολωνία. Συνολικά σχεδόν 59.000 άτομα πέθαναν και δεν επέστρεψαν ποτέ στη Θεσσαλονίκη ή στις άλλες ελληνικές πόλεις στις οποίες κατοικούσαν μέχρι και το 1941.

Από τους λίγους που εν τέλει επέστρεψαν, ελάχιστοι είχαν τη διάθεση να ανοίξουν το στόμα τους και να αφηγηθούν την εμπειρία τους. Το μέσα τους έσταζε ακόμα αίμα και σκληρότητα από την ωμότητα της συμπεριφοράς των φρουρών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Δεν τους αδικείς αυτούς τους ανθρώπους. Πώς να μιλήσεις δημοσίως για κάτι που σε πονά τόσο πολύ;

Μόλις τα τελευταία χρόνια, και υπό το βάρος της ευθύνης η νέα γενιά να μην λησμονήσει τη φρίκη, κάποιοι εκ των Ελλήνων Εβραίων πήραν την απόφαση να κάνουν την καρδιά τους πέτρα και να εκμυστηρευτούν όσα πέρασαν. Τους χρωστάμε ευγνωμοσύνη, μόνο και μόνο για το ψυχικό τους σθένος.

“Είχα πάντα κοντά την κούκλα μου”

Η Λόλα είναι σήμερα 83 ετών και ζει με την οικογένειά της στην Αθήνα. Θυμάται πολύ χαρακτηριστικά -και πως αλήθεια να ξεχαστεί μία τέτοια εμπειρία-ότι γιόρτασε τα 7α γενέθλιά της μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Μπέργκεν-Μπέλσεν τοποθετώντας αυτοσχέδια “κεράκια” πάνω σ’ ένα μικρό κομμάτι ψωμί.

“Οι αναμνήσεις αυτές με κυνηγούν ακόμα, 76 χρόνια μετά” αφηγείται μπροστά στο δημοσιογραφικό κασετόφωνο η Λόλα που συμπληρώνει ότι “δεν μπορώ να ξεχάσω ακόμα και σήμερα τη μυρωδιά του στρατοπέδου”. Η οικογένειά της ήταν “τυχερή” μέσα στην ατυχία τους καθώς απέφυγε το Αουσβιτς.

“Στο Μπέργκεν-Μπέλσεν οι συνάνθρωποί μας πέθαιναν από τις επιδημίες. Εμείς φτάσαμε εκεί μόλις το 1944 αφού η μετακόμισή μας στην Αθήνα το 1941 μας είχε βοηθήσει στο να καθυστερήσει ο εκτοπισμός μας” τονίζει χαρακτηριστικά.

Τον Απρίλιο του 1945 η Λόλα μαζί με άλλους που είχαν επιβιώσει επιβιβάστηκαν σε τρένο με τελικό προορισμό τη Βόρεια Γερμανία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, και ενώ οι σύμμαχοι συνέχιζαν την προέλασή τους επί γερμανικού εδάφους, οι Γερμανοί φρουροί εγκατέλειψαν το τρένο. Τους πεινασμένους και καταταλαιπωρημένους κρατούμενους-μαζί και τη Λόλα- τους εντόπισαν στρατιωτικές μονάδες των συμμάχων μερικές ώρες αργότερα.

“Επέστρεψα στην Ελλάδα μαζί με την κούκλα μου, ήταν η καθημερινή μου σύντροφος στο Μπέργκεν” ολοκληρώνει την αφήγησή της η Λόλα.

“Σπάνια χρησιμοποιώ τρένο”

Η Νίνα είναι σήμερα 80 χρονών και ζει επίσης στην Αθήνα. Η οικογένειά της αναγκάστηκε να φύγει από τη Θεσσαλονίκη το 1943 όταν πια ο γερμανικός κλοιός είχε σφίξει απελπιστικά και η “τελική λύση” βρισκόταν στο στάδιο της πρακτικής εφαρμογής.

Μέσω της Σκοπέλου, όπου κατέφυγαν προσωρινά με τη βοήθεια ενός φίλου του πατέρα τους, διέσχισαν σχεδόν όλη τη Δυτική Ευρώπη (Ολλανδία, Βέλγιο, Γαλλία) για να γλυτώσουν και τελικά τα κατάφεραν. “Οταν επιστρέψαμε το 1945 στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρχε τίποτα. Τα είχαμε χάσει όλα, εγώ δεν θυμόμουν καν τα ελληνικά. Επρεπε να ξεκινήσουμε από το μηδέν χωρίς να υπάρχει εναλλακτική και αυτό κάναμε” λέει η Νίνα.

Η οικογένεια της μητέρας της μαρτύρησε στο Αουσβιτς και ξεκληρίστηκε. “Ακόμα και σήμερα έχω εφιάλτες. Είμαστε στο 2020. Σπανίως χρησιμοποιώ τρένα, για ευνόητους λόγους” εκμυστηρεύεται η Νίνα κρατώντας στα χέρια της ένα φωτογραφικό άλμπουμ από τις παλιές ημέρες της ευτυχίας στη Θεσσαλονίκη.

Ο ρόλος της 27ης Ιανουαρίου

Η Διεθνής Επέτειος της Μνήμης του Ολοκαυτώματος, που τιμάται κάθε χρόνο στις 27 Ιανουαρίου, ημέρα κατά την οποία οι Σύμμαχοι απελευθέρωσαν το Αουσβιτς, πρέπει να είναι μόνο η αφορμή. Το χειρότερο ρατσιστικό έγκλημα στα παγκόσμια χρονικά δεν μπορεί να είναι ζήτημα μόνο μίας απλής επετείου και μερικών εκδηλώσεων μνήμης. Ειδικά σήμερα που οι εφιάλτες του παρελθόντος ξαναζωντανεύουν…