ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΞΗΓΕΙ ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΕΙΣ ΑΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙΣ ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΚΟ Η ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ

Αυτή ήταν η εβδομάδα που τα αμερικανικά μέσα “γέμισαν” με άρθρα, για την εξέταση που προτείνεται ως αυτή που πραγματικά δείχνει τον κίνδυνο για καρδιακό επεισόδιο. Όλα είχαν και ένα “αλλά”.

Τα ίδια είχαν κυκλοφορήσει πέρυσι, για τον υπέρηχο καρωτίδων. Πιο παλιά για το triplex και πιο παλιά για το τεστ κοπώσεως. Κάπου στο μεσοδιάστημα είχε προκύψει και το stress echo και πολύ πιο παλιά η στεφανιογραφία. Όλα φυσικά, αρχίζουν από το ταπεινό καρδιογράφημα.

Και πάλι όμως, έχουμε έκτακτα περιστατικά ή/και θανάτους, ανθρώπων που είχαν κάνει εξετάσεις και ήταν “καθαρές”. Ή δεν είχαν δώσει δικαιώματα (συμπτώματα).

Τι μπορεί λοιπόν, να συμβαίνει; Υπάρχει τελικά, κάποια εξέταση που να την κάνουμε και να νιώθουμε βέβαιοι για την κατάστασή μας, πολύ περισσότερο από την στιγμή που οι περισσότεροι έχουμε πολλούς παράγοντες κινδύνου (αρκεί ο αέρας που αναπνέουμε και είναι δηλητήριο -για να μη μιλήσω για το άγχος ή τα κληρονομικά) για την Νο1 αιτία θανάτου εδώ και δεκαετίες, σε όλον τον κόσμο;

Έφτασα στο και μη παρέκει και επικοινώνησα με τον καρδιολόγο, Δρ Βασίλη Πανή να απαντήσει στα εξής ερωτήματα:

• γιατί αυξάνονται τα εγκεφαλικά και τα εμφράγματα με την ηλικία,
• πώς γίνεται η εκτίμηση κινδύνου για εγκεφαλικό ή καρδιακό την επόμενη 10ετια,
• ποιος είναι ο μύθος και η μεγαλύτερη αλήθεια για την καθιστική ζωή,
• ποια εξέταση δείχνει ακριβέστερα την κατάσταση της καρδιάς μας,
• ποια είναι η παγίδα με το πότε πρέπει να ελέγχουμε την κατάσταση μας και
• τι είναι η λιποπρωτεΐνη (α) που αυξάνει τον κίνδυνο κατά 31%.

Ακολουθούν όλες οι πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζεις, για να προστατευτείς από τη Νο1 αιτία θανάτου εδώ και δεκαετίες, σε όλον τον κόσμο.

Γιατί αυξάνονται τα εγκεφαλικά και τα εμφράγματα με την ηλικία

«Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι η πρώτη αιτία θανάτου, λόγω του καθιστικού τρόπου ζωής και της δυτικής διατροφής. Δηλαδή ο καθιστικός τρόπος ζωής σε συνδυασμό με την κατανάλωση περίσσειας θερμίδων, κυρίως από επεξεργασμένα τρόφιμα σε σχέση με τις καθημερινές μας ανάγκες και η απουσία φυσικής άθλησης, αυξάνουν πάρα πολύ τα καρδιαγγειακά στον ανεπτυγμένο, αλλά και στον αναπτυσσόμενο κόσμο» λέει ο Δρ Πανής.

«Χαρακτηριστικά, οι γηγενείς πληθυσμοί του Αμαζονίου που ακόμη ζουν με τον πιο φυσικό τρόπο, δεν έχουν επαφή με του δυτικού τύπου προϊόντα και σκευάσματα και έχουν, κατά μέσο όρο, τη μισή ολική χοληστερόλη ορού (χοληστερίνη). 

Οπότε, οι παράγοντες που έχουν αυξήσει πολύ τα καρδιαγγειακά στην εποχή μας είναι η παχυσαρκία, το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης και βέβαια η ηλικία, καθώς τα καρδιαγγειακά εμφανίζονται πιο συχνά στους ηλικιωμένους.

Έτσι, όσο μεγαλώνει πληθυσμός, τόσο περισσότερα εγκεφαλικά και εμφράγματα καταγράφονται».

Πώς γίνεται η εκτίμηση του κινδύνου για εγκεφαλικά και καρδιακά

Η πιθανότητα να πάθει κάποιος ένα έμφραγμα ή ένα εγκεφαλικό σχετίζεται έξι παράγοντες που συνδυάζονται με το ιστορικό και προκύπτει ο κίνδυνος για την προσεχή δεκαετία.

Ο ειδικός εξηγεί ότι «στο πλαίσιο της πρόληψης καρδιαγγειακών νοσημάτων, υπάρχει ένας δείκτης που μας βοηθά να υπολογίσουμε τον δεκαετή και συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο (10y ASCVD risk και Life-CVD risk), σε όλους τους ενήλικες, ηλικίας από 35 ετών και πάνω.

Θα τον βρείτε στο U-Prevent, όπου μπορείτε να εγγραφείτε και να τον υπολογίσετε μόνοι σας.

Ο πρώτος δείκτης επικινδυνότητας είναι η περιοχή που ζούμε. Υπάρχουν δηλαδή, χώρες χαμηλού κινδύνου, όπως είναι η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ελβετία και η Ισπανία που είναι με πράσινο χρώμα και υψηλού κινδύνου, όπως η Ρωσία, η Ουκρανία και η Ουγγαρία που είναι με κόκκινο ή πορτοκαλί χρώμα.

«Η Ελλάδα μπήκε πρόσφατα στις χώρες μεσαίου κινδύνου, όπου βρίσκονται όλα τα Βαλκάνια. Ήταν χαμηλού. Η αλλαγή σχετίζεται με τις διατροφικές μας συνήθειες.

Η μεσογειακή διατροφή αναδεικνύεται ως η καλύτερη, ωστόσο την απολέσαμε τα τελευταία χρόνια και για αυτό μπήκαμε σε υψηλότερο κίνδυνο. Οι Γάλλοι και οι Ισπανοί περιόρισαν τη χρήση βουτύρου και ζωικών λιπών, ενέταξαν στη ζωή τους περισσότερο την άσκηση και έγιναν “πράσινοι”.

Ο δεύτερος δείκτης είναι η ηλικία, ο τρίτος το φύλο, ο τέταρτος η αρτηριακή υπέρταση, ο πέμπτος ο σακχαρώδης διαβήτης και ο έκτος η υπερχοληστερολαιμία -πόση χοληστερόλη ορού μετράμε στις εξετάσεις αίματος.

Όλα οι δείκτες μαζί, βγάζουν ένα ποσοστό που λέγεται δεκαετής δείκτης καρδιαγγειακού κινδύνου. Μας “λέει” τι πιθανότητα υπάρχει να πάθουμε ένα έμφραγμα ή/και εγκεφαλικό την επόμενη 10ετία.

Αυτοί που έχουν πολύ χαμηλό κίνδυνο, έχουν ποσοστό κάτω του 2,5 % ή του 5% αναλόγως ηλικιακής ομάδας, αυτοί που έχουν από 5% έως 10% είναι μεσαίου κίνδυνου και από 10% και πάνω κατηγοριοποιούνται ως υψηλού και πολύ υψηλού κινδύνου».

Να δώσουμε και ένα παράδειγμα.

«Μια γυναίκα κάτοικος Γαλλίας, ηλικίας 36 ετών που έχει ολική χοληστερόλη ορού Chol=250mg/dl και καπνίζει, θα έχει κίνδυνο περίπου της τάξης του 1.2%. Ένας 63 χρονος κάτοικος Ρουμανίας με τις ίδιες τιμές χοληστερίνης και καπνιστής έχει 17%».

Ο μύθος και η -μεγαλύτερη- αλήθεια για την καθιστική ζωή

Στα βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής στον δυτικό κόσμο είναι η καθιστική ζωή, που μελέτες την έχουν συνδέσει με ουκ ολίγα προβλήματα υγείας (σωματικής και ψυχικής). Ο Δρ Πανής λέει πως «η καθιστική ζωή είναι ένας βασικός παράγοντας κινδύνου και το υποστηρίζουν σχεδόν όλες οι μελέτες.

Η άσκηση είναι φάρμακο: προφυλάσσει από παθήσεις, μειώνει και τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και σε πολλές περιπτώσεις βελτιώνει τα συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας όπως σε ασθενείς με παλιό εμφράγμα,ή/και διαστολική δυσλειτουργία.

Τουτέστιν, η άσκηση είναι ζωή και για όσους έχουν υποστεί ήδη ένα επεισόδιο».

Ποια εξέταση δείχνει ακριβέστερα την κατάσταση της καρδιάς μας

Τα κληρονομικά μου (και δεν εννοώ την περιουσία, αλλά ασθένειες από αυτές που τερματίζουν ζωές) είναι ο λόγος που έμαθα ότι το καρδιογράφημα, με το τρίπλεξ και το τεστ κοπώσεως (παραδοσιακό combo για όποιον θέλει να ελέγξει την καρδιά του) δεν επαρκεί και δη από μια ηλικία κι έπειτα.

Κάποιες φορές χρειάζεται υπερηχογράφημα καρωτίδων και εφ όσον θες να είσαι πάνω 90% σίγουρος/σίγουρη, ένα stress echo, σπινθηρογράφημα ή στεφανιογραφία (πάντα με τη σύσταση ειδικού καρδιολόγου), με τους Αμερικανούς να προτείνουν την μέτρηση ασβεστίου στεφανιαίων αρτηριών με την αξονικη στεφανιογραφία ως τη λύση στο πρόβλημα της ανίχνευσης κακώς κειμένων στις αρτηρίες, πριν να είναι αργά.

Ρωτήσαμε τον Δρ Πανή αν η νέα προσθήκη (μέτρηση ασβεστίου) είναι πιο αποτελεσματική, όπως προτείνουν στην άλλη ακτή του Ατλαντικού.

Απάντησε ότι «η εξέταση αυτή είναι πολύ χρήσιμη, κυρίως σε ασθενείς χαμηλού καρδιαγγειακού κίνδυνου με συμπτώματα (πχ πόνος στο θώρακα), ώστε να αποκλείσουμε στεφανιαία νόσο. Δεν είναι όμως, πανάκεια. Γενικά θα πω ότι η κάθε εξέταση έχει τα υπέρ και τα κακά της, τα οποία εξηγεί ο θεράπων καρδιολόγος κι έτσι αποφασίζουμε ποια είναι η κατάλληλη εξέταση για κάθε ασθενή».

Άρα, όλα κρίνονται κατά περίσταση.

Υπάρχει ωστόσο, τρόπος να έχουμε την πλήρη εικόνα της καρδιάς μας;

«Όλα αυτά ακολουθούν μια διαδικασία σταδιοποίησης. Επειδή δεν γίνεται να κάνουμε όλες αυτές τις εξετάσεις σε όλο τον πληθυσμό -θα είναι ασύμφορο και για τον πληθυσμό και για τα συστήματα υγείας-, προσπαθούμε λίγο να κατηγοριοποιήσουμε τις εξετάσεις που χρειάζεται κάποιος, με βάση τον κίνδυνο.

Μπορούμε να τον υπολογίσουμε, παίρνοντας το ιστορικό, την πίεση και κάνοντας μια απλή γενική αίματος, με ένα καρδιογράφημα που συνιστάται να κάνει όλος ο πληθυσμός.

Όσοι είναι χαμηλού κινδύνου και δεν έχουν κανένα σύμπτωμα, στην ουσία δεν χρειάζεται να κάνουνε περαιτέρω εξετάσεις, όπως τεστ κοπώσεως ή ό,τι άλλο».

Όσοι έχουν οτιδήποτε άλλο από χαμηλό κίνδυνο, ακολουθούν άλλες οδούς.

Γιατί οι επαγγελματίες αθλητές έχουν υψηλότερο κίνδυνο;

Ο καρδιολόγος που εμπιστευτήκαμε εξηγεί πως την επόμενη φορά που εμείς ή το παιδί μας θα θέλουμε ένα χαρτί γιατρού για μια δραστηριότητα, ας κάνουμε και το καρδιογράφημα.

«Υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που υπάρχει αυτή η οδηγία. Κυρίως γίνεται, γιατί οι αθλητές έχουν υψηλότερο κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Δηλαδή, να πάθουν ξαφνικά ανακοπή.

Οι πιθανότητες να πάθει κάποιος ανακοπή στο γενικό πληθυσμό είναι σχετικά σπάνιο 0.03%-0.10%. Ενώ για τους στους επαγγελματίες άθλητες η πιθανότητα αυτή αυξάνεται, λόγω συνήθως αδιαγνωστων κληρονομικών παθήσεων (όπως καναλοπάθειες, υπερτροφική μυοκάρδιοπαθεια κλπ) οι οποίες σε συνδυασμό με τις υψηλές απαιτήσεις του μυοκαρδίου κατά τη διάρκεια της άθλησης δύναται να προκαλέσουν θανατηφόρες αρρυθμίες.

Οπότε όποιος κάνει έστω και λίγη άσκηση σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες πρέπει να κάνει ένα καρδιογράφημα, να ερωτηθεί για το ατομικό και κληρονομικό ιστορικό, ώστε να βρεθούν πρώιμα τέτοια πιθανά σενάρια και να τα αντιμετωπίσουμε καταλλήλως».

Η παγίδα με το πότε πρέπει να ελέγχουμε την κατάσταση μας

Οι επιστήμονες προχωρούν σε αναθεωρήσεις όλων των ορίων ηλικίας σε επίπεδο πρόληψης, δεδομένων των εξελίξεων (βλ. εμφάνιση προβλημάτων σε νέους, που συνηθέστερα απασχολούσαν ηλικιωμένους).

Τι ισχύει λοιπόν, για τα καρδιαγγειακά νοσήματα;

«Πριν τα 40 είναι πολύ σπάνιο να πάθει κάποιος έμφραγμα ή εγκεφαλικό και συνήθως οφείλεται σε άλλους παράγοντες, πιο σπάνιους. Τα κλασικά καρδιαγγειακά νοσήματα είναι μετά τα 40. Τότε αρχίζει η πρόληψη».

«Τι αναφέρουν οι συστάσεις: πρέπει να πηγαίνουμε σε έναν καρδιολόγο για να εκτιμήσει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο (που περιγράφηκε νωρίτερα) και να του αναφέρουμε τυχόν συμπτώματα.

Αν είναι κάτω του 2.5% δεν χρειάζονται επιπλέον εξετάσεις. Αν είναι από 2.5 % έως 7%, πρέπει να αρχίσει η διόρθωση των παραγόντων κινδύνου -η διακοπή καπνίσματος/ατμισματος, η πιο υγιεινή διατροφή και η άθληση και ίσως η λήψη κάποιων φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερίνης. Ο στόχος είναι η μείωση του κινδύνου κάτω του 2%.

Για κίνδυνο άνω του 7%, για την ηλικιακή ομάδα από 40 ετών και πάνω, πρέπει να γίνουν περισσότερες εξετάσεις, γιατί μπορεί να διαλάθει η αθηρωματική νόσος και οι στενώσεις των αγγείων, χωρίς να έχει δώσει συμπτώματα».

Τι σημαίνει, στην πράξη, το “διαλάθει” -όπου κρύβεται η παγίδα των αιφνιδίων θανάτων:

«Ένας άνθρωπος από 55 ετών και πάνω που καπνίζει όλη του τη ζωή, είναι παχύσαρκος και έχει λίγο ζάχαρο και δεν το έχει καταλάβει και είναι υπερτασικός, έχει κίνδυνο να πάθει έμφραγμα ή εγκεφαλικό της τάξης του 16 % την επομένη δεκαετία.

Επειδή δεν ζορίζει ποτέ τον εαυτό του και το μυοκάρδιο του, δεν πρόκειται να έχει ποτέ συμπτώματα στηθάγχης -να πονέσει το στήθος του-, που είναι η τυπική συμπτωματολογία ενός στενωμένου αγγείου.

Επίσης, σε θα εμφανίζει δύσπνοια προσπάθειάς, εφόσον δεν περπατάει ή περπατάει πολύ αργά. Αν ανεβάσει 150 παλμούς, πιθανώς να αρχίσει να έχεις συμπτώματα όπως πόνος στο θώρακα ή/και δύσπνοια. Αν δεν φτάσει εκεί, θα είναι ασυμπτωματικός.

Θα έχει κάποιες στενώσεις, η καρδιά του θα ζητάει παραπάνω αίμα που δεν θα παρέχουν τα στενωμενα αγγεία και θα αρχίσει να έχεις συμπτώματα στηθάγχης.

Σε περίπτωση που κάνει τεστ κοπώσεως, θα είναι θετικό για ισχαιμία του μυοκαρδίου. Οπότε θα πρέπει να κάνει περαιτέρω εξετάσεις, όπως είναι η στεφανιογραφία. Θα βρει τις στενώσεις, θα τις διορθώσει και θα έχει προλάβει ένα πιθανό έμφραγμα και μη αναστρέψιμη βλάβη στην καρδιά του.

Αν δεν κάνει τις εξετάσεις, έχει μεγάλο κίνδυνο να πάθει έμφραγμα, δηλαδή να σπάσει η αθηρωματικη πλάκα που στενεύει το αγγείο, να σχηματιστεί θρόμβος και να βουλώσει το στενωμένο αγγείο με δυσάρεστες συνήθως επιπλοκές».

Η άγνωστη χοληστερίνη που αποδείχθηκε επικίνδυνη

Στην… ίδια ιστορία που είναι βγαλμένη από τη ζωή, οι εξετάσεις μου έδειξαν τετραπλάσια ποσότητα (της επιτρεπτή) σε λιποπρωτεΐνη Α. Ο καρδιολόγος με ενημέρωσε πως έχω προδιάθεση για να φράξουν οι αρτηρίες μου. Μου είπε και ότι, προς το παρόν, δεν υπάρχει θεραπεία.

Γιατρέ μου, θα ζήσω;

«Ο βασικός στόχος της υπολιπιδαιμικής θεραπείας, όταν δηλαδή, δίνουμε φάρμακα για τη χοληστερίνη, είναι να μειωθεί η “κακή” χοληστερίνη, γιατί αυτή είναι που συσσωρεύεται στα τοιχώματα των αγγείων.

Οι αθηρωματικές πλάκες είναι φτιαγμένες από οξειδωμένη “κακή” χοληστερίνη. Όσο χαμηλότερη είναι αυτή, στις μετρήσεις που γίνονται στο αίμα, τόσο χαμηλότερη είναι και η πιθανότητα -στατιστικώς- να πάθει κάποιος έμφραγμα.

Υπάρχει και μια άλλη χοληστερίνη, την οποία ξέραμε από δεκαετία του ’90 με αρνητικά στοιχεία, αλλά ακόμα δεν είχαμε βρει τη συσχέτιση με καρδιαγγειακά νοσήματα.

Πρόσφατα όμως, τεκμηριώθηκε στατιστικά η σημασία της στα καρδιαγγειακά νοσήματα και επιβάλεται η μέτρηση της μια φορά στη ζωή κάθε ανθρώπου, βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών: είναι η λιποπρωτεΐνη Α.

Κυρίως, επηρεαστήκαμε από κάποιες μελέτες που έδειχναν ότι υπήρχαν κάποιοι ασθενείς, οι οποίοι ενώ έριχναν την κακή χοληστερίνη πάρα πολύ χαμηλά (κάτω από 50mg/dl ), συνέχιζαν να παθαίνουν καρδιαγγειακά συμβάματα -εμφράγματα, εγκεφαλικά.

Ψάξαμε και βρήκαμε ότι αυτή είναι μια ειδική κατηγορία, υποκατηγορία, ανθρώπων, οι οποίοι ενώ έχουν χαμηλή χοληστερίνη, έχουν πολύ υψηλή λιποπρωτεΐνη Α, μια γενετικά καθοριζόμενη λιποπρωτεΐνη και δεν επηρεάζεται από το μεταβολισμό, την άσκηση ή τη διατροφή μας.

Όταν η Lp(a) είναι πάνω από 50mg/dl αυξάνει τον κίνδυνο που υπολογίστηκε βάσει της κακής χοληστερίνης και των υπόλοιπων παραγόντων κινδύνου, κατά 31%. Και ναι, δεν θεραπεύεται, ακόμα».

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν, όσοι είμαστε σε αυτήν την υποκατηγορία;

«Αυτό που έχουμε συμφωνήσει περίπου να κάνουμε ως καρδιολόγοι είναι αν ένας ασθενής που είναι μεσαίου κινδύνου σύμφωνα με όλους τους παράγοντες που περιέγραψα και τα σκορ που υπολογίζουμε, έχει λιποπρωτεΐνη Α πάνω από 50mg/dl, τον κατατάσσουμε αυτομάτως στην επόμενη κατηγορία κινδύνου.

Είμαστε έτσι, πιο αυστηροί με τις θεραπείες για τους υπόλοιπους παράγοντες κινδυνου.

Άρα αντιμετωπίζεται με στατίνες;

«Ο στόχος είναι να μειώσουμε την κακή χοληστερίνη -πρέπει να είναι κάτω από 117mg/dl για να είναι σε φυσιολογικά επίπεδα για έναν άνθρωπο χαμηλού κινδύνου, κάτω από 100 mg/d για ανθρωπους μεσαίου κίνδυνου και κάτω από 70 mg/dl και 55mg/dl για ένα άτομο υψηλού και πολύ υψηλού κινδύνου.

Όσο πιο χαμηλή είναι η LDL, τόσο καλύτερη είναι η συνθήκη για τους ανθρώπους με υψηλή λιποπρωτεΐνη Α».

Ευχαριστώ(ουμε).